Nguyên bản: Pali

Anh dịch: W.H.D. Rouse và Ānandajoti Bhikkhu

Việt dịch và rút ngắn: Nguyên Giác

J441. Catu-Posathika Jātaka -- Hãy giữ 4 phẩm tính: kiên nhẫn khi bị khiêu khích, tự chủ khi đối mặt với cám dỗ, khả năng từ bỏ thú vui và giải thoát khỏi phiền nhiễu thế gian.

Tóm tắt: Các nhà sư đang thảo luận về trí tuệ của Đức Phật. Đức Phật kể một câu chuyện về bốn vị thí chủ, sau khi biết về các cõi trời khác nhau, đã được tái sinh vào những cõi đó. Vào một ngày chay tịnh, tất cả họ tụ tập tại một công viên để trì giới và tìm cách xác định xem ai trong số họ là người có đức hạnh nhất. Câu hỏi này cuối cùng đã được giải đáp bởi bậc hiền triết Vidhura.

.

Trong thời gian Đức Phật ở tại Kỳ Viên, các vị tăng đã tụ họp tại Pháp đường và bàn luận về trí tuệ bao la của Ngài. Họ suy ngẫm về việc Ngài đã nhanh chóng lĩnh hội mọi điều, Ngài đã đánh bại ngay cả những lập luận tinh tế nhất, và Ngài đã dẫn dắt cả giới quý tộc lẫn thường dân đến với Tam Quy và con đường giải thoát. Khi Đức Phật đến và hiểu được những điều họ đang thảo luận, Ngài giải thích rằng không có gì ngạc nhiên khi một vị Phật toàn giác sở hữu sự tinh thông như vậy. Ngay cả trong những kiếp trước, khi còn đang tìm kiếm sự giác ngộ, Ngài đã thể hiện tuệ giác sâu sắc và khả năng chiến thắng đối thủ. Để minh họa điều này, Ngài kể một câu chuyện từ rất lâu rồi.

Tại vương quốc Kuru cổ đại, ở thành Indapatta, có vua Dhanañjaya Koravya trị vì. Vị tể tướng của ngài là Vidhura thông thái, nổi tiếng với sự hiểu biết sâu sắc về các vấn đề thế tục và tâm linh. Vidhura đã giảng dạy Giáo Pháp một cách rõ ràng và ngọt ngào đến nỗi các vị vua từ khắp Jambudīpa đều bị mê hoặc. Bị thu hút bởi tài hùng biện của ngài như đàn voi bị thu hút bởi âm thanh của cây đàn luýt yêu thích, họ ở lại Indapatta chỉ để lắng nghe.

Bấy giờ, bốn gia chủ Bà-la-môn giàu có ở Benares đã từ bỏ cuộc sống thế tục sau khi chứng kiến ​​nỗi khổ do dục vọng gây ra. Họ rút lui vào dãy Himalaya, trở thành những nhà khổ hạnh và đạt đến những trạng thái thiền định cao. Sống bằng thực phẩm rừng, cuối cùng họ đã du hành đến vương quốc Aṅga để mua muối và các nhu yếu phẩm khác, rồi đến thành phố Kālacampā.

Bốn cư sĩ, ấn tượng trước sự tu tập của các nhà khổ hạnh, đã nồng nhiệt chào đón họ, chăm sóc nhu cầu của họ và sắp xếp một nơi cho họ ở trong vườn của mình. Sau khi nhận thức ăn từ những người ủng hộ mỗi sáng, bốn nhà khổ hạnh sống những ngày riêng biệt ở những cõi khác nhau: một người ở cõi trời Ba Mươi Ba, một người ở cõi Long Vương, một người thứ ba ở cõi Supaṇṇa, và người thứ tư ở trong vườn của vua Dhanañjaya.

Mỗi vị khổ hạnh sau đó đều mô tả lại vẻ huy hoàng mà mình đã chứng kiến ​​ở cõi giới mình đã đến. Nghe đi nghe lại những lời kể này, bốn vị thị giả bắt đầu cầu mong được tái sinh ở chính nơi đó. Họ đã làm nhiều việc thiện và khi qua đời, mỗi người đều được tái sinh theo đúng nguyện vọng của mình: một người trở thành Sakka, vua của các vị thần; một người khác tái sinh giữa loài Nāgas với vợ con; người thứ ba trở thành vua Supaṇṇa, ngự gần hồ Simbali; và người thứ tư tái sinh làm con trai của vua Dhanañjaya. Bản thân bốn vị khổ hạnh cũng được tái sinh ở cõi Phạm Thiên.

Hoàng tử Koravya lớn lên, lên ngôi sau khi vua cha băng hà và trị vì một cách công bằng. Ngài rất giỏi chơi xúc xắc, giữ gìn giới luật, bố thí rộng rãi và trung thành lắng nghe lời chỉ dạy của bậc hiền triết Vidhura. Một ngày nọ, trong khi đang giữ chay tịnh, ngài đến khu vườn hoàng gia để thiền định một mình. Sakka cũng quyết định nhịn ăn nhưng lại bị phân tâm bởi thế giới thiên giới, nên đã xuống cùng một khu vườn. Vua Nāga Varuṇa và vua Supaṇṇa, mỗi người đều gặp phải trở ngại trong cõi riêng của mình và cũng đến cùng một nơi thanh bình đó để nhịn ăn.

Khi hoàng hôn buông xuống, cả bốn vị vua đều rời khỏi chỗ ngồi thiền định và gặp nhau bên hồ nước. Nhận ra nhau từ kiếp trước, họ nối lại tình bạn cũ và ngồi lại với nhau trong sự hòa thuận. Mỗi người chọn một chỗ ngồi phù hợp với địa vị của mình.

Bốn vị vua muốn so sánh đức hạnh của mình. Varuṇa tự cho mình là cao quý hơn vì ngài không hề tức giận ngay cả khi nhìn thấy vua Supaṇṇa, kẻ thù tự nhiên của loài Nāga. Vua Supaṇṇa cho rằng đức hạnh của mình cao quý hơn, vì ngài đã kiềm chế cơn đói ngay cả khi nhìn thấy một con Nāga, vốn là thức ăn tự nhiên của ngài. Sakka coi trọng đức hạnh của mình vì ngài đã từ bỏ những thú vui trên trời để thực hành chay tịnh ở thế gian. Vua Dhanañjaya tin rằng đức hạnh của mình là cao quý nhất, vì ngài đã từ bỏ những thú vui trong cung điện, bao gồm cả đoàn tùy tùng vũ công hùng hậu, để thực hành khổ hạnh trong vườn.

Không biết phải giải quyết vấn đề này như thế nào, họ hỏi liệu có ai trong vương quốc đủ trí tuệ để phân xử giữa họ hay không. Dhanañjaya kể cho họ nghe về Vidhura, vị quan có sự hiểu biết sâu sắc về cả luật thế gian lẫn tâm linh. Cả bốn vị đều đồng ý tìm đến sự hướng dẫn của ngài.

Họ cùng nhau đến hội trường nơi các buổi lễ tôn giáo được tổ chức và sắp xếp một cách trang nghiêm. Vidhura ngồi trên một chiếc ghế cao, và bốn vị vua tiến đến gần ngài với lòng kính trọng. Họ giải thích rằng có một câu hỏi nảy sinh giữa họ về tính ưu việt của các đức tính của họ và yêu cầu ngài giải đáp sự băn khoăn của họ.

Vidhura trả lời rằng ngài không thể quyết định cho đến khi ngài hiểu rõ những gì mỗi vị đã tuyên bố. Bốn vị vua sau đó trình bày cốt lõi lập trường của họ: kiên nhẫn trước sự khiêu khích, kiềm chế trước sự cám dỗ, từ bỏ lạc thú và thoát khỏi những trở ngại của thế gian.

Sau khi nghe điều này, Vidhura tuyên bố rằng cả bốn đức tính đều cao quý và hài hòa. Giống như các nan hoa gặp nhau ở trục bánh xe, chúng tạo thành một bức tranh hoàn chỉnh duy nhất của sự khổ hạnh chân chính. Người sở hữu cả bốn phẩm chất kết hợp với nhau có thể được gọi một cách chính đáng là một nhà khổ hạnh.

Bốn vị vua rất hài lòng với kết luận này. Họ ca ngợi trí tuệ và sự sáng suốt của Vidhura, nhận ra ông đã khéo léo giải quyết vấn đề nan giải của họ. Mỗi người đều ban thưởng cho ông tùy theo cảnh giới của mình: thiên y từ Sakka, vòng hoa vàng từ vua Supaṇṇa, ngọc quý từ Varuṇa, và những tặng phẩm phong phú - bao gồm gia súc, xe ngựa và làng mạc - từ vua Dhanañjaya.

Sau khi tỏ lòng tôn kính, Sakka và những người khác trở về nơi ở của mình.

.... o ....

J441. Catu-Posathika Jātaka -- Possess the four qualities: patience when provoked, self-control in the face of temptation, the ability to forgo pleasure, and liberation from worldly distractions.

Summary: The monks are discussing the Buddha’s wisdom. The Buddha shares a story about four supporters who, upon learning of various heavenly realms, were reborn in those realms. On a fast day, they all gathered in a park to observe the precepts and sought to determine who among them was the most virtuous. This question was ultimately resolved by the wise Vidhura.

.

While the Buddha was staying at Jetavana, the monks gathered in the Dhamma Hall and spoke about the vastness of his wisdom. They reflected on how quickly he understood all things, how he defeated even the most subtle arguments, and how he guided both nobles and ordinary people toward the Three Refuges and the path to liberation. When the Buddha arrived and learned what they were discussing, he explained that it was no surprise that a fully awakened Buddha possessed such mastery. Even in past lives, while still seeking enlightenment, he had already displayed great insight and the ability to overcome opponents. To illustrate this, he told a story from long ago.

In the ancient Kuru kingdom, in the city of Indapatta, there reigned King Dhanañjaya Koravya. His chief minister was the wise Vidhura, renowned for his deep understanding of worldly and spiritual matters. Vidhura taught the Dhamma with such clarity and sweetness that rulers from across Jambudīpa were captivated. Drawn to his eloquence as elephants are drawn to the sound of a favorite lute, they remained in Indapatta simply to listen.

At that time, four wealthy brahmin householders in Benares renounced their worldly lives after seeing the suffering caused by desire. They retreated into the Himalayas, became ascetics, and attained high meditative states. Living on forest foods, they eventually traveled into the kingdom of Aṅga to obtain salt and other necessities, arriving in the city of Kālacampā.

Four laymen, impressed by the ascetics’ discipline, welcomed them warmly, cared for their needs, and arranged a place for them to stay in their garden. After taking food from their supporters each morning, the four ascetics spent their days separately in different realms: one in the Heaven of the Thirty-Three, another among the Nāgas, a third among the Supaṇṇas, and the fourth in the park of King Dhanañjaya.

Each ascetic later described the splendor he had seen in the realm he visited. Hearing these accounts again and again, the four lay attendants began to wish for rebirth in those very places. They performed good deeds and, when they died, each was reborn according to his aspiration: one became Sakka, king of the gods; another was reborn among the Nāgas with a wife and child; a third became the Supaṇṇa king, dwelling near the Simbali Lake; and the fourth was reborn as the son of King Dhanañjaya. The four ascetics themselves were reborn in the Brahma world.

The Koravya prince grew up, ascended the throne after his father’s death, and ruled justly. He excelled in dice, observed moral discipline, gave generous gifts, and listened faithfully to the guidance of the wise Vidhura. One day, while keeping a holy fast, he went to the royal garden to meditate in solitude. Sakka too, having resolved to keep a fast but finding distractions in the heavenly world, descended to the same garden. The Nāga king Varuṇa, and the Supaṇṇa king as well, each faced obstacles in their own realms and likewise came to that same peaceful place to observe the fast.

At sunset, all four rose from their meditation seats and met by the royal lake. Recognizing each other from their past lives, they renewed their former friendship and sat together in harmony. Each occupied a seat suited to his status.

The four kings wished to compare their virtues. Varuṇa considered himself superior because he felt no anger even when seeing the Supaṇṇa king, a natural enemy of the Nāga race. The Supaṇṇa king thought his own virtue greater, since he restrained his hunger even when seeing a Nāga, which was his natural food. Sakka valued his own virtue because he had left behind the pleasures of heaven to observe the fast in the human world. King Dhanañjaya believed his virtue highest, because he had abandoned the pleasures of his palace, including his great retinue of dancers, to practice ascetic discipline in the garden.

Unsure how to settle the matter, they asked whether anyone in the kingdom possessed enough wisdom to judge between them. Dhanañjaya told them of Vidhura, the minister whose understanding of both worldly and spiritual law was unmatched. All four agreed to seek his guidance.

They went together to the hall where religious gatherings were held and had it arranged in a dignified manner. Vidhura was seated on a high seat, and the four kings approached him with respect. They explained that a question had arisen among them concerning the superiority of their virtues and asked him to resolve their uncertainty.

Vidhura replied that he could not decide until he understood clearly what each had claimed. The four kings then presented the essence of their positions: patience in the face of provocation, restraint in the presence of temptation, renunciation of pleasure, and freedom from worldly hindrances.

After hearing this, Vidhura declared that all four virtues were noble and harmonious. Like spokes meeting at the hub of a wheel, they formed a single complete picture of true asceticism. One who possessed all four qualities together could rightly be called an ascetic.

The four kings were delighted with this conclusion. They praised Vidhura’s wisdom and insight, recognizing how skillfully he had resolved their dilemma. Each rewarded him in accordance with his realm: heavenly garments from Sakka, a golden garland from the Supaṇṇa king, a precious jewel from Varuṇa, and rich gifts—including cattle, chariots, and villages—from King Dhanañjaya.

After honoring him, Sakka and the others returned to their respective abodes.

.... o ....

J442. Sankha Jātaka -- Một đôi giày cúng vị Độc Giác Phật đã cứu mạng cho người cúng dường khi đắm tàu ở biển.

Tóm tắt: Một cư sĩ dâng cúng Đức Phật và tăng đoàn các đôi giày. Đáp lại, Đức Phật kể câu chuyện về một thương gia đã cúng dường một đôi giày cho một vị Phật Độc Giác. Kết quả là, thương gia được một vị thần cứu khỏi biển cả và ban thưởng một con tàu thần kỳ.

.

Khi Đức Phật còn ở tại Kỳ Viên, Ngài đã kể một câu chuyện về giá trị của việc cúng dường, bố thí tất cả các vật dụng cần thiết. Câu chuyện này bắt nguồn từ việc một vị cư sĩ hào phóng ở Savatthi nghe được một trong những lời dạy của Đức Phật, cảm thấy vô cùng hứng khởi và đã mời Đức Phật cùng cộng đồng tăng ni đến dùng cơm vào ngày hôm sau. Ông đã trang trí một cái lều trước cửa nhà mình rất cẩn thận và chờ đợi họ đến. Khi Đức Phật đến cùng năm trăm vị tăng ni, Ngài đã cung kính chào đón họ và dâng tặng rất nhiều vật dụng. Ngài lặp lại lời mời này trong bảy ngày, mỗi ngày dâng cúng thực phẩm và các vật dụng cần thiết khác.

