Nguyên bản: Pali

Anh dịch: W.H.D. Rouse và Ānandajoti Bhikkhu

Việt dịch và rút ngắn: Nguyên Giác

.

J171. Kalyana-Dhamma Jātaka -- Sự Hiểu Lầm Dẫn Đến Giác Ngộ

Tóm tắt: Khi một gia chủ đến nghe Đức Phật thuyết pháp, thân quyến của ông hiểu lầm và nghĩ rằng ông đã xuất gia. Họ bắt đầu bàn tán về chuyện này. Trên đường về, ông nghe được cuộc trò chuyện của họ và quyết định sống theo lời đồn. Ông quay lại và xin xuất gia. Đức Phật sau đó kể lại một câu chuyện tương tự trong một kiếp trước.

.

Ngày xửa ngày xưa, tại thành Savatthi, có một người đàn ông tốt bụng và trung thành - một điền chủ - đã tuân theo lời dạy của Đức Phật và sống một cuộc đời đức hạnh. Một ngày nọ, ông chuẩn bị lễ vật gồm thức ăn, hoa và nước hoa, rồi đến Kỳ Viên để nghe Đức Phật thuyết pháp.

Cùng lúc đó, mẹ vợ ông đến thăm. Bà mang theo thức ăn và ngồi xuống trò chuyện sau bữa trưa. Bà hơi bị điếc, và để giữ tỉnh táo, bà hỏi con gái: "Chồng con có tốt với con không? Hai con sống hạnh phúc chứ?"

Con gái bà đáp: "Ôi mẹ ơi, anh ta tốt quá - anh đức hạnh như một ẩn sĩ thánh thiện!"

Nhưng bà lão chỉ nghe thấy từ "ẩn sĩ". Bà há hốc mồm: "Cái gì? Chồng của con đã trở thành ẩn sĩ rồi sao?" và bắt đầu hét lên vì sốc.

Mọi người trong nhà đều nghe thấy và bắt đầu lan truyền tin tức: "Vị điền chủ đã trở thành ẩn sĩ rồi!"

Chẳng mấy chốc, mọi người tụ tập bên ngoài, tò mò và bối rối.

Trong khi đó, vị điền chủ đang đi bộ từ tu viện về nhà thì có người chặn ông lại và nói: "Thưa ngài, mọi người đều nói ngài đã xuất gia! Gia đình ngài đang khóc lóc ở nhà!"

Vị điền chủ dừng lại. "Ta chưa xuất gia," ông nghĩ, "nhưng có lẽ đây là một điềm báo. Một lời chúc may mắn không nên bị bỏ qua." Vì vậy, ông quay lại và đi đến chỗ Đức Phật.

Đức Phật hỏi: "Cư sĩ đã đến rồi đi rồi—tại sao ngài lại quay lại?"

Vị điền chủ giải thích sự hiểu lầm và nói: "Một lời chúc may mắn không nên lãng phí. Con muốn trở thành một ẩn sĩ thực sự."

Đức Phật chào đón ông, và vị điền chủ trở thành một nhà sư. Ông đã thực hành chân thành và sớm đạt được giác ngộ.

Sau đó, các nhà sư đã nói về điều này trong Chánh Pháp Đường: "Ông ấy đã xuất gia vì một lời chúc may mắn—và giờ ông ta đã là một vị thánh!"

Đức Phật đến với họ và nói: "Những bậc hiền triết trong quá khứ cũng đã theo lời chúc may mắn vào đời sống tâm linh." Và ngài kể câu chuyện này xảy ra từ rất lâu rồi.

Bồ Tát và Bà Mẹ Vợ Điếc

Ngày xưa, tại thành Benares, con trai của một thương gia—tức là Bồ Tát—trưởng thành và tiếp quản công việc kinh doanh của cha mình. Một ngày nọ, chàng đến yết kiến ​​nhà vua. Trong lúc chàng đi vắng, mẹ vợ chàng đến thăm. Bà bị lãng tai, và cũng như trước, bà nghe nhầm một lời bình luận và hét lên: "Con rể ta đã xuất gia rồi!"

Tin tức lan truyền nhanh chóng, và khi Bồ Tát trở về, có người nói với ngài: "Mọi người đều nghĩ ngài đã xuất gia rồi!"

Ngài mỉm cười và nghĩ: "Nếu mọi người đã tin rồi, có lẽ đó là một điềm lành. Một lời may mắn không thể bỏ qua." Vì vậy, ngài trở về yết kiến ​​nhà vua và xin phép xuất gia.

Ngài nói: "Nếu mọi người gọi chúng ta là thánh nhân, chúng ta phải sống cho xứng với danh hiệu đó. Ta sẽ từ bỏ những thú vui trần tục và sống một cuộc đời an lạc."

Đức vua đồng ý, và Bồ Tát lên đường đến dãy Himalaya. Ngài trở thành một nhà khổ hạnh chân chính, tu tập sâu sắc, và cuối cùng đạt đến những cảnh giới tâm linh cao nhất.

Đức Phật kết thúc câu chuyện và nói: “Trong kiếp trước, Ananda là vua, còn ta là thương gia đã trở thành ẩn sĩ.”

.... o ....

J171. Kalyana-Dhamma Jātaka -- The Misunderstanding That Led to Enlightenment

Summary: While one householder goes to listen to the Buddha, his relatives misunderstand the situation and believe he has ordained. They begin to talk about it. On his way back, he overhears their conversation and decides to live up to the rumor. He returns and ordains. The Buddha then tells a story of a similar event from one of his past lives.

.

Long ago in the city of Savatthi, there lived a kind and faithful man—a squire—who followed the Buddha’s teachings and lived a virtuous life. One day, he prepared gifts of food, flowers, and perfume, and went to Jetavana to hear the Buddha speak.

At the same time, his wife’s mother came to visit. She brought some food and sat down to chat after lunch. She was a bit deaf, and to stay awake, she asked her daughter, “Is your husband kind to you? Do you live happily together?”

Her daughter replied, “Oh mother, he’s so good—he’s as virtuous as a holy hermit!”

But the old woman only heard the word “hermit.” She gasped, “What? Your husband became a hermit?” and started shouting in shock.

Everyone in the house heard her and began to spread the news: “The squire has become a hermit!”

Soon, people gathered outside, curious and confused.

Meanwhile, the squire was walking home from the monastery when someone stopped him and said, “Sir, everyone says you’ve become a hermit! Your family is crying at home!”

The squire paused. “I haven’t become a hermit,” he thought, “but maybe this is a sign. A lucky word should not be ignored.” So he turned around and went back to the Buddha.

The Buddha asked, “You already came and left—why have you returned?”

The squire explained the misunderstanding and said, “A lucky word must not be wasted. I wish to become a hermit for real.”

The Buddha welcomed him, and the squire became a monk. He practiced sincerely and soon reached enlightenment.

Later, the monks talked about this in the Hall of Truth: “He became a monk because of a lucky word—and now he’s a saint!”

The Buddha joined them and said, “Wise people in the past also followed lucky words into the spiritual life.” And he told this story from long ago:

The Bodhisatta and the Deaf Mother-in-Law

Once, in the city of Benares, a merchant’s son—who was the Bodhisatta—grew up and took over his father’s business. One day, he went to visit the king. While he was away, his mother-in-law came to visit. She was hard of hearing, and just like before, she misunderstood a comment and shouted, “My son-in-law has become a hermit!”

The news spread quickly, and when the Bodhisatta returned, someone told him, “Everyone thinks you’ve become a hermit!”

He smiled and thought, “If people already believe it, perhaps it’s a sign. A lucky word must not be ignored.” So he went back to the king and asked for permission to become a hermit.

He said: “If people call us holy, we must live up to the name. I will leave behind worldly pleasures and live a life of peace.”

The king agreed, and the Bodhisatta went to the Himalayas. He became a true ascetic, practiced deeply, and eventually reached the highest spiritual realms.

The Buddha finished the story and said, “In that past life, Ananda was the king, and I was the merchant who became a hermit.”

.... o ....

J172. Daddara Jātaka -- Con Chó Rừng Cố Gầm Rống

Tóm tắt: Kokālika khao khát được trở thành một trong những người tụng kinh và được mời làm như vậy. Tuy nhiên, khi xuất hiện trước Tăng đoàn, ông không thể nhớ nổi một câu kệ nào. Đức Phật bèn kể câu chuyện về một con chó rừng cố gắng hòa vào tiếng gầm của bầy sư tử nhưng bị khinh miệt vì tính kiêu ngạo của nó.

