कषाय, kaṣāya, trong tiếng Phạn không có nghĩa là áo và trong ngôn ngữ bình dân, nó có nhiều nghĩa như sau : Làm se, chất làm se, hương vị làm se, chất làm se hương vị, mùi hăng, tiết dịch của cây, nước trái cây, kẹo cao su, nhựa, thuốc mỡ, bôi nhọ, xức dầu, bụi bẩn, rác rưởi, vết dơ, tạp chất, tội lỗi, ngu dốt, khuyết tật, phân rã, phiền não, màu nghệ, màu da cam, màu vàng đỏ, nhuộm với màu cam, niềm đam mê của cảm xúc, mục nát, rỗng bộng…

Trong tiếng Phạn và tiếng Pali, Cīvara là từ dùng chung cho Y phục của tu sĩ, và không có phân biệt về màu sắc của nó.

Từ khi, thái tử Siddhārtha Gautama rời bỏ hoàng cung để tìm đạo, Ngài đã chọn lấy bộ đồ của người khất sĩ, được làm bằng nhiều miếng vải vụn, rách nát, dơ bẩn, nhặt từ trong đống rác hay lò thiêu, may lại thành một tấm hình vuông hay chữ nhật đủ để quấn thân và được nhuộm màu bằng những loại võ cây hay các loại cỏ khác nhau.

Thuật ngữ  Kaṣāyā, कषाय, qua ý nghĩa suy tàn, phân rã, giảm dần, dơ bẩn, ô trọc, trong thời Ngũ trược theo cái nhìn của Phật học, đã nói lên sự đa dạng của nó trong mặt Văn học Phật giáo cũng như Văn hóa nói chung.

Chiếc áo thầy tu tuy đơn sơ nhưng nói lên một đời sống nhu hòa, nhẫn nhục, bình đẳng, khiêm cung của một tấm lòng cao quý của những bậc tu hành. Tấm áo này chẳng những đem đến sự an vui, hạnh phúc cho cá nhân trong đời tu tập, mà còn là chất keo kết nối người con Phật với Pháp trong dòng giác ngộ.

Trường ca chiếc áo cà sa là những dòng thi ca được viết trong những đêm dài của Thầy  Minh Đức, qua phần diễn nghĩa phạn ngữ trong bài Ý nghĩa về thuật ngữ कषाय, kaṣāya và chiếc áo mang tên này của TS Huệ Dân.

Phần ba trích trong Tập thi ca Văn học Phật giáo Việt Nam của Thầy Minh Đức.

 Ca sa pháp phục đời Ngài

Tỏa ra dòng pháp Như lai thuở đầu

Tạo nên dòng suối đạo mầu

Thân tâm nghiệm chứng dãy dầu sáu năm

Bốn nơi hành giả quán thâm

Thân nhơ nhớp nghĩ thật tâm xem nào

Chúc vui rồi khổ tuôn trào

Ý kia thay đổi tâm nào tinh nguyên

Vận hành vật thể nào yên

Cà sa kham nhẩn triền miên bồ đoàn

Bốn điều chân chánh lo toan

Lỗi lầm đã phạm vấn an nên chừa

Tội nào chưa tới nên ngừa

Giữ gìn thánh thiện nguyện xưa hằng ngày

Tăng thêm điều thiện quý thay

Bồ đề hoa nở ở ngay tấm lòng

Từ rày quán chiếu tánh không

Vượt qua khổ nạn sạch trong cõi lòng

Bốn phần như ý ước mong

Một là muốn đặng tâm thông chân truyền

Hai là tinh tấn thiện duyên

Ba là thể nhập pháp thiền định tâm

Bốn là tham cứu thậm thâm

Cà sa tỉnh lặng âm thầm thế thôi

Năm phần thánh đạo tô bồi

Lòng tin tam bảo là ngôi nhất thừa

Tinh cần tham học người xưa

Nghĩ suy chánh đạo là thừa sang sông

Định tâm quán tưởng thật trong

Trí khai huệ sáng trong lòng thế nhân

Uy nghiêm từng lớp tăng thân

Kết thành năm lực tâm thần thảnh thơi

Gia thêm tín lực cho đời

Lại thêm tấn lực rạng ngời đạo tâm

Thẳng vào chánh niệm thậm thâm

Định vào pháp chánh quán âm tịnh lòng

Thành tựu trí tuệ kỳ công

Cà sa từng bước chân không tựu về

Chọn bài pháp học Bồ đề

Tinh cần vững bước ngày về không xa

Định thần pháp hỷ trong ta

Thân an trí tịnh trong nhà tánh không

Nghĩ về từng pháp sắc không

Định thần quán tưởng tánh không pháp trần

Thật không là xã nghiệp nhân

Cà sa giải thoát từng phần liễu tri

Tuyên ngôn bát chánh ngay khi

Một là chánh kiến khi đi đứng nằm

Hai là suy nghĩ trong tầm

Ba là lời thật uyên thâm sức mình

Bốn là giữ nghiệp nghiêm minh

Năm là mạng sống như in Phật nhà

Sáu là tinh tấn hằng sa

Bảy là chánh niệm tâm ta thuở nào

Tám là chánh định rốt sau

Cà sa âm vọng cùng màu vàng y

Thanh văn ngộ đạo tức thì

(Còn tiếp )

T. Minh Đức