Đến ngày thứ bảy, Ngài đã dâng tặng cộng đồng một bộ vật dụng cần thiết đầy đủ cho một vị tăng ni. Trong số những vật dụng này có những đôi giày rất giá trị. Đôi giày dâng tặng Đức Phật trị giá một ngàn đồng tiền, đôi giày dâng tặng hai vị đại đệ tử mỗi đôi trị giá năm trăm đồng, và mỗi vị trong số năm trăm vị tăng ni đều nhận được đôi giày trị giá một trăm đồng. Sau khi dâng cúng xong, ông cùng gia đình ngồi yên lặng trước Đức Phật. Đức Phật, với giọng nói nhẹ nhàng, đã mô tả sự vĩ đại của việc cúng dường và nói rằng ngay cả thời xa xưa, chỉ một đôi giày được dâng cho một vị Phật Độc Giác cũng đã trở thành nơi nương tựa cứu mạng cho người bố thí trên biển. Bởi vì vị cư sĩ này đã bố thí rất nhiều cho toàn thể cộng đồng, nên quả báo từ sự bố thí của ông sẽ còn lớn hơn nữa. Rồi Đức Phật kể câu chuyện từ quá khứ xa xưa này.

Ngày xưa, tại thành Molini—trước đây là tên của Benares—vua Brahmadatta trị vì. Trong thành phố đó, có một vị Bà-la-môn giàu có tên là Sankha, nổi tiếng với khối tài sản kếch xù. Ông duy trì sáu nhà khất thực: một ở mỗi cổng thành, một ở trung tâm thành phố, và một tại nhà riêng. Mỗi ngày, ông phân phát sáu trăm ngàn đồng tiền bố thí, và ông bố thí rộng rãi cho khách bộ hành và người nghèo.

Có lúc ông suy nghĩ rằng của cải của mình sẽ không tồn tại mãi mãi. Để đảm bảo có thể tiếp tục bố thí, ông quyết định đi thuyền đến Vương quốc Vàng để tích lũy thêm của cải. Ông đóng một con tàu, chất đầy hàng hóa lên tàu và dặn dò gia đình tiếp tục bố thí không ngừng nghỉ trong khi ông đi vắng. Tay cầm ô dù, chân mang giày, ngài cùng đoàn tùy tùng ra cảng biển.

Xa xa trên núi Gandhamādana, một vị Phật Độc Giác đang nhập định, nhìn thấy Sankha bắt đầu cuộc hành trình và nhận thấy nguy hiểm đang chờ đợi ngài trên biển. Biết mình có thể giúp đỡ, Phật Độc Giác xuống núi và xuất hiện trên bãi cát nóng gần đường. Sankha ngay lập tức nhận ra cơ hội để bố thí. Ngài mời vị tu sĩ khổ hạnh nghỉ ngơi dưới gốc cây, lau sạch và xức dầu thơm lên chân ông, rồi tặng ông đôi giày và ô của mình. Phật Độc Giác chấp nhận lễ vật, bay lên không trung và trở về núi.

Sau đó, Sankha tiếp tục đến cảng và lên tàu. Sau bảy ngày lênh đênh trên biển, tàu bị thủng. Mặc dù đã cố gắng tát nước ra nhưng con tàu vẫn không thể cứu được. Sankha chọn một tùy tùng ở lại cùng mình, chuẩn bị tinh thần bằng cách xức dầu thơm lên thân thể ông và dùng một bữa ăn thịnh soạn. Ngài dẫn đường cho người đàn ông về thành phố quê hương, rồi không chút sợ hãi nhảy từ cột buồm xuống biển. Hầu hết hành khách đều chết đuối, nhưng Sankha và người hầu của anh ta sống sót và bắt đầu bơi qua đại dương mênh mông. Họ bơi suốt bảy ngày, và Sankha thậm chí còn duy trì kỷ luật nhịn ăn của mình, súc miệng bằng nước biển.

Vào thời điểm đó, một vị thần tên là Manimekhalā đã được Tứ Đại Thiên Vương giao phó nhiệm vụ bảo vệ những người đức hạnh bị đắm tàu ​​- những người hiếu kính cha mẹ, có đức hạnh, hoặc thực hành Tam Quy. Bà đã bỏ bê việc canh gác suốt bảy ngày, và khi cuối cùng quan sát biển cả, bà thấy Sankha đang vùng vẫy dưới nước. Nhận ra sai lầm của mình, bà vô cùng lo lắng. Bà đổ đầy thức ăn thiêng liêng vào một chiếc đĩa vàng và lao vút lên không trung đến chỗ ông. Mặc dù bà đã dâng thức ăn, Sankha vẫn từ chối vì ông đang ăn chay.

Người hầu cận của ông, không thể nhìn thấy vị thần, đã hiểu lầm và nghĩ rằng Sankha đang mê sảng vì đói, nhưng chẳng bao lâu sau đã biết rằng có một vị thần đang hiện diện. Vị thần sau đó đã hiện nguyên hình và giải thích lý do cho sự giúp đỡ của mình. Bà mô tả việc Sankha tặng đôi giày cho một nhà khổ hạnh đơn độc trên con đường cháy đã đơm hoa kết trái và giờ đây đã bảo vệ ông trong khoảnh khắc nguy hiểm này, trở thành nguồn cứu rỗi cho ông.

Sankha hiểu rằng món quà giản dị mà chàng đã dâng cúng từ lâu nay giờ đã trở về với chàng dưới hình thức cứu mạng. Vị thần, hài lòng trước đức hạnh và sự sáng suốt của chàng, đã tạo ra một con tàu lộng lẫy từ bảy loại vật liệu quý giá. Con tàu khổng lồ, được trang trí bằng mái chèo vàng, cánh buồm bạc và cột buồm bằng ngọc bích. Nàng chất đầy châu báu lên tàu, ôm chầm lấy Sankha và đặt chàng lên tàu. Nàng chỉ để ý đến người hầu cận khi Sankha chia sẻ vận may của mình với chàng, và sau đó nàng cũng đưa chàng lên tàu. Với thần lực, nàng lái tàu đến Molini, dỡ hết của cải vào nhà của Sankha và trở về cõi trời của mình.

Sankha sống phần đời còn lại của mình một cách hào phóng chia sẻ của cải và giữ gìn đạo đức. Khi chết, chàng và người hầu được tái sinh lên cõi trời.

Sau khi kể câu chuyện này, Đức Phật giải thích kết quả của việc cúng dường của vị đệ tử tại gia. Cuối bài pháp, vị cư sĩ đã đạt được Đạo quả thứ nhất, bậc Nhập Lưu. Đức Phật kết luận bằng cách xác định những người trong câu chuyện: Uppalavaṇṇā là vị thần Manimekhalā, Ānanda là người hầu cận, và chính Đức Phật là Bà-la-môn Sankha.

.... o ....

J442. Sankha Jātaka -- A single pair of shoes gifted to a Pacceka Buddha became a life-saving refuge for the giver at sea.

Summary: A layperson offers shoes as gifts to the Buddha and the monastic community. In response, the Buddha shares a story about a merchant who gave shoes to a Paccekabuddha. As a result, the merchant was rescued from the ocean by a deity and rewarded with a magical ship.

.

While the Buddha was dwelling at Jetavana, he told a story about the value of giving all requisites. The tale arose after a generous lay disciple in Savatthi listened to one of the Buddha’s teachings, felt deeply inspired, and invited the Buddha and the community of monks for a meal the following day. He decorated a pavilion at his door with great care and awaited their arrival. When the Buddha came with five hundred monks, he welcomed them respectfully and offered abundant gifts. He repeated this invitation for seven days, offering food and other requisites each day.

On the seventh day, he gave the community a complete set of a monk’s requisites. Among these gifts were shoes of great value. The pair offered to the Buddha was worth a thousand pieces of money, the pairs offered to the two chief disciples were worth five hundred each, and every one of the five hundred monks received shoes worth one hundred. After the gifts were made, he sat quietly before the Buddha with his household. The Buddha, speaking gently, described the greatness of the offering and said that even in ancient times a single pair of shoes given to a Pacceka Buddha had become a life-saving refuge to the giver on the sea. Because this lay disciple had given so much to the entire community, the fruits of his generosity would be even greater. Then the Buddha told this story from the distant past.

Long ago, in the city of Molini—once the name of Benares—King Brahmadatta ruled. In that city lived a wealthy brahmin named Sankha, known for his immense fortune. He maintained six alms-houses: one at each city gate, one in the center of the city, and one at his own home. Every day he distributed six hundred thousand pieces of money in alms, and he gave freely to travelers and the poor.

At one point he reflected that his wealth would not last forever. To ensure he could continue giving, he decided to sail to the Gold Country to obtain more riches. He built a ship, loaded it with merchandise, and instructed his family to continue giving alms without interruption while he was gone. With a sunshade in hand and shoes on his feet, he set out for the seaport with his attendants.

Far away on Mount Gandhamādana, a Pacceka Buddha, deep in meditation, saw Sankha beginning his journey and perceived danger awaiting him at sea. Knowing he could help, the Pacceka Buddha descended from the mountain and appeared on the hot sands near the road. Sankha immediately recognized an opportunity to give. He offered the ascetic rest beneath a tree, cleaned and anointed his feet, and gave him his own shoes and sunshade. The Pacceka Buddha accepted the offering, rose into the air, and returned to his mountain.

Sankha then continued to the port and boarded his ship. After seven days at sea, the vessel sprang a leak. Despite attempts to bail out the water, the ship could not be saved. Sankha chose one attendant to stay with him, prepared himself by anointing his body, and ate a sustaining meal. He directed the man toward their home city, then fearlessly leapt from the mast into the sea. Most passengers drowned, but Sankha and his servant survived and began swimming through the vast ocean. For seven days they swam, and Sankha even maintained his fast-day discipline, rinsing his mouth with seawater.

At that time, a deity named Manimekhalā had been entrusted by the Four Great Kings to protect virtuous individuals caught in shipwrecks—those who honored their parents, possessed moral virtue, or upheld the Three Refuges. She had neglected her watch for seven days, and when she finally surveyed the sea, she saw Sankha struggling in the water. Realizing her mistake, she felt great concern. She filled a golden dish with divine food and rushed through the air to him. Although she offered the food, Sankha refused because he was observing a fast.

His attendant, unable to see the deity, misunderstood and thought Sankha was delirious from hunger, but soon learned that a divine being was present. The deity then revealed herself fully and explained the reason for her aid. She described how Sankha’s gift of shoes to a solitary ascetic on the burning road had borne fruit and now protected him in this moment of danger, becoming the source of his rescue.

Sankha understood that the simple gift he had given long ago had now returned to him in the form of life-saving aid. The deity, pleased by his virtue and clarity, created a magnificent ship from the seven precious materials. It was enormous, adorned with golden oars, silver sails, and masts of sapphire. She filled it with treasures, embraced Sankha, and placed him aboard. She noticed the attendant only when Sankha shared his good fortune with him, and then she took him aboard as well. With divine power, she guided the ship to Molini, unloaded all the riches into Sankha’s home, and returned to her celestial abode.

Sankha lived the rest of his life sharing his wealth generously and upholding moral conduct. At death, he and his servant were reborn in heavenly realms.

After telling this story, the Buddha explained the result of the lay disciple’s own offering. At the end of the discourse, the layman attained the First Path. The Buddha concluded by identifying those in the story: Uppalavaṇṇā had been the deity Manimekhalā, Ānanda had been the attendant, and the Buddha himself had been the brahmin Sankha.

.... o ....

J443. Culla-Bodhi Jātaka -- Sân giận gây ra tác hại lớn.

Tóm tắt: Một nhà sư dễ nổi giận. Đức Phật kể câu chuyện về một cặp vợ chồng cùng nhau tu khổ hạnh. Người chồng kiên quyết không để cơn giận lấn át, ngay cả khi nhà vua bắt cóc vợ cũ của ông. Sau đó, ông giải thích cho nhà vua về những nguy hiểm của việc nuôi dưỡng cơn giận.

.

Đức Phật từng kể một câu chuyện tại Jetavana về một người đàn ông đã trở thành một nhà tu khổ hạnh nhưng vẫn bị lòng tham và sân hận lấn át. Mặc dù đã bước vào con đường hứa hẹn sự giải thoát và an lạc, ông vẫn còn oán hận, dễ nổi nóng và bướng bỉnh. Khi nghe về hành vi này, Đức Phật đã nhắc nhở người đàn ông rằng lòng tham cần phải được kiềm chế và ngay cả những người thời xưa - những người đi theo con đường khác với Đức Phật - cũng đã học cách kiểm soát cơn giận của mình. Để dạy bài học này, Ngài đã kể một câu chuyện cổ từ rất lâu rồi.

Vào thời vua Brahmadatta trị vì Benares, có một vị Bà-la-môn giàu có sống tại thị trấn Kasi, không có con. Vợ ông khao khát có một đứa con trai, và sau đó, Bồ Tát đã giáng sinh từ cõi Phạm Thiên xuống cõi người. Đứa trẻ được đặt tên là Bodhi-kumara, có nghĩa là "Người thông thái". Khi lớn lên, ngài được gửi đến Takkasila, nơi ngài đã thông thạo tất cả các ngành khoa học. Khi trở về nhà, cha mẹ ngài đã sắp xếp cho ngài kết hôn với một thiếu nữ cùng đẳng cấp, một người phụ nữ, giống như ngài, xuất thân từ cõi Phạm Thiên. Nàng vô cùng xinh đẹp, tựa như một vị thần. Cả hai đều không muốn kết hôn, nhưng họ vâng lời cha mẹ. Họ sống với nhau trong sự thuần khiết tuyệt đối, không một chút dục vọng trần tục, ngay cả trong mơ.

Khi cha mẹ ngài qua đời, Bồ Tát đã cử hành tang lễ cho họ. Sau đó, ngài nói với vợ rằng bà nên nhận lấy gia tài kếch xù của họ và sống thật tốt. Bà từ chối, khăng khăng muốn ngài nhận lấy. Nhưng ngài không muốn dính dáng gì đến của cải. Ngài dự định đến dãy Himalaya và xuất gia. Bà đáp rằng nếu ngài từ bỏ thế gian, bà cũng sẽ làm như vậy. Bà cũng chẳng màng đến của cải hơn ngài.

Họ đã bố thí hết tài sản của mình bằng những việc làm từ thiện lớn lao và lên đường đến vùng hoang dã. Họ cùng nhau xây dựng một am nhỏ ở một nơi dễ chịu, sống bằng hoa quả hái lượm được. Họ thực hành cuộc sống khổ hạnh trong mười năm, nhưng sự chứng đắc tâm linh vẫn còn xa vời.

Sau mười năm, họ lên đường tìm muối và gia vị, và cuối cùng đến Benares. Họ lặng lẽ ở lại trong vườn thượng uyển.

Một ngày nọ, vua Benares quyết định dạo chơi trong vườn thượng uyển. Khi cùng đoàn tùy tùng bước vào, ngài nhìn thấy hai vị ẩn sĩ đang ngồi dưới gốc cây. Ánh mắt ngài dừng lại ở người phụ nữ, vẻ đẹp của cô ngay lập tức làm ngài say đắm. Lòng ham muốn trỗi dậy, và ngài muốn biết mối quan hệ giữa nàng và vị ẩn sĩ bên cạnh. Khi biết rằng nàng từng là vợ của vị ẩn sĩ ngoài đời nhưng giờ chỉ sống đời tu hành với ngài, nhà vua buông thả những suy nghĩ vẩn vơ. Ngài cân nhắc việc dùng vương quyền để chiếm đoạt nàng, tưởng tượng rằng vị ẩn sĩ sẽ chẳng làm gì cả.