.

Tại tu viện Kỳ Viên, Đức Phật kể câu chuyện về một vị sư tên là Kokalika.

Ở vùng Manosila gần đó, có rất nhiều vị sư uyên bác có thể tụng kinh với năng lực và sự rõ ràng tuyệt vời. Giọng nói của họ mạnh mẽ và tự tin - như những chú sư tử con đang gầm. Kokalika thấy vậy liền nghĩ: "Ta cũng có thể làm được!" Nhưng thay vì chủ động tụng kinh, ông đi khắp nơi và nói: "Chưa ai bảo ta tụng kinh cả. Nếu họ bảo, ta sẽ tụng."

Cuối cùng, các vị sư khác nghe thấy và quyết định cho ông một cơ hội. "Hiền giả Kokalika," họ nói, "hãy tụng kinh cho đại chúng hôm nay."

Kokalika đồng ý, không hề biết mình còn thiếu kỹ năng.

Tối hôm đó, ông thưởng thức một bữa ăn gồm cháo, thức ăn và súp. Khi tiếng chuông báo hiệu bài giảng vang lên, các vị sư tập trung lại. Kokalika mặc một chiếc áo choàng màu xanh lam sáng với áo ngoài màu trắng, cầm một chiếc quạt lộng lẫy và ngồi dưới một chiếc võng trang trí bằng ngọc. Trông ngài thật oai nghiêm—nhưng khi bắt đầu nói, ngài bắt đầu toát mồ hôi. Ngài chỉ đọc được câu đầu tiên của bài kệ. Sau đó, tâm trí ngài trở nên trống rỗng.

Ngượng ngùng, ngài đứng dậy và lặng lẽ rời khỏi điện. Một vị sư uyên bác thay thế ngài và tụng kinh một cách chính xác. Từ ngày đó trở đi, mọi người đều biết Kokalika chỉ giả vờ thông thái.

Sau đó, các nhà sư bàn tán về chuyện này tại Chánh Điện. "Trước đây chúng tôi không biết Kokalika trống rỗng đến mức nào," họ nói, "nhưng giờ chính ông ấy đã thể hiện điều đó."

Đức Phật đến bên họ và nói: "Đây không phải lần đầu Kokalika bộc lộ sự trống rỗng của mình qua giọng nói. Chuyện tương tự đã xảy ra từ lâu rồi." Và ngài kể lại câu chuyện này từ quá khứ.

Ngày xưa, tại thành Benares, Bồ Tát giáng sinh làm sư tử và trở thành vua của rất nhiều sư tử. Họ sống cùng nhau trong một hang động gọi là Hang Bạc. Gần đó, có một con chó rừng sống trong một hang động khác.

Một ngày nọ, sau một trận mưa rào, bầy sư tử tụ tập ở cửa hang, gầm rú và nô đùa vui vẻ. Nghe thấy tiếng gầm, chó rừng cố gắng hòa giọng và hú lên thật to.

Bầy sư tử xấu hổ. "Con chó rừng đó đang cố gầm lên giống chúng ta!" chúng nói, rồi im bặt.

Sư tử con hỏi: "Thưa cha, tại sao tất cả sư tử đều ngừng gầm khi sinh vật kỳ lạ đó phát ra tiếng động? Nó là ai?"

Sư tử vương trả lời: "Đó là một con chó rừng - hèn hạ và ngu ngốc. Giọng nói của nó thật đáng xấu hổ, và lũ sư tử rất ghê tởm."

Đức Phật kết thúc câu chuyện và nói: "Trong kiếp trước, Kokalika là chó rừng, Rahula là sư tử con, và ta là vua sư tử."

.... o ....

J172. Daddara Jātaka -- The Jackal Who Tried to Roar

Summary: Kokālika aspired to be among those who recited the scriptures and was invited to do so. However, when he appeared before the Saṅgha, he could not recall a single verse. The Buddha then told a story about a jackal who tried to join the lions in their roar but was scorned for his vanity.

.

At Jetavana monastery, the Buddha told a story about a monk named Kokalika.

In a nearby region called Manosila, there were many wise monks who could recite sacred texts with great power and clarity. Their voices were strong and confident—like young lions roaring. Kokalika saw this and thought, “I could do that too!” But instead of offering to recite, he went around saying, “No one’s asked me to recite scripture. If they did, I would.”

Eventually, the other monks heard this and decided to give him a chance. “Friend Kokalika,” they said, “please recite for the community today.”

Kokalika agreed, unaware of his own lack of skill.

That evening, he enjoyed a meal of gruel, food, and soup. When the gong sounded for the sermon, the monks gathered. Kokalika dressed in a bright blue robe with a white outer robe, held a fancy fan, and sat under a jeweled pavilion. He looked impressive—but as he began to speak, he started sweating. He could only say the first line of the verse. After that, his mind went blank.

Embarrassed, he got up and left the hall quietly. A truly learned monk took his place and recited the scriptures properly. From that day on, everyone knew Kokalika had only pretended to be wise.

Later, the monks talked about it in the Hall of Truth. “We didn’t know how empty Kokalika was before,” they said, “but now he’s shown it himself.”

The Buddha joined them and said, “This isn’t the first time Kokalika has revealed his emptiness through his voice. The same thing happened long ago.” And he told this story from the past.

Once, in the city of Benares, the Bodhisatta was born as a lion and became king of many lions. They lived together in a cave called Silver Cave. Nearby, a jackal lived in another cave.

One day, after a rainstorm, the lions gathered at the cave entrance, roaring and playing joyfully. Hearing them, the jackal tried to join in and howled loudly.

The lions were embarrassed. “That jackal is trying to roar like us!” they said, and fell silent.

The Bodhisatta’s cub asked, “Father, why did all the lions stop roaring when that strange creature made a sound? Who is he?”

The lion king replied: “That’s a jackal—lowly and foolish. His voice is shameful, and the lions are disgusted.”

The Buddha finished the story and said, “In that past life, Kokalika was the jackal, Rahula was the young lion, and I was the lion king.”

.... o ....

J173. Makkata Jātaka -- Ẩn sĩ và con khỉ

Tóm tắt: Một nhà sư kiếm sống bằng nghề bất chính. Khi Đức Phật phát hiện ra điều này, Ngài kể câu chuyện về một con khỉ cố gắng cải trang thành một nhà sư khổ hạnh nhưng cuối cùng bị đuổi trở lại rừng.

.

Khi ở tại Kỳ Viên, Đức Phật đã kể câu chuyện về một vị sư có thói bất lương. Ngài nói: "Đây không phải lần đầu tiên ông ta hành động như một kẻ gian manh. Ngày xửa ngày xưa, khi còn là một con khỉ, ông ta đã bày trò gian trá chỉ để sưởi ấm bên đống lửa." Và rồi Đức Phật kể lại câu chuyện này từ quá khứ.

Ngày xửa ngày xưa, tại thành Benares, có một vị hiền triết—Bồ-tát—sinh ra trong một gia đình Benares. Ngài học hành chăm chỉ tại Takkasila và sống một cuộc đời bình yên. Sau này, ngài lập gia đình và có một con trai. Nhưng khi con trai còn rất nhỏ, vợ ngài đã qua đời.

Vô cùng đau buồn, người đàn ông nói: "Tôi chẳng còn gì trên đời này nữa. Tôi sẽ trở thành ẩn sĩ và nuôi con trai trong rừng." Vì vậy, ông rời bỏ nhà cửa, gia đình và cùng con trai nhỏ lên sống ở dãy Hy Mã Lạp Sơn. Họ sống bằng trái cây và rễ cây, sống một cuộc sống giản dị và yên bình.

Một ngày mưa, sau cơn bão lớn, vị ẩn sĩ nhóm lửa sưởi ấm. Ông nằm xuống bên cạnh, con trai ông ngồi gần đó, nhẹ nhàng xoa chân cha.

Cách đó không xa, một con khỉ đang run rẩy và lạnh cóng nhìn thấy ngọn lửa đang cháy trong túp lều lá của họ. "Nếu mình cứ thế này mà vào," nó nghĩ, "họ sẽ hét lên 'Khỉ!' và đuổi mình đi. Nhưng biết đâu... nếu mình giả vờ làm ẩn sĩ, họ sẽ cho mình vào."

