Trái bưởi

Bưởi mầu đỏ và hồng còn có thêm beta carotene, một chất chống oxy hóa mà cơ thể sẽ chuyển hoá thành sinh tố A. Bưởi vừa là loại trái cây được nhiều người ưa thích, vừa có tác dụng trong việc phòng bịnh và đôi khi chữa bịnh.

Bưởi là cây cùng họ với cam quít, trái tròn, to, vỏ thường có màu xanh lục nhạt và khi chín biến thành màu vàng múi dầy nhiều nuớc, tép xốp, có vị ngọt hoặc chua tùy loại. Theo những nhà thảo mộc Bưởi Á Châu không rõ nguồn gốc, bởi vì nó được trồng lâu đời, ở các quốc gia như : Ắn Độ, Mã Lai, Thái Lan, Nam Dương, Trung Hoa và Việt Nam. Nhưng cũng có thuyết cho rằng Bưởi xuất xứ từ Trung Quốc và Ấn Độ, vì dựa theo phong tục tập quán của hai nước này đã từ lâu, họ thường dùng trái bưởi để chưng cúng trong những ngày Lễ Hội đầu năm.

Bưởi có tên chung là Pomelo hay Pummelo và tên khoa học là Citrus maxima Merr hay Citrus grandis L. Từ năm 1995, các nhà khoa học quốc tế nghiên cứu về thuộc chi Cam chanh (Citrus) đã thống nhất tên nhóm bưởi (pummelo) của DNA là Citrus maxima Merr (Xem Mabberley, 1997, Classification of edible citrus; International Plant Genetic Resources Institute, 1999. Descriptors for Citrus). Vì vậy, tên Citrus grandis L, bây giờ đã trở thành tên cũ hay đồng nghĩa. Ngày nay, các nhà nghiên cứu Cây ăn Trái Việt Nam đã dùng tên Citrus maxima Merr đặt cho bưởi.

Bưởi có nhiều giống khác nhau : Bưởi chùm (2 vị ngọt hay đắng) và Bưởi gốc ở Đông Nam Á.

Bưởi chùm có tên khoa học là Citrus paradisi và tên anh gọi Grapefruit, xuất hiện ở vùng Caribê từ thế kỷ 18 - 19. Là một giống lai tự nhiên giữa cam và bưởi, cây có cánh lá nhỏ, bể ngoài trái giống hệt quả cam nhưng to hơn một chút, ruột khi cắt ngang rất giống trái cam, ruột đặc, các múi dính liền nhau. Người châu Âu và Mỹ ưa ăn bưởi chùm, chỉ cần cắt đôi trái ra và dùng muỗng múc ăn hay vắt lấy nước như cam.

Bưởi chùm được sản xuất và tiêu thụ nhiều ở Mỹ, Brazil, Mexico, Argentina, Israel… Trước đây, người Pháp có mang giống bưởi chùm vào Việt nam trồng thử nhưng không thành công, vì có lẽ khí hậu không thích hợp nên trái bưởi có vị đắng nhiều hơn ngọt, tép bưởi dính liền nhau, tách chảy nước và giập nát. Từ đó không ai trồng giống bưởi này.

Bưởi Việt Nam (Pomelo) là loài cây to, cao 10-13 m, bỏ thân có màu vàng nhạt, ở những kẽ nứt của thân đôi khi có chảy nhựa. Cành có gai dài, nhọn. Lá hình trứng, dài 11-12 cm, rộng 4,5-5,5 cm. Hoa mọc thành chùm 6-10 bông. Trái hình cầu, cùi dầy, múi to, tâm trái rỗng, tách rời các tép dễ dàng, vỏ dầy, màu sắc tùy theo giống và có chứa khoảng 9% acid citric, 14% đường, chất lycopin, các men amylaza, peroxydaza, vitamin A, B1, vitamin C...

Việt Nam có nhiều loại bưởi nỗi tiếng khác nhau như : Đoan Hùng, Hưng Yên, Phúc Trạch, Năm Roi, Biên Hòa... Vì nước ta có khí hậu ấm nóng rất thích hợp cho sự tăng trưởng của bưởi. Độ ẩm cao làm vỏ mỏng trong và vỏ bưởi dầy. Mặc dù bưởi có quanh năm, nhưng bưởi đầu xuân vẫn là một bưởi ngon hơn từ xưa cho tới bây giờ.

Một trái bưởi cỡ trung bình cung cấp những thành phần dinh dưỡng như sau :

-200 calories

-39 mg sinh tố C

-4,500 IU sinh tố A

-325 mg kali

-40 mg calcium

-50 mg phosphore

-25 mcg folate

-1 mg sắt

-1g chất xơ hòa tan pectin

Bưởi mầu đỏ và hồng còn có thêm beta carotene, một chất chống oxy hóa mà cơ thể sẽ chuyển hoá thành sinh tố A. Bưởi vừa là loại trái cây được nhiều người ưa thích, vừa có tác dụng trong việc phòng bịnh và đôi khi chữa bịnh. Theo y học cổ truyền, nếu ăn bưởi thường xuyên sẽ giúp giảm đi chất cholesterol xấu trong cơ thể, qua phần trợ giúp của nhiều chất xơ hòa tan pectin, hay thấy bớt nhức đau khớp xương nhờ vào chất phytochemical sẳn có trong bưởi để ngăn chặn chất prostaglandins...

Ở miền quê, người ta thường lấy lá bưởi đun sôi để xông, trị cảm lạnh hay nhức đầu hoặc dùng hột bưởi đốt cháy thành than, nghiền nhỏ để chữa chốc đầu của con nít và vỏ trái bưởi đề chữa ăn uống không tiêu, ho, đau bụng, hoặc để nấu chè.

Những người muốn giữ eo cũng hay dùng bưởi, bởi vì người ta cho rằng bưởi có khả năng đặc biệt tiêu hủy những tảng mỡ béo ở vùng bụng và mông. Thực ra không có thực phẩm nào có thể làm tiêu mỡ để giảm cân. Tuy nhiên, vì bưởi có ít năng lượng và nhiều chất xơ, ăn nửa trái là đã no bụng rồi, còn muốn ăn thêm gì nữa, nhờ vậy mà không mập. Nước của hạt bưởi có chứa một chất kháng sinh để trị vi khuẩn và nấm qua sự nghiên cứu Y Khoa ở Âu Châu.

Kính bút

TS Hụê Dân

Tài liệu tham khảo :

-Burkill, I. H. (1993). A dictionary of the economic products of the Malay Peninsula (pp. 577-578). Kuala Lumpur : Ministry of Agriculture and Co-operatives.

-Muhamad bin Zakaria & Mustafa Ali Mohd. (1994). Traditional Malay medicinal plants (p. 142). Kuala Lumpur: Fajar Bakti.

-Nathan, A., & Wong, Y. C. (1987). A guide to fruits and seeds (p. 62). Singapore: Singapore Science Centre.

-Othman Yaacob & Subhadrabandhu, S. (1995). The production of economic fruits in south-east Asia (pp. 156-164). New York : Oxford University Press.

-Department of Agriculture, Malaysia. (2003-2004). Fruit technology: Pomelo (Citrus grandis)