Bị lòng ham muốn xâm chiếm, nhà vua ra lệnh cho một trong những tùy tùng bắt giữ người phụ nữ và đưa về cung điện. Nàng kêu lên phản đối sự bất công, nhưng tiếng kêu của nàng không thể ngăn cản quân lính của nhà vua. Bồ Tát nghe thấy tiếng nàng, nhìn một lần, rồi cố tình quay đi, không phản kháng. Nàng được đưa về cung điện trong nước mắt.

Nhà vua vội vã trở về và tỏ lòng tôn kính, nhưng nàng từ chối tất cả, chỉ bày tỏ lòng thành kính với đời sống khổ hạnh. Khi không thể chinh phục được nàng, nhà vua đã cách ly nàng trong một căn phòng riêng. Bồn chồn và lo lắng, nhà vua bắt đầu lo sợ rằng vị khổ hạnh có thể nuôi dưỡng cơn giận và âm mưu trả thù. Bất an, nhà vua một mình trở về vườn.

Ở đó, nhà vua thấy Bồ Tát đang bình tĩnh khâu áo choàng. Vị khổ hạnh không nhìn ngài. Nhà vua cho rằng sự im lặng này là cơn giận, nhưng Bồ Tát chỉ mải mê với công việc của mình và hoàn toàn không có chút thù địch nào. Nhận ra nhà vua đã hiểu lầm mình, ngài giải thích rằng mặc dù cơn giận đã nảy sinh trong ngài trong chốc lát, nhưng ngài đã nhanh chóng dập tắt nó bằng cách nuôi dưỡng lòng từ bi và sự hiểu biết rõ ràng. Ngài nói rằng cơn giận gây ra tác hại lớn, hủy hoại những phẩm chất tốt đẹp và làm con người mù quáng trước hạnh phúc tinh thần của họ. Nếu để nó phát triển, nó sẽ thiêu rụi con người như lửa thiêu rụi nhiên liệu. Nhưng khi cơn giận được dập tắt sớm, danh dự và sự sáng suốt sẽ phát triển.

Nghe vậy, nhà vua hiểu được mối nguy hiểm thực sự của cơn giận. Vô cùng xúc động, đức Phật sám hối về hành động của mình và ra lệnh trả người phụ nữ về cho Bồ Tát. Ngài mời cả hai người ở lại đó một thời gian. Cuối cùng, người phụ nữ qua đời, và sau khi bà qua đời, Bồ Tát một mình trở về dãy Himalaya. Ở đó, ngài đã tu tập thiền định sâu sắc, phát triển những năng lực tâm linh vĩ đại và chuẩn bị cho sự tái sinh về cõi Phạm Thiên.

Sau khi kể câu chuyện này, Đức Phật giải thích cách vị sư nhiệt huyết nên học hỏi từ sự kiềm chế của Bồ Tát. Khi ngài kể xong, ngài tuyên bố những chân lý tâm linh, và vị sư đã đạt được Quả vị Thánh thứ Ba, Bất Lai. Đức Phật kết luận bằng cách xác định các nhân vật trong câu chuyện cổ xưa: người phụ nữ khổ hạnh là mẹ của La Hầu La, nhà vua là Ananda, và vị khổ hạnh chính là Đức Phật.

.... o ....

J443. Culla-Bodhi Jātaka -- Anger causes great harm.

Summary: One monk was quick to anger. The Buddha shared a story about a couple who embraced ascetic life together. The husband steadfastly refused to let anger take hold, even when the king abducted his ex-wife. He then explained to the king the dangers of harboring anger.

.

The Buddha once told a story at Jetavana about a man who had become an ascetic but was still overwhelmed by passion and anger. Although he had entered the path that promised liberation and peace, he remained resentful, easily provoked, and stubborn. When the Buddha heard of this behavior, he reminded the man that passion must be restrained and that even people in ancient times—following paths different from the Buddha’s—had learned to control their anger. To teach this lesson, he told an old story from long ago.

In the days when Brahmadatta ruled Benares, there lived in a town of Kasi a wealthy brahmin who had no children. His wife longed for a son, and in time the Bodhisatta descended from the Brahma world to be born in her womb. The child was named Bodhi-kumara, meaning “Wiseman.” When he grew up, he was sent to Takkasila, where he mastered all the sciences. Upon returning home, his parents arranged for him to marry a young woman of the same caste, a woman who, like him, had come from the Brahma world. She was extraordinarily beautiful, like a celestial being. Neither of them desired marriage, but they obeyed their parents. They lived together in complete purity, without the slightest hint of worldly passion, not even in their dreams.

When his parents died, the Bodhisatta carried out their funeral rites. He then told his wife that she should take their enormous fortune and live well. She refused, insisting that he take it instead. But he wanted nothing to do with wealth. He intended to go to the Himalayas and become a recluse. She replied that if he renounced the world, she would do the same. She cared no more for riches than he did.

They gave away their wealth in great acts of charity and left for the wilderness. Together they built a small hermitage in a pleasant place, living on fruits they gathered. They practiced the ascetic life for ten years, but spiritual attainment still eluded them.

After those ten years, they traveled in search of salt and seasoning and eventually came to Benares. There they stayed quietly in the royal park.

One day the king of Benares decided to enjoy an outing in the park. When he entered with his attendants, he noticed the two ascetics seated beneath the trees. His eyes fell upon the woman, whose beauty immediately captivated him. Desire took hold of him, and he wished to know her relationship to the ascetic beside her. When he learned that she had once been the ascetic’s wife in worldly life but now shared only the religious life with him, the king allowed his thoughts to wander. He considered using his royal power to take her for himself, imagining that the ascetic would do nothing.

Overcome by desire, the king ordered one of his attendants to seize the woman and bring her to the palace. She cried out, protesting the injustice, but her cries did nothing to stop the king’s men. The Bodhisatta heard her voice, looked once, then deliberately looked away, offering no resistance. She was taken to the palace in tears.

The king quickly returned home and showed her honor, but she rejected all of it, expressing only her devotion to the ascetic life. When he could not win her over, he isolated her in a separate room. Restless and troubled, he began to fear that the ascetic might harbor anger and plot revenge. Uncertain, he returned alone to the park.

There he found the Bodhisatta calmly stitching his cloak. The ascetic did not look at him. The king assumed that this silence was anger, but the Bodhisatta was only absorbed in his task and entirely free of hostility. Realizing that the king misunderstood him, he explained that although anger had briefly arisen within him, he had extinguished it quickly by cultivating compassion and clear understanding. Anger, he said, causes great harm, destroys good qualities, and blinds people to their spiritual welfare. If allowed to grow, it consumes a person just as fire consumes fuel. But when anger is stopped early, honor and clarity grow instead.

Hearing this, the king understood the true danger of anger. Deeply moved, he repented of his actions and ordered that the woman be returned to the Bodhisatta. He invited them both to remain peacefully in the park and promised to protect them.

The couple stayed there for some time. Eventually the woman died, and after her passing, the Bodhisatta returned alone to the Himalayas. There he cultivated deep meditation, developed great spiritual powers, and prepared himself for rebirth in the Brahma world.

After telling this story, the Buddha explained how the passionate monk should learn from the Bodhisatta’s restraint. When he finished, he declared the spiritual truths, and the monk reached the attainment of the Third Path. The Buddha concluded by identifying the characters of the ancient tale: the ascetic woman had been Rahula’s mother, the king had been Ananda, and the ascetic was the Buddha himself.

.... o ....

J444. Kanhadipayana Jātaka -- Vua quan phải cai trị một cách thận trọng và công bằng, thay vì vội vã hoặc theo đuổi sự thỏa mãn cá nhân.

Tóm tắt: Một nhà sư, cảm thấy không còn vui với cuộc sống tu hành, bày tỏ mong muốn hoàn . Đáp lại, Đức Phật kể câu chuyện về một nhà sư đã dùng một chân lý bí mật để chữa lành một phần cho một đứa trẻ bị rắn cắn, và sau đó gia đình đã áp dụng phương pháp tương tự để chữa lành hoàn toàn cho đứa trẻ.

.

Khi Đức Phật còn ở tại Jetavana, Ngài biết có một vị sư đã công khai thừa nhận vị sư này đã lùi sụt trong việc tu tập. Đức Phật lưu ý rằng ngay cả thời xưa - rất lâu trước khi Đức Phật xuất hiện - những người sống đời sống tôn giáo ngoài con đường chân chính đã giữ gìn sự kiềm chế và giữ kín những sai lầm của mình vì sự nhạy cảm về đạo đức. Tuy nhiên, vị sư này, theo đuổi một tôn giáo cao quý dẫn đến giải thoát, đã công khai thú nhận sự sa đọa của vị sư trước toàn thể đại chúng. Để dạy cho vị sư về giá trị của sự sám hối và liêm chính, Đức Phật đã kể lại một câu chuyện từ xa xưa.

Ngày xưa, tại vương quốc Vamsa, thành phố Kosambi do vua Kosambika cai trị. Trong một thị trấn gần đó có hai vị Bà-la-môn giàu có, mỗi người đều sở hữu khối tài sản lớn. Họ là bạn thân của nhau. Nhận ra những nguy hiểm và gánh nặng của dục vọng, họ đã bố thí phần lớn tài sản của mình cho từ thiện và từ bỏ gia đình. Giữa những tiếng khóc than đau buồn của gia đình và hàng xóm, họ rời bỏ thế gian và lên đường đến dãy Himalaya, nơi họ xây dựng một ẩn thất. Trong năm mươi năm, họ sống như những nhà tu khổ hạnh, sống nhờ vào trái cây và rễ cây hái lượm trong rừng. Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực lâu dài, họ vẫn không đạt được trạng thái xuất thần.

Sau năm mươi năm, họ đi về phía nam để tìm muối và gia vị. Cuối cùng, họ đến vương quốc Kasi, đến một thị trấn nơi một gia chủ tên là Mandavya sinh sống. Mandavya đã là một người ủng hộ thân thiết của một trong những nhà tu khổ hạnh, Dipayana, từ rất lâu trước khi họ xuất gia. Nhận ra họ, ông đã vui vẻ dựng cho họ một túp lều lá và cung cấp mọi nhu yếu phẩm cần thiết trong nhiều mùa. Sau một thời gian, họ tiếp tục hành hương đến Benares và định cư giữa những tán cây trong một nghĩa trang.

Dipayana chỉ ở lại tùy ý, sau đó trở về với gia chủ Mandavya. Vị tu khổ hạnh còn lại, Mandavya của chốn hoang dã, vẫn ở lại nghĩa trang.

Một ngày nọ, một tên trộm chạy trốn khỏi lính canh đã đánh rơi đồ đạc trộm được của mình ở lối vào túp lều lá của Mandavya. Bọn lính canh phát hiện ra bó củi và cho rằng Mandavya chính là tên cướp cải trang thành một nhà khổ hạnh. Chúng đánh đập và lôi ông đến trước mặt nhà vua, và nhà vua ra lệnh đóng đinh ông mà không cần điều tra.

Nhưng khi những kẻ hành quyết cố gắng đóng đinh ông bằng những cây cọc gỗ - đầu tiên là cây keo, sau đó là cây neem, rồi đến cây sắt - thì không cây nào có thể đâm thủng cơ thể ông. Bối rối, Mandavya lục lại trí nhớ về những kiếp trước của mình và khám phá ra nguyên nhân: trong một kiếp trước, ông đã từng đâm một con ruồi bằng một mảnh gỗ mun. Hành động nhỏ bé đó giờ đã dẫn đến hậu quả đau đớn này. Biết được điều này, ông nói với bọn lính canh rằng họ sẽ cần gỗ mun. Khi một cây cọc gỗ mun được sử dụng, nó dễ dàng đâm xuyên qua ông. Ông bị treo ngược lên trên đó.

Dipayana, tìm kiếm bạn mình, biết được chuyện gì đã xảy ra và đến gặp anh ta. Thấy Mandavya bị đóng đinh, ông hỏi liệu anh ta có oán giận gì không. Mandavya không hề cảm thấy oán giận - không phải với bọn cướp, không phải với nhà vua, thậm chí không phải với những kẻ hành quyết. Hài lòng trước sự trong sạch của bạn mình, Dipayana ngồi bên cạnh anh ta suốt đêm. Máu chảy ra từ vết thương của Mandavya để lại những đốm đen trên làn da vàng óng của Dipayana, và từ đó ông được gọi là Dipayana Đen.

Sáng hôm sau, lính canh báo cáo sự việc với nhà vua, người nhận ra sự liều lĩnh của ông. Ông đến gặp Dipayana và hỏi tại sao ông lại ngồi bên cạnh cây cọc. Dipayana giải thích rằng một người cai trị phải hành động cẩn trọng và công bằng, không vội vàng và ham muốn khoái lạc. Nhà vua hiểu ra sai lầm của mình và ra lệnh nhổ bỏ cây cọc. Nhưng vì nghiệp quả phải chín muồi hoàn toàn, nên cây cọc không thể nhổ ra được. Mandavya khuyên nên cưa nó sát với da, và ông đã làm vậy, để lại phần bên trong vĩnh viễn nằm trong cơ thể ông. Từ đó trở đi, ông được gọi là Mandavya của Cái Chốt.

Nhà vua đã tôn vinh cả hai vị tu sĩ khổ hạnh và cho họ ở lại trong vườn thượng uyển của mình. Sau khi chăm sóc Mandavya, Dipayana lại trở về với cư sĩ Mandavya. Nghe tin ngài đến, gia chủ Mandavya vội vã ra đón cùng vợ, con trai Yanna-datta và nhiều lễ vật.

Khi họ tụ tập tại túp lều, Yanna-datta đang chơi gần đó. Có một con rắn sống trong một tổ kiến ​​dọc theo lối đi. Khi quả bóng của cậu bé lăn vào lỗ, cậu vô tình thò tay vào và làm con rắn cắn mình. Chất độc đã chế ngự cậu và cậu ngã gục. Cha mẹ cậu đưa cậu đến gặp Dipayana, cầu xin ngài cứu con trai họ. Mặc dù Dipayana không hành nghề y, nhưng ông đã sử dụng sức mạnh của chân lý bắt nguồn từ năm mươi năm sống cuộc đời tu hành trong sạch, mặc dù không muốn. Nhờ sức mạnh của chân lý đó, chất độc đã rời khỏi ngực cậu bé, mặc dù cậu vẫn không thể đứng dậy.

Sau đó, người cha đã sử dụng chân lý của chính mình, dựa trên hàng thập niên bố thí cho tất cả những ai đến nhà ông, ngay cả khi ông miễn cưỡng làm vậy. Nhờ sự thật này, chất độc đã được loại bỏ, và cậu bé ngồi dậy nhưng không thể đứng dậy.

Cuối cùng, người mẹ đã nói ra sự thật của mình: trong suốt cuộc hôn nhân, bà đã sống với chồng mà không có tình yêu, nhưng bà vẫn trung thành duy trì truyền thống đạo đức của gia đình. Việc nói ra sự thật này đã giúp chất độc còn sót lại trong cậu bé hoàn toàn biến mất. Yanna-datta đã hoàn toàn bình phục và bắt đầu chơi đùa trở lại.