Thế là con khỉ khoác lên mình chiếc áo vỏ cây của một vị khổ hạnh đã chết, nhặt một chiếc giỏ và một cây gậy cong queo, rồi ngồi xổm gần túp lều, cố tỏ ra đáng thương.

Cậu bé nhìn thấy ông và, không nhận ra đó là một con khỉ, nói với cha mình: "Cha ơi! Một vị ẩn sĩ già tội nghiệp đang ngồi bên cây cọ, lạnh cóng. Chúng ta hãy mời ông vào cùng nhóm lửa với chúng ta."

Bồ Tát đứng dậy và đi ra cửa. Nhưng khi nhìn thấy khuôn mặt của sinh vật, ngài nói: "Này con, đó không phải là ẩn sĩ. Đó là một con khỉ cải trang. Chúng ta không được cho nó vào."

Rồi ngài nhặt một que củi đang cháy và hét lên: "Ngươi đang làm gì ở đây?" Ngài ném que củi về phía con khỉ, nó bỏ lớp ngụy trang, nhảy lên một cái cây và biến mất vào rừng.

Sau đó, Bồ Tát tiếp tục tu tập và cuối cùng đạt đến cõi trời cao nhất.

Khi Đức Phật kể xong câu chuyện, ngài nói: "Vị sư gian xảo đó chính là con khỉ trong kiếp trước. La Hầu La là con trai của ẩn sĩ, và ta chính là ẩn sĩ."

.... o ....

J173. Makkata Jātaka -- The Hermit and the Monkey

Summary: One monk earns his living through dishonest means. When the Buddha discovers this, he tells a story about a monkey who tried to disguise himself as an ascetic but was ultimately chased back into the jungle.

.

While staying at Jetavana, the Buddha told a story about a monk who had a habit of being dishonest. He said, “This isn’t the first time he’s acted like a rogue. Long ago, when he was a monkey, he played tricks just to get warm by a fire.” And then the Buddha shared this tale from the past.

Long ago, in the city of Benares, a wise man—the Bodhisatta—was born into a brahmin family. He studied deeply at Takkasila and lived a peaceful life. In time, he married, and they had a son. But when the boy was still very young, his wife passed away.

Grieving, the man said, “There’s nothing left for me in the world. I will become a hermit and raise my son in the forest.” So he left his home and family behind, and with his little boy, went to live in the Himalayas. They survived on fruits and roots, living simply and quietly.

One rainy day, after a heavy storm, the hermit built a fire to stay warm. He lay down beside it, and his son sat nearby, gently rubbing his father’s feet.

Not far away, a cold and shivering monkey saw the fire glowing inside their leaf hut. “If I go in as I am,” he thought, “they’ll yell ‘Monkey!’ and chase me away. But maybe… if I pretend to be a hermit, they’ll let me in.”

So the monkey dressed himself in the bark robes of a dead ascetic, picked up a basket and a crooked stick, and crouched near the hut, trying to look pitiful.

The boy saw him and, not realizing it was a monkey, said to his father, “Look, Father! A poor old hermit is sitting by the palm tree, freezing. Let’s invite him in to share our fire.”

The Bodhisatta got up and walked to the door. But when he saw the creature’s face, he said, “My son, that’s no hermit. That’s a monkey in disguise. We must not let him in.”

Then he picked up a burning stick and shouted, “What are you doing here?” He threw the stick toward the monkey, who dropped his disguise, leapt into a tree, and disappeared into the forest.

Afterward, the Bodhisatta continued his spiritual practice and eventually reached the highest heavenly realm.

When the Buddha finished the story, he said, “That tricky monk was the monkey in that past life. Rahula was the hermit’s son, and I was the hermit.”

.... o ....

J174. Dubhiya-Makkata Jātaka -- Con Khỉ Vô Ơn

Tóm tắt: Sự vô ơn của Đề Bà Đạt Đa là điều tai tiếng trong giới tăng lữ. Đức Phật kể câu chuyện về một kiếp trước, khi Ngài giúp đỡ một con khỉ khát nước, nhưng con khỉ lại đổ phân lên đầu vị ân nhân của mình.

.

Trong thời gian ở tại Veluvana, Đức Phật nghe các vị tỳ kheo bàn tán về Đề Bà Đạt Đa—về việc ông ta đã phản bội bạn bè và không hề biết ơn. Đức Phật nói: “Đây không phải lần đầu Đề Bà Đạt Đa hành động như vậy. Trước kia ông ta cũng vậy thôi.” Rồi Ngài kể lại câu chuyện xảy ra từ rất lâu rồi.

Ngày xưa, tại xứ Kasi, Bồ Tát sinh ra trong một gia đình Bà La Môn. Lớn lên, Ngài lập gia đình và sống một cuộc đời an nhàn.

Thời đó, bên đường ở Kasi có một cái giếng sâu. Khách bộ hành thường dùng dây thừng dài và xô múc nước, rồi đổ đầy máng cho các loài vật uống. Gần đó, trong rừng, có rất nhiều khỉ sinh sống.

Một năm nọ, trong nhiều ngày, không có khách bộ hành nào đến. Các loài vật không có nước. Một con khỉ khát nước lang thang gần giếng, tuyệt vọng tìm nước.

Ngay lúc đó, Bồ Tát đi đến. Ngài múc nước cho mình, uống và rửa tay. Rồi Ngài nhìn thấy con khỉ, rõ ràng đang rất khát. Cảm thương, ông ta đổ đầy nước vào máng cho khỉ uống.

Con khỉ uống một cách háo hức. Nhưng thay vì tỏ lòng biết ơn, nó lại ngồi gần đó và làm mặt thô lỗ với Bồ Tát.

Bồ Tát thở dài và nói: “Khi ngươi đau khổ, ta đã giúp ngươi. Giờ ngươi trả ơn ta bằng sự gian ác. Giúp đỡ kẻ vô ơn thật uổng phí.” Rồi ông ta nói bài kệ: “Ta đã cho ngươi nước khi ngươi nóng nực và khô khan, Nhưng giờ ngươi lại nói năng huyên thuyên và chế giễu— Tốt nhất là đừng giúp những kẻ lấy lòng tốt trả ơn bằng sự tàn nhẫn.”

Con khỉ đáp: “Ngươi nghĩ ta chỉ có thể làm vậy thôi sao? Xem này!” Rồi y nói thêm: “Ngươi đã bao giờ thấy một con khỉ lịch sự chưa? Ta sẽ để lại cho ngươi một món quà trên đầu ngươi—đó là cách của chúng ta!”

Nói xong, con khỉ trèo lên cây và xả phân lên đầu Bồ Tát, rồi chạy vào rừng, vừa chạy vừa la hét.

Bồ Tát bình tĩnh tắm rửa và tiếp tục lên đường.

Khi Đức Phật kể xong câu chuyện, Ngài nói: “Đề-bà-đạt-đa là con khỉ đó. Rahula không có mặt trong câu chuyện này. Còn ta là vị Bà-la-môn tốt bụng.”

.... o ....

J174. Dubhiya-Makkata Jātaka -- The Ungrateful Monkey

Summary: Devadatta’s lack of gratitude is notorious among the monks. The Buddha tells a story about a previous life in which he helped a thirsty monkey, only for the monkey to drop its droppings on the head of its benefactor.

.

While staying at Veluvana, the Buddha heard the monks talking about Devadatta—how he had betrayed his friends and shown no gratitude. The Buddha said, “This isn’t the first time Devadatta has acted this way. He was just the same in the past.” And then he shared this story from long ago.

Long ago, in the land of Kasi, the Bodhisatta was born into a brahmin family. When he grew up, he married and lived a peaceful life.

In those days, there was a deep well beside a road in Kasi. Travelers would draw water from it using a long rope and bucket, and fill a trough so animals could drink. Nearby, in the forest, many monkeys lived.

One year, for several days, no travelers came. The animals had no water. A thirsty monkey wandered near the well, desperate for a drink.

Just then, the Bodhisatta arrived on the road. He drew water for himself, drank, and washed his hands. Then he saw the monkey, clearly suffering from thirst. Feeling compassion, he filled the trough with water so the monkey could drink.