Cảm động trước những sự kiện này, gia đình đã chia sẻ những suy nghĩ thầm kín của họ với nhau. Mandavya và vợ đã thành thật nói về sự miễn cưỡng và thờ ơ trước đây của họ, tha thứ cho nhau và quyết tâm sống với sự quan tâm chân thành. Dipayana giải thích rằng mặc dù ông đã sống như một nhà tu khổ hạnh trong năm mươi năm, nhưng ông đã sống mà không có niềm vui, sợ rằng việc trở lại cuộc sống thế tục sẽ mang lại sự sỉ nhục. Mandavya khuyến khích ông thực hành một cách chân thành và toàn tâm từ đó trở đi. Dipayana khuyến khích Mandavya bố thí với niềm tin và sự tự tin thay vì miễn cưỡng.

Từ đó trở đi, người vợ sống với tình yêu thương chân thành dành cho chồng mình. Mandavya đã vui vẻ dâng tặng phẩm. Dipayana đã thực hành đời sống khổ hạnh với sự sáng suốt và nhiệt huyết, cuối cùng đã đạt được những chứng ngộ sâu sắc và được định sẵn để tái sinh vào cõi Phạm Thiên.

Khi Đức Phật kể xong câu chuyện này, Ngài đã tuyên bố những chân lý tâm linh. Cuối bài pháp, vị tỳ kheo sa đọa đã lấy lại được sự ổn định và đạt được tầng giác ngộ đầu tiên, sơ quả Nhập Lưu. Sau đó, Đức Phật giải thích về các thân phận trong quá khứ: Ananda là Mandavya, Visakha là vợ, Rahula là con trai, Sariputta là Mandavya của Peg, và chính Đức Phật là Dipayana Đen.

.... o ....

J444. Kanhadipayana Jātaka -- A ruler should govern with caution and justice, rather than rushing or pursuing personal gratification.

Summary: A monk, feeling dissatisfied with monastic life, expresses his desire to leave. In response, the Buddha shares a story about an ascetic who used a secret truth to partially heal a child bitten by a snake, and how the family later applied the same method to fully cure the child.

.

While the Buddha was living at Jetavana, he learned that a certain monk had openly admitted to backsliding in his spiritual practice. The Buddha noted that even in ancient times—long before any Buddha had arisen—those who lived religious lives outside the true path had maintained restraint and kept their lapses private out of moral sensitivity. Yet this monk, following a noble religion that leads to liberation, had confessed his lapse publicly before the entire community. To teach him the value of scruples and integrity, the Buddha recounted a story from the distant past.

Long ago, in the kingdom of Vamsa, the city of Kosambi was ruled by King Kosambika. In a nearby town lived two wealthy brahmins, each possessing great fortunes. They were close friends. Realizing the dangers and burdens of sensual desire, they gave away much of their wealth in charity and renounced their homes. Amid the sorrowful cries of their families and neighbors, they left the world behind and journeyed to the Himalayas, where they built a hermitage. For fifty years they lived there as ascetics, surviving on fruits and roots gathered from the forests. Yet despite their long efforts, they did not attain spiritual ecstasy.

After fifty years, they traveled south to seek salt and spices. They eventually came to the kingdom of Kasi, arriving at a town where a householder named Mandavya lived. Mandavya had been a close supporter of one of the ascetics, Dipayana, long before the renunciation. Recognizing them, he joyfully built them a leaf hut and provided all basic needs for several seasons. After some time, they continued on pilgrimage to Benares and settled among the trees in a cemetery.

Dipayana stayed only as long as he wished, then returned to the householder Mandavya. The other ascetic, Mandavya of the wilderness, remained in the cemetery.

One day, a thief fleeing the guards dropped his stolen goods at the entrance of Mandavya’s leaf hut. The guards discovered the bundle and assumed Mandavya was the robber, disguised as an ascetic. They beat him and dragged him before the king, who ordered him impaled without investigation.

But when the executioners tried to impale him with wooden stakes—first acacia, then neem, then iron—none could pierce his body. Confused, Mandavya searched his past lives and discovered the cause: in a previous existence he had once pierced a fly with an ebony splinter. That small act had now ripened into this painful result. Knowing this, he told the guards they would need ebony wood. When an ebony stake was used, it pierced him easily. He was left hanging upright upon it.

Dipayana, seeking his friend, learned what had happened and went to him. Seeing Mandavya impaled, he asked if he held any resentment. Mandavya felt none—not toward the thieves, not toward the king, not even toward the executioners. Pleased at his friend’s purity, Dipayana sat beside him through the night. Blood dropping from Mandavya’s wounds left dark spots on Dipayana’s golden skin, and from that time he was known as Black Dipayana.

The next morning the guards reported the matter to the king, who realized his rashness. He visited Dipayana and asked why he sat beside the stake. Dipayana explained that a ruler must act with care and fairness, not with haste and pleasure-seeking. The king understood his mistake and ordered the stake removed. But because the karmic result had to ripen fully, the stake could not be pulled out. Mandavya advised that it be sawed off flush with the skin, which was done, leaving the inner portion permanently embedded in his body. From then on he was known as Mandavya of the Peg.

The king honored both ascetics and settled them in his royal park. Dipayana, after tending to Mandavya, returned again to the lay-supporter Mandavya. Hearing of his arrival, the householder Mandavya rushed to meet him with his wife, his son Yanna-datta, and many offerings.

As they gathered at the hut, Yanna-datta was playing nearby. A snake lived in an ant-hill along the walkway. When the boy’s ball rolled into the hole, he reached in without knowing and disturbed the snake, which bit him. The poison overcame him and he collapsed. His parents carried him to Dipayana, begging him to save their son. Though Dipayana did not practice medicine, he used the power of truth rooted in his fifty years of pure, though unwilling, ascetic life. Through the force of that truth, the poison left the boy’s chest, though he still could not rise.

The father then used his own truth, based on decades of giving to all who came to his house, even when he did so reluctantly. Through this truth, more of the poison left, and the boy sat up but could not stand.

Finally, the mother declared her truth: throughout her marriage she had lived with her husband without love, but she had stayed faithfully to uphold her family’s moral tradition. Speaking this truth allowed the remaining poison to leave the boy entirely. Yanna-datta rose fully healed and began to play again.

Moved by these events, the family revealed their inner thoughts to one another. Mandavya and his wife spoke honestly about their former reluctance and indifference, forgiving each other and resolving to live with genuine care. Dipayana explained that though he had lived as an ascetic for fifty years, he had done so without joy, fearing that returning to lay life would bring reproach. Mandavya encouraged him to practice sincerely and wholeheartedly from then on. Dipayana encouraged Mandavya to give with faith and confidence rather than reluctance.

From that time onward, the wife lived with true affection for her husband. Mandavya gave gifts joyfully. Dipayana practiced the ascetic life with clarity and enthusiasm, eventually cultivating deep meditative attainments and becoming destined for rebirth in the Brahma world.

When the Buddha finished recounting this tale, he declared the spiritual truths. By the end of the discourse, the backsliding monk regained stability and attained the first stage of enlightenment. The Buddha then explained the identities from the past: Ananda had been Mandavya the householder, Visakha had been the wife, Rahula the son, Sariputta Mandavya of the Peg, and the Buddha himself had been Black Dipayana.

.... o ....

J445. Nigrodha Jātaka -- Lòng trung thành và biết ơn có giá trị hơn danh dự, trong khi kết bạn với kẻ gian chỉ dẫn đến tai hại.

Tóm tắt: Các nhà sư nhắc Devadatta về lời dạy của Đức Phật, nhưng ông ta từ chối thừa nhận. Đáp lại, Đức Phật kể câu chuyện về ba đứa trẻ được nuôi dưỡng cùng nhau; nhờ một đứa, chúng có được quyền lực, nhưng lòng đố kỵ đã dẫn đến sự khinh miệt của chính đứa trẻ đã giúp đỡ chúng.

.

Trong khi Đức Phật ngự tại Trúc Lâm, các vị sư bàn tán về sự vô ơn của Đề Bà Đạt Đa (Devadatta). Họ nhận thấy ông đã được Đức Phật ban phước rất nhiều – sự xuất gia, sự tu tập, sự tinh thông giáo lý, và thậm chí cả những thành tựu thiền định – vậy mà ông lại cho rằng Đức Phật chẳng làm gì cho mình. Nghe vậy, Đức Phật giải thích rằng bản tính vô ơn của Đề Bà Đạt Đa không phải là mới. Nó đã xuất hiện từ lâu, và để minh họa cho điều này, Ngài kể một câu chuyện cổ xưa.

Ngày xưa, có một vị vua vĩ đại tên là Ma Kiệt Đà (Magadha) trị vì thành Vương Xá (Rajagaha). Trong thành phố ấy, một thương gia giàu có sống, con trai ông đã cưới một thiếu nữ xuất thân từ một gia đình nông thôn. Bà hiếm muộn, và vì vậy, gia đình liên tục xì xào về việc không có người nối dõi. Nghe những lời đồn đại như vậy mỗi ngày, bà quyết định lừa dối họ bằng cách giả vờ mang thai.

Với sự giúp đỡ của một y tá lớn tuổi, bà che giấu chu kỳ kinh nguyệt, giả vờ thèm ăn những món ăn lạ, và làm sưng chân tay một cách giả tạo bằng cách đánh đập. Nàng quấn vải quanh bụng giả vờ mang thai, bôi sẫm màu núm vú, và không cho ai ngoài người vú nuôi nhìn thấy thân thể mình. Ngay cả chồng nàng cũng đối xử với nàng như một người phụ nữ mang thai. Sau chín tháng giả vờ như vậy, nàng tuyên bố muốn sinh con tại nhà cha mình. Từ biệt gia đình chồng, nàng lên đường cùng một nhóm tùy tùng.

Đi trước nàng là một đoàn lữ hành lớn. Nàng luôn đến nơi nghỉ ngơi ngay sau khi họ rời đi. Một đêm nọ, một người phụ nữ nghèo trong đoàn lữ hành đó đã sinh con dưới gốc cây đa, nhưng tin rằng mình không thể sống sót qua cuộc hành trình nếu ở lại, nàng đã bỏ đứa bé sơ sinh lại đó, hy vọng một ngày nào đó sẽ tìm lại được con. Tuy nhiên, đứa trẻ không phải là một đứa trẻ bình thường; nó chính là Bồ Tát tái sinh. Một vị thần ngự trên cây đã trông nom nó.

Lúc rạng sáng, đoàn lữ hành đến. Con dâu của thương gia và người vú nuôi bước vào bóng râm của cây đa để vệ sinh buổi sáng và phát hiện ra một đứa bé da vàng óng tuyệt đẹp đang nằm đó. Nàng lập tức nhận đứa bé là con mình, gỡ bỏ lớp vải bọc giả trên bụng và tuyên bố rằng nàng vừa mới sinh.

Những người hầu cận của nàng lập tức dựng lều che chắn cho nàng và gửi tin đến Rajagaha báo tin nàng đã chào đời. Cha mẹ chồng nàng trả lời rằng vì đứa bé đã chào đời nên nàng không cần phải về nhà cha nữa mà nên trở về ngay lập tức. Vì vậy, nàng trở về Rajagaha và gia đình nhận đứa bé làm cháu trai. Họ đặt tên cho cậu bé là Nigrodha-Kumara, "Bậc Thầy Banyan", theo tên nơi cậu được tìm thấy.

Cùng ngày hôm đó, hai đứa trẻ khác được sinh ra trong gia đình của thương gia: một đứa dưới gốc cây bên đường và được đặt tên là Sakha-Kumara, "Bậc Thầy Cành Cây", và một đứa khác được sinh ra giữa những mảnh vải vụn trong nhà một thợ may, được đặt tên là Pottika, "Búp Bê Nhỏ". Vị thương gia vĩ đại đã nhận cả ba cậu bé và cùng nhau nuôi dưỡng như những người bạn đồng hành.

Khi lớn lên, ba chàng trai được gửi đến Takkasila để học hành. Hai chàng trai xuất thân từ thương gia mang về khoản học phí khổng lồ, và Nigrodha đích thân chu cấp cho việc học của Pottika. Sau khi hoàn tất việc học, họ lên đường tìm hiểu phong tục của nhiều vùng đất khác nhau. Cuối cùng, họ đến Benares và ngủ trong một ngôi đền.

Lúc đó, vua Benares đã băng hà bảy ngày trước đó, và việc chuẩn bị để chọn một vị vua mới thông qua nghi lễ cổ xưa của cỗ xe lễ hội đang được tiến hành. Sáng hôm họ đến, trong khi những người khác vẫn còn ngủ, Pottika thức dậy và nghe thấy hai con gà trống đang đậu trên cành tranh cãi về công trạng của chúng. Một con khoe khoang rằng thịt của nó sẽ mang lại một ngàn đồng tiền cho bất kỳ ai ăn nó; con kia tuyên bố rằng ăn các bộ phận khác nhau trên cơ thể nó sẽ giúp một người trở thành vua, tổng tư lệnh hoặc thủ quỹ.

Pottika trèo lên cây, giết con gà trống hứa hẹn ngôi vua, nấu chín và chia phần của nó cho bạn bè: phần mỡ cho Nigrodha, phần thịt giữa cho Sakha, và phần thịt gần xương cho mình. Ông kể lại những gì mình nghe được, tin rằng lời tiên tri sẽ thành sự thật.

Sáng hôm đó, ba người bạn đồng hành đến Benares và nhận thức ăn từ nhà một bà la môn. Sau đó, họ đến công viên hoàng gia để nghỉ ngơi. Khi Nigrodha đang ngủ trên một phiến đá, cỗ xe lễ hội bất ngờ lăn vào công viên, được kéo bởi các cận thần đang tìm kiếm người có công đức định sẵn cho ông cai trị. Vị giáo sĩ xem xét bàn chân của Nigrodha và thấy những dấu hiệu của quyền lực tối cao. Ông ra lệnh thổi kèn đăng quang và chính thức phong Nigrodha làm vua.

Nigrodha chấp nhận ngôi vua và bổ nhiệm Sakha làm tổng tư lệnh. Pottika tháp tùng họ như một người bạn đồng hành đáng tin cậy. Nigrodha đã cai trị một cách chính trực trong nhiều năm.

Một ngày nọ, ông cảm thấy nhớ cha mẹ mình và sai Sakha đi đón họ, nhưng Sakha từ chối. Sau đó, vua cử Pottika đến thăm cha mẹ Nigrodha, và ông vui vẻ đồng ý. Pottika đến thăm cha mẹ Nigrodha, nhưng họ từ chối lời mời vì mãn nguyện với sự giàu có và địa vị của mình. Cha mẹ của Branch và cha mẹ của Pottika cũng từ chối, mỗi người đều muốn có cuộc sống gia đình. Sau khi không thuyết phục được ai, Pottika trở về Benares.

Mệt mỏi vì chuyến đi, trước tiên ông đến nhà Sakha, hy vọng được nghỉ ngơi trước khi trình diện nhà vua. Nhưng Sakha, phẫn uất vì Pottika đã giúp Nigrodha lên ngôi thay mình, đã chối bỏ mối quan hệ với ông và ra lệnh cho người hầu đánh đập và đuổi ông ra ngoài. Bị tổn thương và bị từ chối, Pottika đến cung điện của Nigrodha. Nhà vua nồng nhiệt chào đón ông, cho ông tắm rửa, mặc quần áo, cho ăn uống và tiếp đãi, đồng thời hỏi thăm về chuyến đi và cha mẹ họ.

Sợ Pottika sẽ buộc tội mình, Sakha cũng đến cung điện. Ngay cả khi có mặt Sakha, Pottika vẫn thành thật kể lại việc Sakha đã đối xử tệ bạc với ông như thế nào. Nghe vậy, Nigrodha đối chất với Sakha và nhận ra tội lỗi của hắn qua sự im lặng. Tức giận trước sự phản bội đó, ngài ra lệnh trừng phạt. Nhưng Pottika, không muốn để Sakha chết vì mình, đã can thiệp và cầu xin lòng thương xót.

Cảm động trước lòng trắc ẩn của Pottika, Nigrodha đã tha thứ cho Sakha. Nhà vua sau đó đề nghị Pottika làm tổng tư lệnh, nhưng Pottika từ chối. Thay vào đó, Nigrodha bổ nhiệm ông làm thủ quỹ hoàng gia và thẩm phán trưởng của các phường hội thương mại - một chức vụ mới được tiếp tục sau đó. Pottika trở nên thịnh vượng, nuôi dưỡng một gia đình đông đúc, và liên tục dạy con cái rằng lòng trung thành và lòng biết ơn đáng giá hơn danh dự, trong khi giao du với kẻ gian trá chỉ mang lại tai họa.

Sau khi kể xong câu chuyện này, Đức Phật giải thích rằng Devadatta ngay từ khi đó cũng giống như Sakha - vô ơn và phản bội những ân nhân của mình. Ananda là Pottika, người bạn trung thành, và chính Đức Phật là Nigrodha, vị vua thông thái và biết ơn.

.... o ....

J445. Nigrodha Jātaka -- Loyalty and gratitude held greater value than honors, whereas the company of the treacherous led only to harm.

Summary: The monks remind Devadatta of the Buddha's teachings, which he refuses to acknowledge. In response, the Buddha shares a story about three children raised together; through one of them, they gained power, but jealousy led to the scorn of the very child who had helped them.

.

While the Buddha was staying in the Bamboo Grove, the monks discussed Devadatta’s ingratitude. They noted how much he had gained from the Buddha—his ordination, his training, his mastery of the teachings, and even meditative attainments—yet he claimed the Buddha had done nothing for him. Hearing this, the Buddha explained that Devadatta’s ungrateful nature was not new. It had appeared long ago, and to illustrate this he recounted an ancient story.

In the distant past, a great king named Magadha ruled in Rajagaha. In that city lived a wealthy merchant whose son had married a young woman from a rural family. She was barren, and because of this, the family whispered constantly about the lack of an heir. Hearing such talk every day, she decided to deceive them by pretending to be pregnant.

With the help of an elderly nurse, she concealed her menstrual cycles, acted as though she craved unusual foods, and artificially swollen her limbs by having them beaten. She wrapped her abdomen with cloth to imitate pregnancy, darkened her nipples, and allowed no one but the nurse to see her body. Even her husband treated her with the care due to a pregnant woman. After nine months of this pretense, she announced that she wished to give birth at her father’s home. Taking leave of her husband’s family, she set out with a group of attendants.

Traveling ahead of her was a large caravan. She always reached the resting places just after they had left. One night, a poor woman in that caravan had given birth under a banyan tree, but believing she could not survive the journey if she stayed behind, she abandoned the newborn there, hoping to reclaim him someday. The child, however, was no ordinary infant; he was the Bodhisatta reborn. A deity dwelling in the tree watched over him.

At daybreak the traveling party arrived. The merchant’s daughter-in-law and her nurse entered the shade of the banyan tree for her morning toilette and discovered a beautiful golden-skinned baby lying there. She instantly claimed him as her own, removed the false wrappings from her belly, and declared that she had just given birth.

Her attendants immediately set up a tent to shield her and sent a message to Rajagaha announcing the birth. Her husband’s parents replied that since the child was born, she no longer needed to go to her father’s home but should return at once. Thus she returned to Rajagaha and the family accepted the child as their grandson. They named him Nigrodha-Kumara, “Master Banyan,” after the place where he was found.

That same day, two other children were born in the households of the merchant’s circle: one beneath a tree on the road and named Sakha-Kumara, “Master Branch,” and another born among scraps of cloth in a tailor’s home, named Pottika, “Little Doll.” The great merchant took all three boys and raised them together as companions.

As they grew older, the three youths were sent to Takkasila for their education. The two merchant-born boys brought large teacher’s fees, and Nigrodha supported Pottika’s studies himself. When their education was complete, they set out to observe the customs of various lands. Eventually they reached Benares and slept in a temple.

At that time, the king of Benares had died seven days earlier, and preparations were underway to choose a new king through the ancient ritual of the festal chariot. On the morning of their arrival, while the others still slept, Pottika awoke and overheard two roosting cocks quarreling about their own supposed merits. One boasted that his flesh would bring a thousand pieces of money to whoever ate him; the other claimed that eating different parts of his body would make a man king, commander-in-chief, or treasurer.

Pottika climbed the tree, killed the cock that promised kingship, cooked it, and distributed its parts among his friends: the fat to Nigrodha, the middle flesh to Sakha, and the meat near the bones to himself. He explained what he had overheard, believing the prophecy would come true.

Later that morning, the three companions entered Benares and received food from a brahmin’s house. They then went to the royal park to rest. As Nigrodha lay asleep on a stone slab, the festal chariot suddenly rolled into the park, drawn by royal attendants searching for the man whose merit destined him to rule. The chaplain examined Nigrodha’s feet and saw the marks of universal sovereignty. He had the instruments of coronation sounded and formally installed Nigrodha as king.

Nigrodha accepted kingship and appointed Sakha as commander-in-chief. Pottika accompanied them as a trusted companion. Nigrodha ruled righteously for many years.

One day he felt a longing for his parents and sent Sakha to bring them, but Sakha refused. He then sent Pottika, who gladly agreed. Pottika visited Nigrodha’s parents, but they declined the invitation, satisfied with their wealth and status. Branch’s parents and Pottika’s own parents also refused, each preferring their familiar lives. After failing to persuade any of them, Pottika returned to Benares.

Tired from travel, he went first to Sakha’s house, hoping to rest before presenting himself to the king. But Sakha, resentful that Pottika had helped Nigrodha gain the throne instead of him, denied knowing him and ordered his servants to beat him and throw him out. Bruised and rejected, Pottika went to Nigrodha’s palace instead. The king welcomed him warmly, had him bathed, clothed, fed, and honored, and asked about the journey and their parents.

Sakha, fearing that Pottika would accuse him, came to the palace as well. Even in his presence, Pottika truthfully recounted how Sakha had mistreated him. Hearing this, Nigrodha confronted Sakha and saw his guilt in his silence. Enraged at such betrayal, he ordered punishment. But Pottika, unwilling to let Sakha die for his sake, intervened and pleaded for mercy.

Moved by Pottika’s compassion, Nigrodha forgave Sakha. The king then offered Pottika the position of commander-in-chief, but Pottika refused. Instead, Nigrodha appointed him royal treasurer and chief judge over the merchant guilds—a new office that continued thereafter. Pottika prospered, raised a large family, and repeatedly taught his children that loyalty and gratitude were worth more than honors, while the company of the treacherous brought only harm.

After finishing this account, the Buddha explained that Devadatta had been like Sakha even then—ungrateful and treacherous toward his benefactors. Ananda had been Pottika, the loyal friend, and the Buddha himself had been Nigrodha, the wise and grateful king.

.... o ....

J446. Takkala Jātaka -- Người ngược đãi cha mẹ phải chịu đựng nhiều đau khổ, trong khi người chăm sóc cha mẹ lại được hưởng hạnh phúc trong kiếp sau.

Tóm tắt: Vợ của một cư sĩ khuyên chồng mình nên giết cha, nhưng anh từ chối. Đức Phật kể lại một câu chuyện trong quá khứ, khi người con trai suýt nữa đã thủ tiêu cha mình – nhưng rồi chính con trai của người con trai đó lại chuẩn bị sẵn mộ cho cha mình.

.

Đức Phật, khi cư ngụ tại Jetavana, đã kể một câu chuyện về một cư sĩ hết lòng phụng dưỡng cha mình. Người đàn ông này sinh ra trong một gia đình nghèo khó. Sau khi mẹ mất, anh gánh vác toàn bộ trách nhiệm chăm sóc người cha già yếu. Mỗi sáng, anh thức dậy sớm để chuẩn bị nước và cành cây làm răng, rồi đi làm – lúc thì làm thuê, lúc thì làm việc ngoài đồng – để kiếm đủ tiền mua cháo cho cha. Anh chăm sóc cha mình theo khả năng của bản thân và cảm thấy đó là bổn phận của riêng mình.

Người cha, thấy gánh nặng mà con trai mình mang, quyết định – bất chấp sự miễn cưỡng của con trai – đưa một phụ nữ về nhà làm vợ cho con trai, tin rằng cô sẽ giúp đỡ việc nhà. Người con trai cảnh báo rằng việc đưa một phụ nữ vào nhà có thể làm xáo trộn sự yên bình của gia đình, nhưng người cha, tin rằng mình đang làm điều đúng đắn, vẫn sắp xếp cuộc hôn nhân.

Người vợ mới cưới chăm sóc chồng và cha chồng. Ban đầu, chồng cô rất vui mừng vì cô phục vụ cha mình chu đáo, và để bày tỏ lòng biết ơn, anh đã tặng cô bất cứ món quà nào anh có thể. Đổi lại, cô cũng dâng những thứ đó cho ông cụ. Tuy nhiên, theo thời gian, cô ta nảy sinh một ý nghĩ độc ác: chồng cô dành tất cả những thú vui nhỏ nhặt cho cô, nhưng lại không cho cha mình bất cứ thứ gì. Cô ta hiểu điều này là dấu hiệu cho thấy chồng cô không thực sự quan tâm đến thân phụ. Tin rằng mình có thể đuổi cha chồng ra khỏi nhà, cô ta bắt đầu âm thầm ngược đãi ông. Cô ta pha nước quá nóng hoặc quá lạnh, phá hỏng bữa ăn của ông, và phóng đại những phiền toái nhỏ nhặt. Khi ông bực bội, cô lớn tiếng phàn nàn về những khó khăn khi chăm sóc ông. Cô thậm chí còn đổ lỗi cho ông về những việc ông không làm, với hy vọng khiến chồng mình quay lưng lại với ông.

Cuối cùng, cô ta yêu cầu hoặc ông cụ phải rời khỏi nhà, hoặc cô ta sẽ rời đi. Nhưng chồng cô ta khăng khăng rằng một người cha già cần được bảo vệ, và nếu cô không hạnh phúc, cô ta có quyền tự do ra đi. Kinh hãi trước viễn cảnh đó, cô ta hối hận, cầu xin sự tha thứ và bắt đầu cư xử đúng mực trở lại.

Trong thời gian xung đột, người chồng quá đau khổ nên không thể đến thăm Đức Phật. Khi hòa bình trở lại, anh tiếp tục đến thăm và giải thích những gì đã xảy ra. Đức Phật nhắc nhở anh rằng đây không phải là lần đầu tiên anh gặp phải tình huống như vậy. Trong kiếp trước, anh suýt giết cha mình theo lời xúi giục của vợ, và Đức Phật – khi đó mới bảy tuổi – đã can thiệp và cứu sống ông cụ. Nhờ lời răn dạy đó, người đàn ông đã hình thành thói quen tôn kính và bảo vệ cha mình, hết kiếp này đến kiếp khác.

Đức Phật kể lại câu chuyện về kiếp trước đó.

Ngày xưa, vào thời vua Brahmadatta của Benares, có một người tên là Vasitthaka sống ở làng Kasi. Giống như người cư sĩ trong câu chuyện này, ông chăm sóc cha mẹ mình, và sau khi mẹ mất, ông một mình nuôi cha. Tuy nhiên, vợ ông trở nên mất kiên nhẫn và oán giận ông cụ. Cô ta cho rằng ông hay cãi vã và khó tính, và khăng khăng rằng cô không thể sống chung nhà với một người yếu đuối, ốm yếu và già nua như vậy. Cô ta thúc giục chồng giết cha mình trước khi tự nhiên làm điều đó. Lúc đầu Vasitthaka chống cự, nhưng dưới áp lực liên tục của vợ, người chồng đã yếu đuối.

Vợ anh ta nghĩ ra một kế hoạch: Vasitthaka sẽ giả vờ cần đòi nợ từ một làng khác. Anh ta phải đánh thức cha mình dậy thật to để hàng xóm nghe thấy lời bào chữa, đưa ông cụ đi bằng xe ngựa lúc rạng sáng, chở đến nghĩa địa, giết ông cụ, chôn xác, rồi trở về nhà như thể bị cướp trên đường.

Vasitthaka miễn cưỡng đồng ý.

Nhưng cậu con trai nhỏ của cặp vợ chồng – một đứa trẻ thông minh bảy tuổi – đã nghe lén được kế hoạch. Nhận ra mẹ mình định giết ông nội, cậu bé lén nằm xuống bên cạnh ông lão đêm đó để được đưa đi cùng trên xe ngựa. Sáng hôm sau, bất chấp sự ngăn cản của cha, cậu bé vẫn trèo lên xe ngựa cùng ông nội.

Tại nghĩa trang, Vasitthaka để cha lại bên xe ngựa và đi sang một bên để đào hố. Cậu bé đi theo. Thấy cái hố đang được đào, cậu bé hiểu được sự nguy hiểm. Thay vì đối chất gay gắt với cha, cậu bé giả vờ như không hiểu và hỏi tại sao lại đào hố. Người cha giải thích ý định của mình.

Nghe vậy, đứa trẻ lấy cái xẻng từ tay cha và bắt đầu đào một cái hố khác gần đó. Khi người cha đòi biết lý do, cậu bé giải thích rằng một ngày nào đó, khi cha cậu già đi, cậu cũng sẽ chôn cất cha theo cách tương tự – bởi vì đây là tấm gương cần được nêu ra.

Người cha kinh ngạc. Cậu bé sau đó giải thích một cách kiên quyết hơn rằng giết cha mẹ là một hành động khủng khiếp, một hành động không thể nào sửa chữa được, và những kẻ làm hại cha mẹ mình sẽ phải chịu đau khổ tột cùng, trong khi những kẻ yêu thương họ sẽ tìm thấy hạnh phúc ở kiếp sau. Lý lẽ đơn giản, chân thành của cậu bé đã chạm đến trái tim người cha. Vasitthaka nhận ra rằng mình đã bị vợ lừa dối và suýt nữa đã phạm phải một sai lầm lớn.

Cậu bé sau đó khuyên cha mình nên sửa đổi hành vi của mẹ, cảnh báo rằng nếu không được ngăn chặn, bà sẽ tiếp tục gây hại. Cậu khuyên cha nên đuổi vợ ra khỏi nhà trước khi bà ta gây ra thêm nguy hiểm.

Vasitthaka nghe lời. Khi họ trở về nhà, người vợ – vốn nghĩ rằng ông già đã đi rồi – đã vô cùng tức giận khi thấy ông cụ. Chồng bà đã trừng phạt và đuổi bà ra khỏi nhà. Đêm đó, cha con và ông nội tắm rửa, cùng nhau ăn cơm và nghỉ ngơi trong yên bình.