The monkey drank eagerly. But instead of showing gratitude, he sat nearby and made rude faces at the Bodhisatta.

The Bodhisatta sighed and said, “When you were suffering, I helped you. And now you repay me with mischief. Helping the ungrateful is a waste.” Then he recited:

“I gave you water when you were hot and dry, But now you chatter and mock— It’s best not to help those who repay kindness with cruelty.”

The monkey replied, “You think that’s all I can do? Watch this!” Then he added: “Have you ever seen a polite monkey? I’ll leave you a gift on your head—that’s our way!”

And with that, the monkey climbed a tree and dropped his waste on the Bodhisatta’s head, then ran off into the forest, shrieking.

The Bodhisatta calmly washed himself and continued on his way.

When the Buddha finished the story, he said, “Devadatta was that monkey. Rahula was not present in this tale. And I was the kind brahmin.”

.... o ....

J175. Adiccupatthana Jātaka -- Con Khỉ Giả Vờ Thánh Thiện

Tóm tắt: Có một vị bất hảo. Đức Phật kể câu chuyện về một con khỉ cải trang thành nhà sư để đi khất thực, nhưng lại bị đuổi đi bằng gậy gộc và đất đá.

.

Khi ở tại Kỳ Viên, Đức Phật kể về một vị sư bất lương. Mặc dù vị sư này đã bước vào con đường dẫn đến an lạc và bình an, nhưng ông ta vẫn dùng thủ đoạn để kiếm miếng ăn, sự tôn trọng và sự chú ý – ám chỉ, nịnh hót và giả vờ.

Các vị sư khác tụ tập tại Pháp đường và nói: “Ngay cả sau khi đã tận tâm với giáo lý của Đức Phật, vị sư này vẫn sống trong sự lừa dối.” Đức Phật nghe thấy và nói: “Đây không phải lần đầu tiên ông ta hành động như vậy. Trước đây ông ta cũng gian trá như vậy.” Và rồi Ngài kể câu chuyện này từ rất lâu rồi.

Ngày xưa, tại xứ Kāsi, Bồ Tát sinh ra trong một gia đình Bà La Môn. Ngài học hành thâm sâu ở Taxila, sau đó chọn cuộc sống của một ẩn sĩ khổ hạnh. Ngài đã phát triển trí tuệ vĩ đại và trở thành thầy của nhiều học trò. Họ cùng nhau sống an lạc trên dãy Himalaya.

Một năm nọ, vì cần muối và gia vị, Bồ Tát và các đệ tử đã đi xuống một ngôi làng và ở trong một túp lều tranh đơn sơ. Trong khi họ đi khất thực, một con khỉ tinh nghịch đã lẻn vào túp lều của họ. Nó làm đổ nước, làm vỡ bình, và thậm chí còn làm bẩn cả nơi giữ lửa thiêng.

Khi mùa mưa kết thúc, các tu sĩ chuẩn bị trở về núi. Dân làng nói: "Trước khi các ngài đi, chúng tôi sẽ đãi các ngài một bữa cơm." Ngày hôm sau, họ mang đến rất nhiều thức ăn - cả rắn lẫn lỏng.

Con khỉ thấy vậy liền nghĩ: "Ta cũng sẽ lừa họ cho ta ăn." Thế là nó đứng gần các tu sĩ, giả vờ làm một ẩn sĩ thánh thiện, thờ phụng mặt trời.

Dân làng nhìn thấy nó liền nói: "Ngay cả loài vật cũng trở nên đức hạnh khi sống giữa những bậc hiền triết!" Họ ca ngợi sự thánh thiện được cho là của con khỉ.

Nhưng Bồ Tát đã nhìn thấu hành động đó. Ngài nói: “Các ngươi không biết bản chất thật sự của con khỉ này. Nó đã gây rối trong túp lều của chúng ta - nó đã làm vỡ bình và làm ô uế ngọn lửa thiêng.” Rồi ngài đọc:

“Các ngươi ca ngợi nó mà không biết cách cư xử của nó. Nó đã làm bẩn lễ vật của chúng ta và đập vỡ bình của chúng ta. Đừng để bị vẻ bề ngoài đánh lừa.”

Khi dân làng nghe được sự thật, họ đã dùng gậy và đá đuổi con khỉ đi. Sau đó, họ dâng lễ vật cho các vị khổ hạnh chân chính, những vị này trở về núi và tiếp tục thiền định sâu xa cho đến khi đạt đến cõi Phạm Thiên.

Đức Phật kết thúc câu chuyện và nói: “Kẻ tu sĩ gian dối đó chính là con khỉ trong kiếp trước. Nhóm hiền triết là đệ tử của ta, và ta là thủ lĩnh của họ.”

.... o ....

J175. Adiccupatthana Jātaka -- The Monkey Who Pretended to Be Holy

Summary: There is a rogue. The Buddha tells a story of a monkey who dressed himself as an ascetic to receive alms, only to be chased away with sticks and clods.

.

While staying at Jetavana, the Buddha spoke about a dishonest monk. Though this monk had joined the path meant to lead to safety and peace, he still used tricks to get food, respect, and attention—hinting, flattering, and pretending.

The other monks gathered in the Dhamma Hall and said, “Even after dedicating himself to the Buddha’s teachings, this monk still lives in deceit.” The Buddha overheard and said, “This isn’t the first time he’s acted this way. He was just as tricky in the past.” And then he told this story from long ago.

Long ago, in the land of Kāsi, the Bodhisatta was born into a brahmin family. He studied deeply in Taxila, then chose the life of an ascetic. He developed great wisdom and became the teacher of many students. Together, they lived peacefully in the Himalayas.

One year, needing salt and spices, the Bodhisatta and his students traveled down to a village and stayed in a simple leaf hut. While they were away collecting alms, a mischievous monkey would sneak into their hut. He spilled water, broke pots, and even made a mess where the sacred fire was kept.

When the rainy season ended, the ascetics prepared to return to the mountains. The villagers said, “Before you go, let us offer you a meal.” The next day, they brought plenty of food—both solid and liquid.

The monkey saw this and thought, “I’ll trick them into feeding me too.” So he stood near the ascetics, pretending to be a holy hermit, worshipping the sun.

The villagers saw him and said, “Even animals become virtuous when they live among the wise!” They praised the monkey’s supposed holiness.

But the Bodhisatta saw through the act. He said, “You don’t know this monkey’s true nature. He’s caused trouble in our hut—he broke our pots and defiled the sacred fire.” Then he recited:

“You praise him without knowing his ways. He made a mess of our offerings and smashed our jars. Don’t be fooled by appearances.”

When the villagers heard the truth, they chased the monkey away with sticks and stones. Then they gave their offerings to the real ascetics, who returned to the mountains and continued their deep meditation until they reached the realm of Brahma.

The Buddha finished the story and said, “That deceitful monk was the monkey in that past life. The group of sages were my followers, and I was their leader.”

.... o ....

J176. Kalaya-Mutthi Jātaka -- Con Khỉ và Hạt Đậu

Tóm tắt: Vua Kosala muốn cùng quân đội của mình đi viễn chinh, nhưng trước tiên, ông đã tìm đến Đức Phật để xin lời khuyên. Đức Phật kể cho ông nghe câu chuyện về một con khỉ bị mất một hạt đậu, và trong lúc cuống cuồng tìm kiếm, nó đã đánh rơi tất cả những hạt đậu khác.

.

Khi ở tại Kỳ Viên, Đức Phật đã kể một câu chuyện về vua Kosala.

Vào mùa mưa, biên giới của vương quốc gặp nhiều bất ổn. Quân lính đóng quân ở đó đã chiến đấu nhiều trận nhưng không thể giành chiến thắng. Vì vậy, họ đã gửi lời đến nhà vua để cầu cứu.

Mặc dù đang là mùa mưa - khi việc đi lại khó khăn và đường xá ngập lụt - nhà vua vẫn lên đường cùng quân đội và đóng trại gần Vườn Kỳ Viên. Trước khi tiếp tục, ngài tự nhủ: “Đây không phải là thời điểm thích hợp để ra trận. Đường xá lầy lội, mọi thứ đều ướt sũng. Ta sẽ đến gặp Đức Phật trước. Nếu Ngài nói với ta rằng đây không phải là thời điểm thích hợp để ra trận, ta sẽ quay về. Nếu Ngài không nói gì, ta sẽ biết rằng mọi việc đều an toàn để tiếp tục. Đức Phật không chỉ hướng dẫn chúng ta về mặt tâm linh - Ngài còn giúp đỡ chúng ta về mặt thế tục nữa.”