Sau vài ngày, cậu bé đã nghĩ ra một kế hoạch để thay đổi mẹ mình. Cậu bé dặn cha mình giả vờ đi tìm vợ mới ở một làng gần đó và đi khắp nơi bằng xe ngựa chở hoa và nước hoa để hàng xóm bàn tán. Tin tức đến tai người vợ, bà hoảng sợ khi nghĩ đến việc mất đi vị trí trong gia đình. Bà đến gặp con trai, khóc lóc van xin tha thứ và hứa sẽ không bao giờ cư xử xấu xa nữa.

Cậu bé trấn an mẹ rằng bà sẽ được chào đón trở lại nếu bà thực sự thay đổi. Khi cha cậu trở về, cậu bé xin cha cho phép mẹ cậu quay lại sau khi bà đã thay đổi. Người cha đồng ý, và người vợ trở lại gia đình, giờ đây khiêm nhường, ngoan ngoãn và tận tụy. Từ đó trở đi, bà chăm sóc chu đáo chồng, cha chồng và con trai.

Với sự hòa thuận được lập lại, gia đình thực hành lòng quảng đại và đạo đức tốt, đặt mình trên con đường tái sinh may mắn.

Khi Đức Phật kể xong câu chuyện, ngài giải thích về mối liên hệ nghiệp báo: người cha, người con trai và con dâu trong quá khứ chính là ba người đó trong kiếp này. Cậu bé bảy tuổi thông thái đã cứu ông nội mình chính là Đức Phật. Và rồi, người con hiếu thảo đã vững vàng trong thành quả của Con đường thứ nhất, sơ quả Nhất .

.... o ....

J446. Takkala Jātaka -- Those who mistreated their parents endured great suffering, whereas those who cared for them experienced happiness in their future lives.

Summary: A layman’s wife urges him to get rid of his father, but he refuses. The Buddha then shares a past story where the son nearly disposes of his father—only to have his own son prepare a grave for him in turn.

.

The Buddha, while residing at Jetavana, told a story about a layman who faithfully supported his father. The man had been born into a poor family. After his mother died, he took full responsibility for caring for his aging father. Each morning he woke early to prepare water and tooth-twigs, and then went out to work—sometimes for hire, sometimes in the fields—to earn enough to provide rice gruel for his father. He looked after him according to his means and felt that this duty was his alone.

The father, observing the burden his son carried, decided—despite the son’s reluctance—to bring a woman into the household as his son’s wife, believing she would help with the work. The son warned that bringing a woman into the home might disturb their peace, but the father, convinced he was doing the right thing, arranged the marriage anyway.

The new wife tended to her husband and father-in-law. At first, her husband was delighted that she served his father well, and in gratitude he gave her whatever gifts he could. She, in turn, offered these things to the old man. Over time, however, she developed a malicious thought: her husband gave her all his small pleasures, yet gave nothing directly to his father. She interpreted this as a sign that he did not truly care for the old man. Believing she could drive the father out of the house, she began to mistreat him quietly. She prepared water that was too hot or too cold, ruined his meals, and exaggerated small annoyances. When he grew irritated, she complained loudly about the difficulties of tending to him. She even blamed him for things he had not done, hoping to turn her husband against him.

Eventually she demanded that either the old man leave the house or she would. But her husband insisted that an elderly father must be protected, and if she was unhappy, she was free to go. Terrified at the prospect, she repented, begged forgiveness, and began to behave properly again.

During the period of conflict, the man had been too distressed to visit the Buddha. When peace returned, he resumed his visits and explained what had happened. The Buddha then reminded him that this was not the first time he had faced such a situation. In a previous life, he had nearly killed his father at his wife’s urging, and the Buddha—then a child of seven—had intervened and saved the old man’s life. Because of that earlier admonition, the man had developed the habit of honoring and protecting his father, life after life.

The Buddha then retold the story of that past existence.

Long ago, during the reign of King Brahmadatta of Benares, a man named Vasitthaka lived in a village of Kasi. Like the layman in the present story, he cared for his parents, and after his mother’s death, he supported his father alone. His wife, however, grew impatient and resentful of the old man. She claimed he was quarrelsome and difficult, and insisted that she could not live in a house with someone so frail, sickly, and old. She urged her husband to kill his father before nature did. At first Vasitthaka resisted, but under her constant pressure he weakened.

His wife devised a plan: Vasitthaka was to pretend they needed to collect a debt from another village. He was to wake his father loudly so neighbors would hear the excuse, take him away in a cart at dawn, bring him to the cemetery, kill him, bury the body, and then return home as though he had been robbed on the road.

Vasitthaka reluctantly agreed.

But the couple’s young son—a clever child of seven—overheard the scheme. Realizing his mother intended to have his grandfather killed, he secretly lay down beside the old man that night so he would be taken along in the cart. In the morning, despite his father’s attempts to stop him, he climbed into the cart with his grandfather.

At the cemetery, Vasitthaka left his father and son by the cart and went aside to dig the pit. The boy followed him. Seeing the pit being dug, the boy understood the danger. Instead of confronting his father harshly, he behaved as though he did not fully understand and asked why the pit was being dug. The father explained his intention.

Hearing this, the child took the spade from his father and began digging another pit nearby. When the father demanded to know why, the boy explained that one day, when his father grew old, he too would bury him in the same way—because this was the example being set.

The father was shocked. The boy then explained more firmly that killing a parent was a terrible act, one that could not be undone, and that those who harmed their parents suffered greatly, while those who cared for them found happiness in future lives. The boy’s simple, truthful reasoning pierced the father’s heart. Vasitthaka recognized that he had been misled by his wife and nearly committed a great wrong.

The child then urged his father to correct the mother’s behavior, warning that if left unchecked, she would continue to cause harm. He advised his father to expel her from the house before she created further danger.

Vasitthaka obeyed. When they returned home, the wife—expecting the old man to be gone—was furious to see him. Her husband punished and expelled her from the household. That night, the father, son, and grandfather bathed, shared a meal, and rested in peace.

After a few days, the boy devised a plan to reform his mother. He instructed his father to pretend he was seeking a new wife in a nearby village and to travel around in the cart with flowers and perfumes so neighbors would talk. News reached the wife, who panicked at the thought of losing her place in the family. She came to her son in tears, begging for mercy and promising never again to behave wickedly.

The boy reassured her that she would be welcomed back if she truly reformed. When his father returned, the boy asked him to allow her to return once she had changed. The father agreed, and the wife rejoined the family, now humbled, obedient, and devoted. From then on, she cared diligently for her husband, father-in-law, and son.

With harmony restored, the household practiced generosity and good conduct, setting themselves on the path to a fortunate rebirth.

When the Buddha finished recounting the story, he explained the karmic connections: the father, son, and daughter-in-law of the past were the same three individuals in the present life. The wise seven-year-old boy who saved his grandfather was the Buddha himself. Then the devoted son was firmly established in the fruit of the First Path.

.... o ....

J447. Maha-Dhamma-Pala Jātaka -- Người sống ngay thẳng sẽ không bao giờ chết yểu.

Tóm tắt: Đức Phật kể một câu chuyện về một gia đình sống thọ và việc người cha chối bỏ cái chết của con trai mình, giải thích rằng các thành viên trong gia đình này thường sống đến tuổi già là do họ tuân thủ nghiêm ngặt các giới luật.

.

Sau lần trở về Kapilapura đầu tiên với tư cách là một bậc thầy giác ngộ, Đức Phật đã ở trong khu rừng đa của cha mình. Một ngày nọ, trong bữa ăn mà vua Suddhodana (Tịnh Phạn) dâng cho Đức Phật và hai mươi nghìn vị Tỳ kheo, nhà vua nhớ lại rằng các vị thần đã từng nói với ông rằng Siddhattha, trong thời kỳ khổ hạnh tột cùng, đã chết vì đói. Ngay cả khi đó, nhà vua vẫn từ chối tin lời họ, chắc chắn rằng con trai mình sẽ không chết trước khi đạt được giác ngộ. Nghe lại câu chuyện này, Đức Phật giải thích rằng niềm tin vững chắc đó không phải là điều mới mẻ. Trong kiếp trước, ngay cả khi được chứng kiến ​​những gì dường như là bằng chứng về cái chết của con trai mình, nhà vua vẫn không tin. Theo yêu cầu của nhà vua, Đức Phật đã kể câu chuyện về thời điểm trước đó.

Ngày xưa, vào thời trị vì của vua Brahmadatta ở Benares, có một ngôi làng ở Kasi tên là Dhammapala. Nó được gọi như vậy vì một gia đình Bà La Môn nổi tiếng về đạo đức nghiêm khắc sống ở đó. Người đứng đầu gia tộc thực hành Mười Điều Thiện một cách nghiêm ngặt đến nỗi ngay cả những người hầu của ông cũng tuân giữ các giới luật, bố thí và giữ ngày lễ. Vì danh tiếng này, ông được biết đến với tên gọi Dhammapala, người giữ luật.

Trong gia đình đó, Bồ Tát được sinh ra với tên gọi Dhammapala-Kumara, “Người giữ luật trẻ tuổi”. Khi đến tuổi trưởng thành, cha ông giao cho ông một nghìn đồng tiền và gửi ông đến học tại Takkasila, trung tâm học thuật lớn. Ở đó, ông trở thành học trò xuất sắc nhất trong số năm trăm đệ tử dưới sự hướng dẫn của một vị thầy nổi tiếng.

Vào thời điểm đó, con trai cả của vị thầy qua đời. Được bao quanh bởi người thân và các đệ tử, vị thầy thương tiếc sự mất mát và làm lễ tang. Toàn bộ gia đình và tất cả các đệ tử đều khóc thương người thanh niên – ngoại trừ Dhammapala. Khi các đệ tử trở về từ đám tang, họ than khóc về cái chết của một người còn quá trẻ, nhưng Dhammapala bình tĩnh hỏi tại sao một người lại phải chết khi còn trẻ. Các đệ tử khác nhắc nhở ông rằng tất cả chúng sinh đều phải chết, nhưng ông vẫn khăng khăng rằng mặc dù cái chết là tự nhiên, nhưng nó không xảy ra ở tuổi thơ; Ông ta nói rằng trong gia đình mình không ai chết trẻ. Kinh ngạc, các học trò thuật lại lời kể này cho thầy giáo.

Thầy gọi Dhammapala đến và hỏi liệu có đúng là trong gia đình ông không ai chết trẻ hay không. Khi Dhammapala xác nhận điều đó, thầy cảm thấy buộc phải điều tra lời khẳng định kỳ lạ này. Sau khi hoàn tất các nghi lễ tang lễ cho con trai mình, ông chuẩn bị lên đường. Bí mật, ông bỏ những khúc xương dê rừng đã được làm sạch và xức dầu thơm vào một cái túi và cùng một người hầu trẻ tuổi lên đường đến làng quê của Dhammapala.

Khi đến nơi, ông đến nhà. Các người hầu tiếp đón ông trọng thị, nhận đồ đạc của ông và thông báo sự có mặt của ông. Cha của Dhammapala nhanh chóng chào đón thầy vào nhà, mời ông nghỉ ngơi và tiếp đãi chu đáo.

Sau khi ăn xong và bắt đầu trò chuyện, người thầy trịnh trọng thông báo rằng chàng trai trẻ Dhammapala đã đột ngột qua đời. Ông khuyên người cha đừng đau buồn, nhắc nhở ông rằng mọi thứ phức hợp đều sẽ qua đi. Đáp lại, người cha không hề buồn bã mà lại thấy buồn. Ông giải thích rằng con trai mình không thể nào chết được, vì trong gia đình họ suốt bảy đời chưa từng có ai chết trẻ. Người thầy liền đưa ra những bộ xương mà ông mang đến và khẳng định chúng thuộc về chàng trai trẻ. Người cha vẫn không hề lay chuyển, tin chắc rằng những bộ xương đó là của một con vật và con trai mình vẫn còn sống khỏe mạnh. Các thành viên trong gia đình cũng cười, tin tưởng vào truyền thống sống thọ lâu đời của dòng họ.

Ấn tượng trước sự chắc chắn của họ, người thầy hỏi làm thế nào mà gia đình họ chưa từng có ai chết yểu. Cha của Dhammapala liền giải thích những đức tính tốt đẹp đã giúp bảo toàn đời sống của con cháu họ. Gia đình ông sống ngay thẳng, tránh dối trá, không làm điều ác, và lắng nghe lời khuyên của người khôn ngoan mà bỏ qua kẻ ngu dại. Họ hào phóng bố thí trước khi được yêu cầu, không hề hối tiếc sau khi cho đi, và giúp đỡ những người lữ hành, tu sĩ, ăn xin và tất cả những ai đến tìm sự giúp đỡ. Vợ chồng chung thủy, con cái được nuôi dạy trong học vấn và đức hạnh, và tất cả mọi người—cả họ hàng và người hầu—đều sống chính trực vì phần thưởng trên trời. Nhờ những việc làm này, không ai trong gia đình họ từng chết trẻ.

Ông giải thích thêm rằng chính trực bảo vệ người chính trực giống như nơi trú ẩn bảo vệ người ta trong cơn bão. Vì vậy, con trai ông được an toàn, và những bộ xương mà người thầy đang giữ chỉ có thể thuộc về một sinh vật khác.

Đầy ngưỡng mộ, người thầy thú nhận sự thật: ông đã mang xương động vật đến để kiểm chứng lời khẳng định phi thường của người cha. Giờ đây, tin tưởng vào đức hạnh của gia đình, ông xin lỗi và xin được học cách bảo tồn sự sống của họ. Cha của Dhammapala đã viết lại bộ quy tắc ứng xử của họ cho ông. Sau khi ở lại vài ngày, người thầy trở về Takkasila, hướng dẫn Dhammapala thêm, và cuối cùng tiễn ông về nhà với trọng thị.

Khi Đức Phật kể xong câu chuyện cổ xưa này, Ngài đã tuyên xưng những chân lý tâm linh, sau đó vua Suddhodana đã đạt được quả vị thứ ba, Bất Lai. Đức Phật sau đó tiết lộ danh tính của các nhân vật trong câu chuyện: cha mẹ trong kiếp trước chính là tổ tiên của nhà vua, vị đại sư chính là Sariputta, đoàn tùy tùng là tăng đoàn hiện tại, và vị sư trẻ thông thái Dhammapala chính là Đức Phật.

.... o ....

J447. Maha-Dhamma-Pala Jātaka -- Those who live righteously never die young.

Summary: The Buddha shares a story about a long-lived family and a father's denial of his son's death, explaining that members of this family typically lived to old age due to their strict adherence to the precepts.

.

After the Buddha’s first return to Kapilapura as an awakened teacher, he stayed in his father’s Banyan Grove. One day, during a meal that King Suddhodana offered to the Buddha and twenty thousand monks, the king recalled how heavenly beings had once told him that Siddhattha, during his period of extreme asceticism, had died of starvation. Even then, the king had refused to accept their message, certain that his son would not die before attaining enlightenment. Hearing this recollection, the Buddha explained that this unwavering confidence was not new. In a past life, even when presented with what appeared to be evidence of his son’s death, the king had refused to believe it. At the king’s request, the Buddha told the story of that earlier time.

Long ago, during the reign of King Brahmadatta in Benares, there was a village in Kasi named Dhammapala. It was so called because a brahmin family renowned for their strict moral conduct lived there. The head of the family practiced the Ten Paths of Virtue so rigorously that even his servants observed moral rules, gave alms, and kept holy days. Because of this reputation, he was known as Dhammapala, the Lawkeeper.

In that family, the Bodhisatta was born as Dhammapala-Kumara, “the Younger Lawkeeper.” When he came of age, his father entrusted him with a thousand pieces of money and sent him to study at Takkasila, the great center of learning. There he became the foremost student among five hundred pupils under a renowned teacher.

At that time, the teacher’s eldest son died. Surrounded by relatives and his students, the teacher mourned the loss and performed the funeral rites. His entire household and all the students wept loudly for the young man—except Dhammapala. When the students returned from the funeral, they lamented the death of one so young, but Dhammapala calmly questioned why a person should die in youth at all. The other students reminded him that all beings are mortal, but he insisted that while death was natural, it did not occur in childhood; in his family, he said, no one died young. Astonished, the students reported these remarks to their teacher.

The teacher summoned Dhammapala and asked whether it was true that in his family no one died in youth. When Dhammapala confirmed it, the teacher felt compelled to investigate this extraordinary claim. After completing the funeral observances for his son, he prepared for a journey. Secretly, he placed the cleaned and perfumed bones of a wild goat into a bag and set off with a young attendant toward Dhammapala’s home village.

Upon arriving, he presented himself at the household. The servants treated him with honor, taking his belongings and announcing his arrival. Dhammapala’s father quickly welcomed the teacher inside, offering hospitality and a place to rest.

When they had eaten and begun to converse, the teacher announced solemnly that the young Dhammapala had died unexpectedly. He urged the father not to grieve, reminding him that all compounded things pass away. To this, the father responded not with sorrow but with amusement. He explained that his son could not possibly be dead, since no one in their family had died in youth for seven generations. The teacher then produced the bones he had brought and insisted that they belonged to the young man. The father remained unmoved, convinced that the bones were from an animal and that his son was alive and well. The assembled family members likewise laughed, confident in their lineage’s long-standing pattern of long life.

Impressed by their certainty, the teacher asked how it was possible that the family never suffered an untimely death. Dhammapala’s father then explained the moral practices that preserved the lives of their descendants. His family walked uprightly, avoided falsehood, refrained from evil deeds, and listened to the counsel of the wise while ignoring the foolish. They gave generously before being asked, felt no regret after giving, and supported travelers, ascetics, beggars, and all who came seeking help. Husbands and wives remained faithful, their children were raised in learning and virtue, and all—relatives and servants alike—lived in righteousness for the sake of heavenly reward. Because of these practices, no one in their family had ever died young.

He further explained that righteousness protected the righteous just as shelter protected one during a storm. His son was therefore safe, and the bones in the teacher’s possession could only belong to some other creature.

Filled with admiration, the teacher confessed the truth: he had brought animal bones to test the father’s extraordinary claim. Now convinced of the family’s virtue, he apologized and asked to learn their way of preserving life. Dhammapala’s father wrote down their code of conduct for him. After staying several days, the teacher returned to Takkasila, instructed Dhammapala further, and eventually sent him home with great honor.

When the Buddha finished recounting this ancient tale, he declared the spiritual truths, after which King Suddhodana attained the fruit of the Third Path. The Buddha then revealed the identities in the story: the parents of that past life were the king’s own ancestors, the great teacher had been Sariputta, the retinue was the present assembly of monks, and the wise young Dhammapala had been the Buddha himself.

.... o ....

J448. Kukkuta Jātaka -- Không nên tin những kẻ nói dối hoặc đã gây hại.

Tóm tắt: Devadatta tìm cách giết Đức Phật, nhưng Đức Phật đáp lại rằng ngài đã từng đối mặt với những lời đe dọa như vậy trước đây. Sau đó, ngài kể một câu chuyện về một con chim ưng cố gắng dụ một con gà rừng đến nơi để giết nó, nhưng con gà quá khôn ngoan nên không bị lừa.

.

Đức Phật xưa kia từng ở trong Rừng Tre, nơi Ngài thuyết giảng về sự nguy hiểm của những kẻ mưu mô giết người. Một ngày nọ, trong Điện Chân Lý, các vị Tỳ kheo bàn tán về những tai họa mà Devadatta (Đề Bà Đạt Đa) gây ra. Họ kể rằng hắn đã thuê cung thủ và những người khác để ám sát Đức Phật. Khi Đức Phật đến và biết được những gì họ đang bàn luận, Ngài giải thích rằng đây không phải là lần đầu tiên Devadatta tìm cách hãm hại Ngài. Sau đó, Ngài kể cho họ nghe một câu chuyện từ quá khứ xa xưa.

Ngày xửa ngày xưa, tại vương quốc Kosambi, có một vị vua tên là Kosambaka. Vào thời đó, Bồ Tát được sinh ra là một con gà rừng non trong một đàn gà rừng sống trong một khu rừng tre rậm rạp. Khi lớn lên, Ngài trở thành thủ lĩnh của hàng trăm con gà rừng.

Gần đó có một con chim ưng hung dữ. Bất cứ khi nào có cơ hội, con chim ưng này lại bắt lấy từng con gà rừng trong đàn, ăn thịt chúng cho đến khi cuối cùng chỉ còn lại Bồ Tát. Để sống sót, Bồ Tát di chuyển cẩn thận và sống sâu trong rừng tre rậm rạp, nơi con chim ưng không thể với tới.

Không thể bắt được Bồ Tát bằng vũ lực, chim ưng bắt đầu nghĩ cách dụ ngài ra. Nó đậu trên một cành cây gần đó và cố gắng chiếm được lòng tin của Bồ Tát, giả vờ kết bạn và hứa hẹn thức ăn dồi dào. Nhưng Bồ Tát đã từ chối mọi nỗ lực. Ngài hiểu bản chất của chim ưng và không bị lừa bởi những lời hứa hay sự giả tạo thiện chí. Lời cảnh báo của ngài vang vọng khắp khu rừng, và ngay cả các vị thần cũng ca ngợi sự sáng suốt của ngài.

Ngài dạy rằng người ta không bao giờ nên tin tưởng những kẻ nói dối, những kẻ chỉ bị thúc đẩy bởi lợi ích cá nhân, hoặc những kẻ đã gây ra những hành vi có hại. Ngài giải thích sự nguy hiểm của những kẻ giả vờ làm bạn nhưng lại giấu sự phản bội trong lòng. Ngài mô tả cách những kẻ tìm kiếm lợi ích sẽ từ bỏ lòng trung thành, cách những người có tâm trí bất ổn phá vỡ các thỏa thuận, và cách những kẻ ác bộc lộ bản chất của chúng bất cứ khi nào chúng thấy có cơ hội kiếm lợi. Ngài cảnh báo rằng những lời nói ngọt ngào và sự thân thiện bề ngoài không có ý nghĩa gì nếu chúng không xuất phát từ một trái tim chân thành. Những người như vậy, ngài nói, có thể mang đến sự hủy hoại khi cơ hội đến.

Sau khi giảng dạy xong, Bồ Tát đã đối mặt trực tiếp với chim ưng, nói rõ rằng nếu chim ưng vẫn ở lại chỗ đó, ngài sẽ ra tay hành động. Chim ưng nhận ra mình đã thất bại, liền bay đi và đậu ở nơi khác.

Khi Đức Phật kể xong câu chuyện, ngài giải thích rằng cũng như thời xưa chim ưng đã từng cố giết chim thông thái, thì giờ đây Devadatta lại đang cố làm hại ngài. Sau đó, ngài xác định các nhân vật trong câu chuyện: trong kiếp trước, Devadatta là chim ưng, còn chính ngài là chim thông thái.

.... o ....

J448. Kukkuta Jātaka -- One should never trust those who lie or have caused harm.

Summary: Devadatta attempts to kill the Buddha, who responds by saying that he has faced such threats before. He then shares a story about a falcon that tried to lure a chicken to a place where it could be killed, but the chicken was too wise to be deceived.

.

The Buddha once stayed in the Bamboo Grove, where he spoke about the danger of those who plot to kill. One day, in the Hall of Truth, the monks discussed the harm Devadatta was causing. They spoke of how he had hired archers and others to try to murder the Buddha. When the Buddha arrived and learned what they were discussing, he explained that this was not the first time Devadatta had attempted to destroy him. He then told them a story from the distant past.

Long ago, in the kingdom of Kosambi, there ruled a king named Kosambaka. During that time, the Bodhisatta was born as a young wild fowl among a flock that lived in a deep bamboo grove. As he grew, he became the leader of several hundred forest birds.

Nearby lived a fierce falcon. Whenever he had the chance, this falcon seized the birds of the flock one by one, devouring them until at last the Bodhisatta was the only one left. To survive, the Bodhisatta moved carefully and lived deep inside the thick bamboo, where the falcon could not reach him.

Unable to catch him by force, the falcon began to think of a way to lure him out. He perched on a nearby branch and tried to win the Bodhisatta’s trust, pretending to seek friendship and offering the promise of abundant food. But the Bodhisatta rejected every attempt. He understood the falcon’s nature and refused to be deceived by promises or displays of goodwill. His warnings echoed across the forest, and even the gods praised the clarity of his insight.

He taught that one should never place trust in those who lie, those driven only by self-interest, or those who have committed harmful deeds. He explained the danger of those who pretend friendship but hide treachery in their hearts. He described how those who seek advantage will abandon loyalty, how people of unstable mind break their agreements, and how evildoers reveal their nature whenever they see a chance for gain. He warned that smooth words and outward friendliness mean nothing if they do not come from a sincere heart. Such people, he said, may bring ruin when the opportunity arises.

After delivering this teaching, the Bodhisatta confronted the falcon openly, making it clear that if the falcon remained in that place, he would take action. The falcon, realizing he had failed, flew away and settled elsewhere.

When the Buddha finished recounting the tale, he explained that just as in ancient times the falcon had attempted to kill the wise bird, so now Devadatta was again attempting to harm him. He then identified the characters of the story: in that earlier life, Devadatta had been the falcon, and he himself had been the wise fowl.

.... o ....

J449. Matta-Kundali Jātaka -- Hy vọng người đã khuất sẽ trở về chỉ càng làm tăng thêm nỗi đau

Tóm tắt: Một người cha đau buồn vì mất con trai được Đức Phật an ủi, Ngài kể cho nghe một câu chuyện về một người đàn ông trong hoàn cảnh tương tự từ rất lâu trước đây. Trong câu chuyện, con trai của người đàn ông đó được tái sinh thành một vị thần và giúp ông hiểu rằng sự đau buồn là không cần thiết.

.

Trong thời gian Đức Phật ở Jetavana, tin tức lan truyền rằng một địa chủ ở Savatthi đã mất người con trai yêu quý của mình. Quá đau buồn, người đàn ông ấy không còn chăm sóc bản thân. Ông không tắm rửa, không ăn uống, không lo việc riêng và không còn đến thăm Đức Phật nữa. Ông dành cả ngày để than khóc, chỉ lặp đi lặp lại rằng con trai ông đã ra đi trước ông.

Một buổi sáng nọ, khi Đức Phật nhìn ngắm thế giới bằng con mắt giác ngộ, Ngài thấy rằng người đàn ông đau buồn này đã sẵn sàng đạt được giai đoạn giác ngộ đầu tiên. Ngày hôm sau, sau khi khất thực ở Savatthi và ăn xong bữa, Đức Phật cho các vị sư khác giải tán. Chỉ có Ananda bên cạnh, Ngài đi đến nhà địa chủ. Gia đình đã chuẩn bị một chỗ ngồi và đưa người đàn ông đau buồn vào diện kiến ​​Ngài. Thấy được nỗi đau buồn sâu sắc của người đàn ông, Đức Phật muốn hướng dẫn ông đến sự hiểu biết. Để giúp ông vượt qua nỗi đau buồn, Ngài đã kể một câu chuyện từ rất lâu rồi.

Ở thành phố cổ Benares, khi Brahmadatta làm vua, có một vị Bà La Môn giàu có, con trai ông ta, khi còn là một thiếu niên, đã lâm bệnh và qua đời. Cậu bé được tái sinh giữa các vị thần, nhưng người cha, không hề hay biết điều này, chìm trong đau khổ. Mỗi ngày ông lang thang đến nghĩa trang, đi vòng quanh tro cốt con trai mình, không thể tiếp tục cuộc sống.

Một vị thần trẻ tuổi nhìn thấy sự tuyệt vọng của người cha và nghĩ ra một kế hoạch để xoa dịu nỗi đau của ông. Khoác lên mình hình hài giống hệt con trai của vị Bà La Môn, được trang điểm bằng những đồ trang sức thần thánh, vị thần xuất hiện trong nghĩa trang. Ở đó, ngài đứng, ôm đầu và than khóc lớn tiếng. Người cha, nghe thấy giọng nói quen thuộc, ngước nhìn lên và thấy dường như đó là con trai mình. Tràn đầy nỗi nhớ thương, ông tiến lại gần và tự hỏi tại sao chàng trai rạng rỡ này lại đứng trong nghĩa trang trong đau khổ.

Vị thần, vẫn trong hình dạng cải trang, đã bịa ra một câu chuyện để phản ánh sự gắn bó sai lầm của người cha. Ngài tuyên bố sở hữu một cỗ xe vàng lộng lẫy nhưng nói rằng không thể tìm thấy một cặp bánh xe cho nó, và vì vậy vô cùng đau buồn. Nghe vậy, vị Bà La Môn, nhẹ nhõm khi nghĩ rằng mình có thể giúp đỡ, tuyên bố rằng ông có thể cung cấp bất kỳ loại bánh xe nào mà cậu bé cần.

Vị thần đáp lại bằng cách giải thích rằng những bánh xe mà người cha tìm kiếm chính là mặt trời và mặt trăng. Yêu cầu bất khả thi này đã cho thấy sự phi lý của việc khao khát những thứ không thể lấy lại được. Sau đó, vị thần nhẹ nhàng chỉ ra rằng nỗi đau buồn của người cha cũng tương tự – ông đang thương tiếc những thứ không còn tồn tại trong thế giới loài người, giống như người ta có thể ngu ngốc kêu gọi mặt trời hoặc mặt trăng rơi xuống từ bầu trời. Hầu hết mọi người đều có thể thấy mặt trời và mặt trăng mọc và lặn một cách đều đặn hoàn hảo, nhưng không ai tưởng tượng rằng chúng có thể được nắm bắt. Cũng như vậy, người chết không trở lại, và bám víu vào hy vọng đó chỉ làm sâu thêm nỗi buồn.

Khi người cha hiểu được thông điệp, tâm trí ông trở nên sáng suốt. Ông nhận ra rằng nỗi đau buồn của mình dựa trên sự khao khát bất khả thi. Ông nhận ra rằng mình đã phi lý hơn cả người thanh niên đã khóc than vì những bánh xe trên trời. Nỗi đau khổ của ông dịu đi, và trái tim ông trở nên bình yên. Ông thừa nhận rằng vị thần trẻ tuổi đã giải thoát ông khỏi nỗi đau đã đâm xuyên ông như một mũi tên sắc nhọn. Lời dạy của vị thần đã xóa bỏ nỗi đau nhói, để lại người cha sự vững vàng và bình an.

Cuối cùng, vị thần đã tiết lộ thân phận thật của mình. Ngài giải thích rằng ngài chính là con trai của vị Bà La Môn, được tái sinh giữa các vị thần, và không có lý do gì để buồn phiền. Ngài khuyên cha mình hãy sống một cuộc đời bố thí, đức hạnh và giữ gìn các ngày lễ thiêng liêng. Với lời khuyên cuối cùng này, ngài biến mất và trở về cõi trời. Vị Bà La Môn trung thành làm theo lời khuyên của con trai, làm việc thiện cho đến cuối đời, sau đó ông cũng được tái sinh giữa các vị thần.