Vì vậy, nhà vua đã đến gặp Đức Phật, cung kính chào Ngài và ngồi xuống.

Đức Phật hỏi: “Thưa Đức Vua, Ngài đi đâu trong thời tiết khó khăn như thế này?”

Nhà vua trả lời: "Ta đang đi đến biên giới để ngăn chặn một cuộc nổi loạn. Nhưng ta đến trước để chào tạm biệt."

Đức Phật nói: "Xưa kia, các vị vua thông thái cũng nghe lời khuyên tốt và quay trở lại từ những chuyến đi không khôn ngoan." Theo lời thỉnh cầu của nhà vua, Đức Phật kể câu chuyện này từ quá khứ.

Ngày xưa, ở Benares, vua Brahmadatta có một vị cố vấn thông thái - Bồ Tát - người đã hướng dẫn ngài trong cả vấn đề tâm linh lẫn thế tục.

Vào một mùa mưa, một cuộc nổi loạn nổ ra ở biên giới. Nhà vua chuẩn bị ra trận và đóng trại trong vườn của mình.

Trong khi ở đó, người dân hấp đậu cho ngựa ăn và đổ vào máng. Một con khỉ sống trong vườn nhảy xuống, lấy hết đậu bằng tay và miệng, rồi trèo lên cây ăn.

Trong khi ăn, một hạt đậu rơi xuống đất. Ngay lập tức, con khỉ vứt hết số đậu đang có và trèo xuống tìm hạt đậu bị mất. Nhưng nó không thể tìm thấy. Thế là chàng leo lên lại, vẻ mặt buồn bã - như một người vừa mất của trong triều đình.

Nhà vua thấy vậy liền hỏi Bồ Tát: "Ngài nghĩ gì về con khỉ đó?"

Bồ Tát đáp: "Con khỉ đó tay đầy đậu, Nhưng lại bỏ hết để đuổi bắt một hạt. Đó là cách những kẻ ngu ngốc hành động - Họ mất rất nhiều chỉ để được một ít."

Rồi ngài nói thêm: "Tâu Đại Vương, đây là cách lòng tham vận hành. Người ta bỏ của lớn để lấy của nhỏ - Giống như con khỉ và hạt đậu."

Nghe vậy, nhà vua nhận ra sự sáng suốt trong lời nói của Bồ Tát. Ngài quay trở về Benares. Khi quân nổi loạn nghe tin nhà vua sắp đến, chúng sợ hãi bỏ chạy.

Trở về Jetavana, sự việc tương tự cũng xảy ra. Quân nổi loạn bỏ chạy khi nghe tin vua Kosala sắp hành quân. Sau khi nghe lời Đức Phật, nhà vua cảm tạ Ngài và trở về Savatthi.

Đức Phật kết thúc câu chuyện bằng câu nói: “Trong kiếp trước, Ananda là vua, còn ta là cố vấn thông thái.”

.... o ....

J176. Kalaya-Mutthi Jātaka -- The Monkey and the Pea

Summary: The king of Kosala wished to embark on an expedition with his army, but first, he sought the counsel of the Buddha. The Buddha told him a story about a monkey who lost a single pea and, in his frantic search for it, dropped all the other peas he had.

.

While staying at Jetavana, the Buddha told a story about the King of Kosala.

During the rainy season, trouble broke out along the borders of the kingdom. The soldiers stationed there fought several battles but couldn’t win. So they sent word to the king, asking for help.

Even though it was the rainy season—when travel was difficult and roads were flooded—the king set out with his army and camped near Jetavana Park. Before continuing, he thought to himself: “This is a bad time to go to war. The roads are muddy, and everything is soaked. I’ll visit the Buddha first. If he tells me it’s a bad time to go, I’ll turn back. If he says nothing, I’ll know it’s safe to proceed. The Buddha doesn’t just guide us in spiritual matters—he helps with worldly ones too.”

So the king went to see the Buddha, greeted him respectfully, and sat down.

The Buddha asked, “Where are you going, O King, in such difficult weather?”

The king replied, “I’m heading to the border to stop a rebellion. But I came first to say goodbye.”

The Buddha said, “Long ago, wise kings also listened to good advice and turned back from unwise journeys.” At the king’s request, the Buddha told this story from the past.

Long ago, in Benares, King Brahmadatta had a wise advisor—the Bodhisatta—who guided him in both spiritual and worldly matters.

One rainy season, a rebellion broke out on the frontier. The king prepared to go to war and camped in his park.

While there, the people steamed peas for the horses and poured them into a trough. A monkey living in the park jumped down, grabbed as many peas as he could in his hands and mouth, and climbed back into a tree to eat.

As he ate, one pea fell to the ground. Instantly, the monkey dropped all the peas he had and climbed down to search for the lost one. But he couldn’t find it. So he climbed back up, looking sad—like someone who had lost a fortune in court.

The king saw this and asked the Bodhisatta, “What do you make of that monkey?”

The Bodhisatta replied: “That monkey had his hands full of peas, But dropped them all to chase one. That’s how foolish people act— They lose much trying to gain a little.”

Then he added: “O King, this is how greed works. People give up great things for small ones— Just like the monkey and the pea.”

Hearing this, the king realized the wisdom in the Bodhisatta’s words. He turned back and returned to Benares. When the rebels heard the king was coming, they fled in fear.

Back in Jetavana, the same thing happened. The rebels ran away when they heard the King of Kosala was on the move. After hearing the Buddha’s words, the king thanked him and returned to Savatthi.

The Buddha ended the story by saying, “In that past life, Ananda was the king, and I was the wise advisor.”

.... o ....

J177. Tinduka Jātaka -- Vua Khỉ Thông Thái và Cuộc Giải Cứu Nửa Đêm

Tóm tắt: Trí tuệ của Đức Phật được ca ngợi qua câu chuyện kể về việc Ngài đã từng trấn an một đàn khỉ đang bị mắc kẹt mà Ngài dẫn đầu cho đến khi chúng thoát khỏi tình thế nguy hiểm.

.

Khi ở tại Kỳ Viên, Đức Phật đã từng thuyết giảng về trí tuệ ba la mật. Các vị tỳ kheo đã tụ họp tại Pháp Đường, tán dương sự hiểu biết sâu sắc của Đức Phật. Họ nói: “Đức Thế Tôn quả thật là bậc thông thái—kiến thức của Ngài bao la và sắc bén. Ngài đã dìu dắt rất nhiều người: các Bà-la-môn như Kūṭadanta, các nhà khổ hạnh như Sabhiya, ngay cả những tên cướp như Aṅgulimāla, các vị thần như Āḷavaka, các vị cõi trời như Sakka, và các bậc cao như Baka. Ngài đã làm họ khiêm nhường theo học và dẫn dắt vô số chúng sinh đến con đường giải thoát.”

Nghe vậy, Đức Phật mỉm cười và nói: “Đúng vậy, Đức Như Lai hiện tại đã thông thái—nhưng Ngài cũng đã thông thái trong quá khứ.” Và rồi Ngài kể câu chuyện này xảy ra từ rất lâu rồi.

Ngày xưa, khi vua Brahmadatta trị vì Benares, Bồ Tát đã sinh ra làm một con khỉ. Ngài sống trên dãy Himalaya với một đàn khỉ gồm 80.000 con. Gần khu rừng của họ có một ngôi làng, lúc thì đông người, lúc thì vắng tanh. Giữa làng có một cây tinduka trĩu quả ngọt. Khi làng vắng vẻ, lũ khỉ thường xuống ăn.

Một mùa nọ, cây đầy quả - nhưng làng cũng vậy. Lính canh đứng gác cổng, và một hàng rào tre bao quanh khu vực. Lũ khỉ tự hỏi: "Cây còn ra quả không? Giờ có người sống ở đó không?" Thế là chúng cử một khỉ do thám. Kẻ này quay lại và nói: "Vâng, cây đầy quả - nhưng làng thì đông đúc."