Sau khi kể xong câu chuyện này, Đức Phật đã dạy cho người chủ đất đang đau buồn những chân lý cốt lõi của sự tồn tại. Khi bài giảng kết thúc, người đàn ông đã đạt được sơ quả Nhập Lưu. Đức Phật sau đó giải thích rằng trong kiếp trước, chính ngài là vị thần đã an ủi vị Bà La Môn.

.... o ....

J449. Matta-Kundali Jātaka -- Holding onto hope that the departed will return only intensifies the sorrow.

Summary: A grieving father who has lost his son is comforted by the Buddha, who shares a story about a man in a similar situation from long ago. In the tale, the man's son is reborn as a Deva and helps him understand that mourning is unnecessary.

.

While the Buddha was staying at Jetavana, news spread that a landowner in Savatthi had lost his beloved son. Overcome by grief, the man stopped caring for himself. He did not wash, did not eat, did not attend to his affairs, and no longer visited the Buddha. He spent his days mourning, repeating only that his son had departed before him.

One morning, as the Buddha surveyed the world with his awakened vision, he saw that this grieving man was ready to attain the first stage of enlightenment. The next day, after collecting alms in Savatthi and finishing his meal, the Buddha dismissed the other monks. With only Ananda beside him, he walked to the landowner’s home. The household prepared a seat and brought the grieving man into his presence. Seeing the depth of the man’s sorrow, the Buddha wished to guide him toward understanding. To help him see beyond grief, he told a story from long ago.

In the ancient city of Benares, when Brahmadatta was king, there lived a wealthy brahmin whose teenage son fell ill and died. The boy was reborn among the gods, but the father, unaware of this, became consumed by sorrow. Every day he wandered to the cemetery, circling the ashes of his son, unable to carry on with his life.

A young god saw the father’s despair and conceived a plan to ease his pain. Taking on the exact appearance of the brahmin’s son, adorned with heavenly ornaments, the god appeared in the cemetery. There he stood, holding his head in his hands and lamenting loudly. The father, hearing the familiar voice, looked up and saw what seemed to be his own son. Filled with longing, he approached and wondered why this radiant youth would stand in a cemetery in distress.

The god, still in disguise, created a tale to mirror the father’s misguided attachment. He claimed to possess a magnificent golden chariot but said he could not find a pair of wheels for it, and therefore was overwhelmed with grief. Hearing this, the brahmin, relieved to imagine he could help, declared that he could provide any kind of wheels the boy needed.

The god responded by explaining that the wheels he sought were the sun and the moon. His impossible request revealed the absurdity of longing for what cannot be retrieved. He then gently pointed out that the father’s grief was of the same kind—he was mourning for something that no longer existed in the human world, just as one might foolishly cry out for the sun or moon to be brought down from the sky. Most people can see the sun and moon rise and set with perfect regularity, yet no one imagines they can be grasped. In the same way, the dead do not return, and clinging to that hope only deepens sorrow.

When the father understood the message, clarity spread through his mind. He saw that his grief was based on impossible longing. He recognized that he had been more irrational than the youth who cried for the sky’s wheels. His anguish softened, and his heart settled into calm. He acknowledged that the young god had freed him from a pain that had pierced him like a sharpened arrow. The god’s teaching removed the sting of grief, leaving the father steady and at peace.

At last, the god revealed his true identity. He explained that he was indeed the brahmin’s son, reborn among the gods, and that there was no cause for sorrow. He urged his father to live a life of generosity, virtue, and observance of holy days. With this final guidance, he vanished and returned to the celestial realm. The brahmin followed his son’s advice faithfully, performing good deeds until the end of his life, after which he too was reborn among the gods.

After finishing this account, the Buddha taught the grieving landowner the core truths of existence. As the teaching concluded, the man attained the Fruit of the First Path. The Buddha then explained that in that former life, he himself had been the god who consoled the brahmin.

.... o ....

J450. Bilari-Kosiya Jātaka -- Của cải vật chất chỉ có ý nghĩa khi được chia sẻ với người khác.

Tóm tắt: Một vị sư độ lượng không bao giờ ăn uống mà không chia sẻ với người khác trước. Đức Phật kể một câu chuyện về hậu duệ đời thứ sáu của một gia đình bố thí nhưng lại trở nên ích kỷ. Để hướng dẫn anh ta trở lại con đường đạo đức, tổ tiên của anh ta—đã tái sinh thành chư thần—đã đến dạy anh ta những giá trị mà gia tộc họ gìn giữ.

.

Khi Đức Phật còn ở Jetavana, các vị Tỳ kheo đã bàn luận về một vị Tỳ kheo nổi tiếng với lòng quảng đại phi thường. Từ khi thọ giới, vị Tỳ kheo này đã chia sẻ mọi thứ mình nhận được. Ông không ăn một bát thức ăn nào nếu chưa chia sẻ với người khác, và thậm chí không uống một cốc nước nào nếu chưa chia sẻ. Toàn bộ cuộc đời vị sư này đã trở thành một biểu hiện của sự bố thí.

Khi Đức Phật nghe các vị Tỳ kheo ca ngợi vị Tỳ kheo này, Ngài giải thích rằng bản chất quảng đại của vị Tỳ kheo này không phải là mới. Trong kiếp trước, ông từng có tính khí trái ngược – cứng lòng, ích kỷ và không muốn cho đi dù chỉ là nhỏ nhất. Đức Phật nói rằng Ngài đã từng sửa dạy ông trong kiếp trước và dạy ông giá trị của lòng quảng đại, và thói quen bố thí đã theo ông sang kiếp này. Để chứng minh điều này, Đức Phật kể một câu chuyện từ quá khứ xa xưa.

Ngày xưa, ở Benares, dưới triều vua Brahmadatta, Bồ Tát được sinh ra trong một gia đình thương gia giàu có. Khi trưởng thành, Ngài thừa hưởng cả của cải và trách nhiệm. Suy ngẫm về bản chất phù du của cải, ngài nhận ra rằng của cải vật chất chỉ có ý nghĩa khi được chia sẻ. Ngài xây dựng một điện thờ để bố thí và giúp đỡ người nghèo suốt cuộc đời. Khi ngài qua đời, ngài được tái sinh thành Sakka, vua của các vị thần.

Con trai Bồ Tát tiếp tục truyền thống hào phóng, và đến lượt vị này được tái sinh thành Canda, Mặt Trăng. Con trai tiếp theo trở thành Suriya, Mặt Trời. Con trai của vị này được tái sinh thành Matali, người đánh xe thần thánh. Con trai của vị này trở thành Pancasikha, một nhạc công trên trời. Tất cả những vị thần này đều duy trì truyền thống bố thí lâu đời của gia tộc. Nhưng người hậu duệ thứ sáu đã phá vỡ truyền thống đó. Sinh ra trong giàu có với tư cách là một thương nhân tên là Bilarikosiya, ông ta là người bất tín, tàn nhẫn và tham lam. Ông ta phá hủy điện thờ bố thí của gia tộc, đuổi những người ăn xin đi và không chi một xu nào cho việc từ thiện. Ông ta thậm chí không cho ai một giọt dầu.

Từ cõi trời, Sakka nhìn lại dòng dõi của mình và thấy rằng truyền thống bố thí đã bị phá vỡ. Quyết định sửa chữa tình thế, ông triệu tập Canda, Suriya, Matali và Pancasikha. Cùng nhau, họ xuống Benares để dạy cho tên thương gia ích kỷ một bài học và chỉ bảo hắn về quả báo của sự bố thí.

Lúc đó, Bilarikosiya vừa trở về sau khi viếng vua và đang đứng gần cổng thành. Từng người một, năm vị thần cải trang thành người thường đến gần hắn, xin thức ăn. Mỗi lần, Bilarikosiya đều từ chối. Mỗi vị thần đều cố gắng thuyết phục hắn, nhắc nhở hắn về sự nguy hiểm của lòng tham và công đức của sự hào phóng. Bất đắc dĩ, và chỉ để tránh gây thêm phiền nhiễu, hắn cho từng người vào nhà, dù luôn miễn cưỡng.

Khi cả năm vị thần đã vào, gã thương gia ra lệnh cho người hầu gái chỉ đưa cho họ gạo sống còn vỏ, nhưng họ từ chối. Hắn ta sau đó đưa gạo đã xay nhưng chưa nấu chín, họ cũng từ chối. Cuối cùng, hắn ta bảo người hầu gái nấu một loại thức ăn thô cho gia súc, không thích hợp cho con người. Năm vị thần nhận lấy thức ăn nhưng không nuốt. Sau đó, họ gục xuống như chết.

Cô hầu gái hoảng sợ và nói với thương nhân rằng những vị khách đã chết vì thức ăn. Sợ bị đổ lỗi, ông ta triệu tập dân chúng trên đường đến làm chứng rằng ông ta đã cho khách ăn uống đầy đủ và họ đã chết nghẹn vì lòng tham của chính họ. Khi đám đông tụ tập, năm vị thần lại hiện lên, nhổ thức ăn ra khỏi miệng và vạch trần sự lừa dối của thương nhân.

Đám đông lên án Bilarikosiya vì đã phá vỡ truyền thống gia tộc cao quý, phá hủy nhà tế bần, ngược đãi người nghèo và giờ lại cố gắng lừa gạt những vị khách thiêng liêng. Ngay lúc đó, Sakka tiết lộ thân phận thật của mình và bốn người kia. Ngài giải thích rằng mỗi thế hệ trong dòng dõi của họ đều vươn lên thiên đường nhờ những hành động hào phóng, trong khi Bilarikosiya đã mang lại nỗi ô nhục cho gia tộc. Để xua tan mọi nghi ngờ, năm vị thần hiện lên trong không trung với ánh sáng rạng rỡ, lấp đầy bầu trời và tiết lộ bản chất thần thánh thực sự của họ.

Sakka sau đó nói với đám đông về sức mạnh to lớn của sự bố thí, cho đi. Ngài giải thích rằng họ đã giáng thế vì lòng thương xót đối với Bilarikosiya, biết rằng lòng tham lam đang dẫn ông này đến sự tái sinh ở địa ngục. Cảm động trước sự thật hiển nhiên này, người thương nhân thề sẽ thay đổi. Ông hứa sẽ không bao giờ ăn mà không chia sẻ, không bao giờ uống mà không mời người khác, và sẽ khôi phục lại truyền thống bố thí của gia đình từ ngày đó trở đi.

Hài lòng, Sakka và các vị thần khác trở về cõi trời. Bilarikosiya dành cả đời mình cho việc bố thí và cuối cùng được tái sinh ở Thiên đường Ba mươi ba.

Khi Đức Phật kể xong câu chuyện, Ngài đã nhận diện các nhân vật trong kiếp trước: vị sư bố thí từng là người giàu Bilarikosiya; Sariputta từng là Canda; Moggallana từng là Suriya; Kassapa từng là Matali; Ananda từng là Pancasikha; và chính Đức Phật từng là Sakka, vua của các vị thần.

.... o ....

J450. Bilari-Kosiya Jātaka -- Material wealth holds significance only when it is shared with others.

Summary: A generous monk never eats or drinks without first sharing with others. The Buddha recounts a story about the sixth-generation descendant of a generous family who turned out to be selfish. To guide him back to the virtuous path, his ancestors—reborn as gods—came to teach him the values upheld by their family.

.

While the Buddha lived at Jetavana, the monks discussed a certain monk known for his extraordinary generosity. Ever since he had embraced the teaching, the man had shared everything he received. He would not eat a single bowl of food unless he first offered some to another, and he would not drink even a cup of water unless he shared it. His entire life had become an expression of giving.

When the Buddha heard the monks praising this man, he explained that the monk’s generous nature was not new. In a past life, he had once possessed the opposite temperament—hard-hearted, selfish, and unwilling to give even the smallest amount. The Buddha said that he had once corrected him in that earlier life and taught him the value of generosity, and that the habit of giving had followed him into this life. To show this, the Buddha told a story from the distant past.

Long ago, in Benares during the reign of King Brahmadatta, the Bodhisatta was born into a wealthy merchant family. When he came of age, he inherited both wealth and responsibility. Reflecting on the impermanent nature of riches, he realized that material wealth had meaning only when shared. He built a hall for almsgiving and supported the needy throughout his life. When he died, he was reborn as Sakka, king of the gods.

His son continued the tradition of generosity, and in turn was reborn as Canda, the Moon. The next son became Suriya, the Sun. His son was reborn as Matali, the divine charioteer. His son became Pancasikha, a celestial musician. All of these beings maintained the family’s long tradition of giving. But the sixth descendant broke the line. Born into wealth as a merchant named Bilarikosiya, he was faithless, harsh, and greedy. He tore down the family's alms hall, drove away beggars, and spent nothing on charity. He would not give even a drop of oil to anyone.

From his heavenly realm, Sakka looked upon his lineage and saw that the tradition had been broken. Deciding to correct the situation, he summoned Canda, Suriya, Matali, and Pancasikha. Together they descended to Benares to humble the selfish merchant and teach him the fruit of giving.

At that moment, Bilarikosiya had returned from visiting the king and was standing near the city gate. One by one, the five celestial beings approached him in human disguise, each asking him for food. Each time, Bilarikosiya refused. Each celestial being then attempted to reason with him, reminding him of the danger of greed and the merit of generosity. Reluctantly, and only to avoid further disturbance, he let each one inside, though always grudgingly.

Once all five had entered, the merchant ordered his maid to give them only raw rice in the husk, which they refused. He then offered husked but uncooked rice, which they also refused. Finally, he had her cook a coarse animal fodder, unfit for humans. The five divine beings took the food into their mouths but held it without swallowing. Then they collapsed as if dead.

The maid panicked and told the merchant that the visitors had died from the food. Fearing blame, he summoned people from the road to witness that he had given the visitors proper food and that they had choked through their own greed. As the crowd gathered, the five celestial beings rose again, cast out the food from their mouths, and exposed the merchant’s deception.

The crowd condemned Bilarikosiya for breaking his noble family’s tradition, destroying the alms hall, abusing the needy, and now trying to deceive sacred guests. At that moment, Sakka revealed his true identity and those of the four others. He explained how each generation of their lineage had risen to the heavens through acts of generosity, while Bilarikosiya had brought shame to the family. To dispel all doubt, the five gods rose into the air in radiant form, filling the sky with light and revealing their true celestial nature.

Sakka then spoke to the assembled crowd about the immense power of giving. He explained that they had descended out of compassion for Bilarikosiya, knowing that his greed was leading him toward rebirth in hell. Humbled by this great revelation, the merchant vowed to change. He promised never again to eat without sharing, never to drink without offering to another, and to restore the family’s tradition of charity from that day forward.

Satisfied, Sakka and the other gods returned to their celestial realm. Bilarikosiya devoted himself to generosity for the rest of his life and was eventually reborn in the Heaven of the Thirty-Three.

When the Buddha finished the story, he identified the characters from that past life: the generous monk was once the rich man Bilarikosiya; Sariputta had been Canda; Moggallana had been Suriya; Kassapa had been Matali; Ananda had been Pancasikha; and the Buddha himself had been Sakka, the king of the gods.

.... o ....

.

.