Bầy khỉ bị cám dỗ. "Chúng ta hãy đi vào lúc nửa đêm, khi mọi người đã ngủ say," chúng nói. Tộc trưởng của chúng cảnh báo: "Con người rất gian xảo. Hãy cẩn thận." Nhưng chúng vẫn khăng khăng, và ông ta đã cho phép.

Đêm đó, đàn khỉ rón rén xuống núi và đợi cho đến khi làng yên tĩnh. Sau đó, chúng trèo lên cây và bắt đầu ăn quả.

Nhưng một người đàn ông thức dậy và nhìn thấy chúng. Anh ta báo động. Mọi người ùa ra với cung tên, gậy gộc và đá, vây quanh cây. “Rạng sáng,” chúng nói, “chúng ta sẽ bắt hết bọn chúng.”

Bầy khỉ hoảng hốt. “Chỉ có Tộc trưởng mới cứu được chúng ta!” chúng kêu lên và lẩm bẩm: “Chúng ta bị bao vây bởi những chiến binh tay cầm vũ khí—Ai sẽ cứu chúng ta bây giờ?”

Tộc trưởng khỉ bình tĩnh đáp: “Đừng sợ. Con người là những sinh vật bận rộn. Có thứ gì đó sẽ đánh lạc hướng chúng. Khi nào còn có thể, hãy ăn trái cây đi.”

Lời nói của vua khỉ đã mang lại hy vọng cho bầy khỉ. Nếu không có trấn an đó, chúng có thể đã chết vì sợ hãi.

Sau đó, Vua khỉ gọi tất cả bầy khỉ tập hợp lại—nhưng một con đã mất tích: đứa cháu trai thông minh của ông, Senaka.

Senaka đã ngủ khi bầy khỉ rời đi. Khi tỉnh dậy và không thấy ai xung quanh, cậu lần theo dấu vết của chúng. Chẳng mấy chốc, cậu thấy dân làng tụ tập. “Có chuyện gì đó không ổn rồi,” cậu nghĩ.

Rồi cậu nhìn thấy một bà lão đang ngủ bên đống lửa trong một túp lều. Giả làm một đứa trẻ trong làng, Senaka cầm một que củi đang cháy và châm lửa đốt ngôi làng từ phía có gió.

Dân làng thấy lửa bùng lên liền vội vã chạy đến dập lửa, quên mất lũ khỉ. Lũ khỉ thoát ra an toàn—và mỗi con đều mang theo một trái cây để cảm ơn Senaka.

Khi Đức Phật kể xong câu chuyện, Ngài nói: “Mahanama Sakka chính là Senaka trong kiếp đó. Đệ tử của ta là bầy khỉ. Còn ta là Thủ lĩnh thông thái của chúng.”

.... o ....

J177. Tinduka Jātaka -- The Wise Monkey Chief and the Midnight Rescue

Summary: The Buddha’s wisdom is praised through a story in which he recounts how, in ancient times, he calmed a trapped troop of monkeys he was leading until they could escape from their predicament.

.

While staying at Jetavana, the Buddha once spoke about the perfection of wisdom. The monks had gathered in the Dhamma Hall, praising the Buddha’s deep understanding. They said:

“The Blessed One is truly wise—his knowledge is vast and sharp. He has guided many: brahmins like Kūṭadanta, ascetics like Sabhiya, even thieves like Aṅgulimāla, spirits like Āḷavaka, gods like Sakka, and high beings like Baka. He humbled them all and led countless beings to the path of liberation.”

Hearing this, the Buddha smiled and said: “Yes, the Tathāgata is wise now—but he was wise in the past too.” And then he told this story from long ago.

Long ago, when King Brahmadatta ruled Benares, the Bodhisatta was born as a monkey. He lived in the Himalayas with a troop of 80,000 monkeys. Near their forest was a village, sometimes full of people, sometimes empty. In the center of that village grew a tinduka tree, heavy with sweet fruit. When the village was empty, the monkeys would come down and feast.

One season, the tree was full of fruit—but so was the village. Guards stood at the gates, and a bamboo fence surrounded the area. The monkeys wondered, “Is the tree still bearing fruit? Are people living there now?” So they sent a scout. He returned and said, “Yes, the tree is full of fruit—but the village is crowded.”

The monkeys were tempted. “Let’s go at midnight, when everyone is asleep,” they said. Their chief warned, “Humans are tricky. Be careful.” But they insisted, and he gave them permission.

That night, the troop crept down from the mountains and waited until the village was quiet. Then they climbed the tree and began eating the fruit.

But one man woke up and saw them. He raised the alarm. People rushed out with bows, sticks, and stones, surrounding the tree. “At dawn,” they said, “we’ll catch them all.”

The monkeys panicked. “Only our Chief can save us!” they cried, and recited: “We’re surrounded by warriors with weapons in hand— Who will save us now?”

The monkey Chief replied calmly: “Don’t be afraid. Humans are busy creatures. Something will distract them. While you can, eat the fruit.”

His words gave the monkeys hope. Without them, they might have died of fear.

Then the Chief called for all the monkeys to gather—but one was missing: his clever nephew, Senaka.

Senaka had been asleep when the troop left. When he woke and saw no one around, he followed their tracks. Soon, he saw the villagers gathering. “Something’s wrong,” he thought.

Then he spotted an old woman asleep by a fire in a hut. Pretending to be a village child, Senaka grabbed a burning stick and set fire to the village from the windy side.

The villagers saw the flames and rushed to put out the fire, forgetting all about the monkeys. The monkeys escaped safely—and each brought a fruit to thank Senaka.

When the Buddha finished the story, he said: “Mahanama Sakka was Senaka in that life. My disciples were the monkey troop. And I was their wise Chief.”

.... o ....

J178. Kacchapa Jātaka -- Người Đàn Ông Thoát Bệnh Tật và Con Rùa Không Thoát Khỏi

Tóm tắt: Một chàng trai trẻ đã tự cứu mình bằng cách trốn thoát khỏi ngôi nhà đầy rẫy dịch bệnh, trong khi tất cả thành viên trong gia đình anh đều chết. Đức Phật kể một câu chuyện về một con rùa, vì quá gắn bó với ngôi nhà của mình, đã phải chịu một kết cục thảm khốc.

.

Ngày xửa ngày xưa, tại thành Savatthi, một cơn sốt khủng khiếp đã lan khắp nhà của một gia đình. Cha mẹ lo sợ cho tính mạng của con trai mình nên đã nói với con: "Con ơi, đừng ở lại đây nữa. Hãy phá tường mà chạy trốn. Hãy tự cứu mình. Khi nào khỏi bệnh, hãy quay lại. Có kho báu được chôn giấu ở đây - hãy đào nó lên và xây dựng lại hạnh phúc gia đình chúng ta."

Người con trai nghe lời. Anh ta phá một lỗ hổng trên tường và chạy trốn. Sau khi bình phục, anh ta quay trở lại, tìm thấy kho báu và bắt đầu một cuộc sống mới.

Một ngày nọ, mang theo dầu, bơ và quần áo đẹp, anh ta đến Jetavana để yết kiến ​​Đức Phật. Anh ta cúi lạy, ngồi xuống và kể lại câu chuyện của mình. Đức Phật nói: "Ngay cả thời xưa, những người bám víu quá chặt vào nhà cửa đều chết. Nhưng những người buông bỏ và bước tiếp thì sống sót."

Sau đó, Đức Phật kể một câu chuyện cổ.

Ngày xưa, tại vương quốc Benares, Bồ Tát sinh ra là con trai của một người thợ gốm. Ngài làm việc với đất sét và chăm sóc gia đình.

Gần bờ sông có một hồ nước lớn. Vào mùa mưa, hồ và sông hòa làm một. Vào mùa khô, chúng tách ra. Cá và rùa trong hồ cảm nhận được hạn hán sắp đến. Vì vậy, khi nước còn chảy, chúng bơi vào sông để sinh tồn.

Nhưng có một chú rùa không chịu rời đi. Nó nói: "Đây là nơi tôi sinh ra. Cha mẹ tôi sống ở đây. Tôi không thể rời đi."

Khi mùa khô đến, hồ cạn khô. Rùa đào xuống bùn để ẩn náu. Nhưng nó lại chọn đúng chỗ người thợ gốm đến để lấy đất sét. Bồ Tát dùng xẻng đào và vô tình va vào rùa vì tưởng đó là một cục đất sét.

Bị thương và sắp chết, rùa kêu lên: "Tôi ở lại vì tôi yêu nơi này. Nhưng giờ đây, đất sét này đã phản bội tôi."

Ngài nói những lời này: "Hãy đi đến nơi có sự sống. Đừng bám víu vào nhà nếu nó mang đến cái chết. Người trí tìm thấy sự bình yên trong rừng hay làng mạc - bất cứ nơi nào cuộc sống trôi qua."

Rồi con rùa chết.

Bồ Tát tập hợp dân làng lại và nói: "Con rùa này chết vì nó không thể buông bỏ. Khi những người khác rời đi để tìm sự an toàn, nó đã ở lại. Hãy coi đây là một bài học. Đừng bám víu vào tài sản của mình - giác quan, con cái, của cải. Tất cả chúng sinh đều trải qua sinh, tử. Hãy buông bỏ tham ái, và bạn sẽ được giải thoát."

Đức Phật kết thúc câu chuyện và tiết lộ: "Ananda là con rùa. Ta là người thợ gốm."

Người thanh niên đã thoát khỏi bệnh tật đã lắng nghe một cách chăm chú. Cuối buổi thuyết pháp, anh ta đã đạt đến tầng giác ngộ đầu tiên.

.... o ....

J178. Kacchapa Jātaka -- The Man Who Escaped Illness and the Tortoise Who Did Not

Summary: One young man saves himself by escaping from his disease-ridden home, while all his family members perish. The Buddha tells a story about a turtle who, being too attached to his home, meets a disastrous end.

.

Long ago in the city of Savatthi, a terrible fever spread through a family’s home. The parents, fearing for their son’s life, said to him: “Son, don’t stay here. Break through the wall and escape. Save yourself. When the sickness is gone, come back. There’s treasure buried here—dig it up and rebuild our family’s happiness.”

The son listened. He broke a hole in the wall and fled. After he recovered, he returned, found the treasure, and started a new life.

One day, carrying gifts of oil, butter, and fine clothes, he went to Jetavana to visit the Buddha. He bowed, sat down, and shared his story. The Buddha said: “Even in ancient times, people who clung too tightly to their homes perished. But those who let go and moved on survived.”

Then the Buddha told an old tale.

Once, in the kingdom of Benares, the Bodhisatta was born as a potter’s son. He worked with clay and cared for his family.

Near the river was a large lake. In rainy seasons, the lake and river became one. In dry seasons, they separated. The fish and tortoises in the lake sensed a drought coming. So, when the waters were still connected, they swam into the river to survive.

But one tortoise refused to leave. He said: “This is my birthplace. My parents lived here. I cannot leave.”

When the dry season came, the lake dried up. The tortoise dug into the mud to hide. But he chose the very spot where the potter came to gather clay. The Bodhisatta dug with his spade and accidentally struck the tortoise, thinking it was a lump of clay.

Wounded and dying, the tortoise cried out: “I stayed because I loved this place. But now, this clay has betrayed me.”

He spoke these words: “Go where life is. Don’t cling to home if it brings death. The wise find peace in forest or village—wherever life flows.”

Then the tortoise died.

The Bodhisatta gathered the villagers and said: “This tortoise died because he couldn’t let go. When others left for safety, he stayed behind. Let this be a lesson. Don’t cling to your possessions—your senses, your children, your wealth. All beings move through birth, life, and death. Let go of craving, and you will be free.”

The Buddha finished the story and revealed: “Ananda was the tortoise. I was the potter.”

The young man who had escaped illness listened deeply. At the end of the teaching, he reached the first stage of enlightenment.

.... o ....

J179. Satadhamma Jātaka -- Lời Phật Dạy về Sinh Kế Bất Chính

Tóm tắt: Nhiều nhà sư kiếm sống bằng những cách không chính đáng, do đó đánh mất cơ hội đạt được những thành tựu tâm linh đích thực trong giáo pháp.

.

Trong thời gian ở tại Kỳ Viên, Đức Phật nhận thấy một số nhà sư kiếm sống bằng những cách không đúng đắn—làm nghề y khoa, đưa tin, buôn bán, và các nghề khác. Những nghề này được gọi là hai mươi mốt tà nghiệp.

Đức Phật tập hợp các nhà sư lại và nói: “Những ai sống bằng những nghề như vậy sẽ phải chịu khổ trong những kiếp sau. Họ có thể tái sinh thành ngạ quỷ, súc sinh, hoặc đọa địa ngục. Vì lợi ích của các vị, ta sẽ kể một câu chuyện dạy rõ ràng chân lý này.”

Ngài nói tiếp: “Thức ăn kiếm được từ những hành động sai trái cũng giống như ăn lửa hay ăn thuốc độc. Nó không mang lại niềm vui, không mang lại bình an. Trên con đường của chúng ta, những thức ăn như vậy giống như thức ăn thừa của giai cấp thấp nhất—không thích hợp cho người tu tập theo con đường thiện.”

Rồi Ngài kể câu chuyện này xảy ra từ rất lâu rồi.

Ngày xưa, tại thành Benares, Bồ-tát sinh ra trong một gia đình nghèo thuộc giai cấp thấp. Khi lớn lên, Ngài lên đường, mang theo một giỏ gạo để làm thức ăn.

Trên cùng con đường đó, một chàng trai trẻ tên là Satadhamma, sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn cao quý, đi bộ. Anh ta không mang theo thức ăn.

Họ gặp nhau và trò chuyện.

"Ông thuộc đẳng cấp nào?" Vị Bà-la-môn hỏi.

"Tôi thuộc đẳng cấp thấp nhất," Bồ Tát đáp.

"Tôi là một Bà-la-môn," chàng trai nói. "Chúng ta cùng đi."

Đến giờ ăn sáng, Bồ Tát ngồi bên bờ suối, rửa tay và mở giỏ ra.

"Ông có muốn ăn cơm không?" Ngài mời.

"Không," vị Bà-la-môn nói với vẻ khinh bỉ. "Ta không muốn ăn đồ ăn của một người như ông."

Bồ Tát lặng lẽ ăn, uống nước và gói ghém phần còn lại. Họ tiếp tục đi.

Đến tối, cả hai đều mệt mỏi và đói. Sau khi tắm rửa, Bồ Tát ngồi xuống và bắt đầu ăn lại. Lần này, ngài không nói gì.

Vị Bà-la-môn, lúc này đã rất đói, quan sát và chờ đợi, hy vọng sẽ có lời mời. Không ai đến. Thế là ông ta xin phần thức ăn thừa, nghĩ rằng có thể vứt bỏ phần bên ngoài và ăn phần còn lại.

Ông ta làm vậy. Nhưng sau khi ăn xong, ông ta cảm thấy vô cùng hổ thẹn.

“Tôi là một Bà-la-môn,” ông ta kêu lên. “Và tôi đã ăn những thứ thừa thãi của một người thuộc đẳng cấp thấp! Tôi đã làm gì?”

Tội lỗi của ông ta quá lớn đến nỗi ông ta nôn ra máu. Ông ta chạy vào rừng, khóc lóc, và chết trong cô độc.

Sau khi kể câu chuyện, Đức Phật nói: “Cũng như người Bà-la-môn không tìm thấy niềm vui trong việc kiếm ăn bất chính, thì bất cứ ai sống bằng cách bất lương cũng sẽ như vậy. Cuộc sống như vậy không có sự bình an.”

Rồi Ngài đọc một bài kệ:

“Kẻ sống bằng cách làm điều sai trái, Kẻ chẳng màng đến tội lỗi của mình, Sẽ không tìm thấy niềm vui trong những gì mình kiếm được— Giống như người Bà-la-môn trong câu chuyện.”

Cuối buổi thuyết giảng, nhiều nhà sư đã đạt đến những giai đoạn giác ngộ mới. Đức Phật tiết lộ: “Trong câu chuyện đó, ta là người thuộc đẳng cấp thấp.”

.... o ....

J179. Satadhamma Jātaka -- The Buddha’s Teaching on Unlawful Livelihood

Summary: Many monks are found to be earning their living in improper ways, thereby forfeiting their chance for true spiritual gains in the dispensation.

.

While staying at Jetavana, the Buddha noticed that some monks were earning their living in ways that were not right—by working as doctors, messengers, traders, and other worldly jobs. These were known as the twenty-one wrong ways to make a living.

The Buddha gathered the monks and said: “Those who live by such means will suffer in future lives. They may be reborn as ghosts, animals, or fall into hell. For your benefit, I will share a story that teaches this truth clearly.”

He continued: “Food gained through wrong actions is like eating fire or poison. It brings no joy, no peace. In our path, such food is like the leftovers of the lowest caste—unfit for one who follows the way of goodness.”

Then he told this story from long ago.

Once, in the city of Benares, the Bodhisatta was born into a poor family of low caste. When he grew up, he set out on a journey, carrying a basket of rice for food.

On the same road walked a young man named Satadhamma, born into a high Brahmin family. He had no food with him.

They met and spoke.

“What caste are you?” asked the Brahmin.

“I am of the lowest caste,” replied the Bodhisatta.

“I am a Brahmin,” said the young man. “Let’s walk together.”

At breakfast time, the Bodhisatta sat by a stream, washed his hands, and opened his basket.

“Would you like some rice?” he offered.

“No,” said the Brahmin with disdain. “I won’t eat food from someone like you.”

The Bodhisatta quietly ate, drank water, and packed up the rest. They continued walking.

By evening, both were tired and hungry. After bathing, the Bodhisatta sat down and began to eat again. This time, he said nothing.

The Brahmin, now very hungry, watched and waited, hoping for an offer. None came. So he begged for the leftovers, thinking he could throw away the outer part and eat the rest.

He did so. But after eating, he was filled with shame.

“I am a Brahmin,” he cried. “And I’ve eaten the scraps of a low-caste man! What have I done?”

His guilt was so strong that he vomited blood. He ran into the forest, weeping, and died alone.

After telling the story, the Buddha said: “Just as the Brahmin found no joy in food gained wrongly, so too will anyone who lives by dishonest means. There is no peace in such a life.”

Then he spoke a verse:

“He who lives by doing wrong, Who does not care if he sins, Will find no joy in what he gains— Like the Brahmin in the tale.”

At the end of the teaching, many monks reached new stages of awakening. The Buddha revealed: “In that story, I was the low-caste man.”

.... o ....

J180. Duddada Jātaka -- Nơi nào có đức tin, không có lễ vật cúng dường nào là quá nhỏ.

Tóm tắt: Hai anh em cùng nhau cúng dường Đức Phật và Tăng đoàn, và được mọi người tán dương vì lòng hảo tâm của họ. Đức Phật kể tiếp câu chuyện về việc người giàu và người nghèo đã từng đoàn kết cúng dường một vị thánh nhân trong quá khứ.

.

Trong thời gian ở tại Kỳ Viên, Đức Phật được hai người bạn tốt bụng từ Savatthi mời đến. Hai thanh niên này, đều xuất thân từ những gia đình danh giá, đã quyên góp đồ cúng dường - thực phẩm, y phục và những vật dụng cần thiết khác - cho Đức Phật và chư Tăng. Trong bảy ngày, họ đã cung cấp mọi thứ mà cộng đồng Tăng sĩ cần. Đến ngày thứ bảy, họ còn cúng dường nhiều hơn nữa, dâng lên tất cả những vật dụng cần thiết cho cuộc sống hàng ngày.

Một người bạn đảnh lễ Đức Phật và bạch: “Bạch Đức Thế Tôn, có người cúng dường rất nhiều, có người cúng dường rất ít. Nhưng nguyện cầu công đức sẽ lớn lao cho tất cả mọi người, bất kể họ cúng dường bao nhiêu.”

Đức Phật mỉm cười và đáp: “Con đã làm một việc cao quý. Xưa kia, những bậc hiền trí cũng cúng dường theo cách này - với lòng rộng lượng và tấm lòng trong sáng.”

Sau đó, theo lời thỉnh cầu của người bạn, Đức Phật kể một câu chuyện xảy ra từ rất lâu rồi.

Ngày xưa, khi vua Brahmadatta trị vì Benares, Bồ-tát đã giáng sinh trong một gia đình Bà-la-môn ở xứ Kasi. Ngài học hành chăm chỉ tại Takkasila, và khi đã sẵn sàng, ngài từ bỏ cuộc sống thế tục để trở thành một người tầm đạo. Cùng với một nhóm đệ tử, ngài đến sống trong những khu rừng yên bình của dãy Himalaya.

Một ngày nọ, vì cần muối và gia vị, ngài đi qua vùng nông thôn và đến Benares. Ngài ở lại trong vườn của nhà vua. Sáng hôm sau, ngài và các đệ tử đến một ngôi làng gần đó để khất thực. Dân làng đã bố thí rất rộng rãi.

Ngày hôm sau, họ vào kinh thành. Dân chúng trong thành rất vui lòng giúp đỡ. Họ gom góp lễ vật và chuẩn bị rất nhiều cho cả nhóm ẩn sĩ. Sau khi cúng dường xong, một người dân trong thành nói: "Có người cúng nhiều, có người cúng ít. Cầu mong tất cả đều được hưởng phước lành như nhau."

Bồ Tát đáp: "Nơi nào có đức tin, không có lễ vật cúng dường nào là quá nhỏ."

Rồi Ngài đọc những vần kệ tri ân này:

“Thật khó sống như người tốt, Để bố thí với đôi tay và trái tim rộng mở. Kẻ ích kỷ không thể theo con đường của họ, Cũng không thể sánh bằng những phẩm chất cao quý của họ.

Khi cuộc đời kết thúc, Người tốt vươn lên ánh sáng thiên đường. Kẻ xấu xa sa vào cõi tối tăm, Lạc lối trong đêm dài vô tận.”

Bồ Tát ở lại Benares suốt mùa mưa, rồi trở về dãy Himalaya. Ở đó, Ngài tiếp tục thiền định không ngừng nghỉ, cho đến khi Ngài nhập vào cõi trời.

Khi câu chuyện kết thúc, Đức Phật nói: “Trong kiếp trước, Ta là người dẫn đầu các ẩn sĩ. Và các nhà sư cùng Ta hôm nay là bạn đồng hành của Ta lúc đó.”

.... o ....

J180. Duddada Jātaka -- Where there is faith, no gift is too small.

Summary: Two brothers come together to offer alms to the Buddha and the Saṅgha, who then praise their generous deed. The Buddha proceeds to tell a story about how the rich and the poor once united to give alms to a holy man in the past.

.

While staying at Jetavana, the Buddha was invited by two kind-hearted friends from Savatthi. These young men, both from respected families, had gathered offerings—food, robes, and other necessities—for the Buddha and his monks. For seven days, they provided everything the monastic community needed. On the seventh day, they gave even more, presenting all the requisites for daily life.

One of the friends bowed to the Buddha and said: “Master, some people gave a lot, and some gave only a little. But may the merit be great for everyone, no matter how much they gave.”

The Buddha smiled and replied: “You have done a noble deed. In ancient times, wise people gave in this same way—with shared generosity and pure hearts.”

Then, at the friend’s request, the Buddha told a story from long ago.

Long ago, when King Brahmadatta ruled Benares, the Bodhisatta was born into a Brahmin family in the land of Kasi. He studied deeply at Takkasila, and when he was ready, he left worldly life behind to become a spiritual seeker. With a group of disciples, he went to live in the peaceful forests of the Himalayas.

One day, needing salt and spices, he traveled through the countryside and arrived in Benares. He stayed in the king’s park. The next morning, he and his disciples went to a nearby village to ask for alms. The villagers gave generously.

The following day, they went into the city. The townspeople were happy to help. They gathered their offerings together and provided plenty for the whole group of hermits. After the gifts were given, one of the townspeople said: “Some gave much, some gave little. May all receive equal blessings.”

The Bodhisatta replied: “Where there is faith, no gift is too small.”

Then he offered these verses of gratitude:

“It’s hard to live as good people do, To give with open hands and hearts. The selfish cannot follow their path, Nor match their noble parts.

When life ends, The good rise to heaven’s light. The wicked fall to darker realms, Lost in endless night.”

The Bodhisatta stayed in Benares through the rainy season, then returned to the Himalayas. There, he continued his meditation without pause, until he passed into the heavenly realms.

When the story ended, the Buddha said: “In that past life, I was the leader of the hermits. And the monks with me today were my companions then.”

.... o ....

.