Nguyên bản: Pali

Anh dịch: Robert Chalmers và Ānandajoti Bhikkhu

Việt dịch và rút ngắn: Nguyên Giác

J121. Kusanali Jātaka -- Người Bạn Trung Thành

Tóm tắt: Anāthapiṇḍika có một người bạn mang cái tên không may mắn, mà ông vẫn luôn trung thành, như một người bạn chân thành nên làm. Đức Phật kể lại rằng, trong quá khứ, một vị Thần Cỏ tầm thường đã dùng trí tuệ của mình để giúp bảo vệ nơi trú ẩn của một vị Thần Cây.

Một ngày nọ, khi đang ở tại tu viện Jetavana, Đức Phật đã kể câu chuyện về một thương gia giàu có tên là Anāthapiṇḍika và người bạn chân thành của ông.

Anāthapiṇḍika là một thương gia hào phóng, nổi tiếng với lòng tốt. Ông có một người bạn thời thơ ấu tên là Kāḷakaṇṇī, biệt danh là "Kẻ Bất Hạnh". Họ đã chơi với nhau khi còn nhỏ, làm bánh bùn và học cùng trường. Nhưng khi lớn lên, Kāḷakaṇṇī rơi vào cảnh nghèo khó và không thể kiếm sống.

Mặc dù vậy, Anāthapiṇḍika vẫn nồng nhiệt chào đón anh ta. Ông giao cho bạn mình một công việc quản lý tài sản và hoàn toàn tin tưởng anh ta. Trong gia đình, mọi người thường nói những câu như, "Ngồi xuống, Kẻ Bất Hạnh," hoặc "Ăn đi, Kẻ Bất Hạnh," vì cái tên không may của anh ta.

Nhiều người thân và bạn bè của Anāthapiṇḍika tỏ ra khó chịu. Họ nói: “Sao ông lại giữ người đàn ông xui xẻo này ở lại? Hắn ta không giàu có hay địa vị ngang hàng với ông. Ngay cả tên tuổi cũng mang lại xui xẻo!” Nhưng Anāthapiṇḍika đáp: “Tên chỉ là một chữ để gọi. Điều quan trọng là tấm lòng. Tôi sẽ không bỏ rơi người bạn đã cùng tôi trải qua thời thơ ấu.”

Một ngày nọ, Anāthapiṇḍika phải đi đến một ngôi làng nơi ông làm trưởng làng. Ông giao cho Kāḷakaṇṇī trông coi nhà cửa. Đêm đó, một toán cướp nghe tin ông đi vắng nên định đột nhập vào. Nhưng Kāḷakaṇṇī nghi ngờ có chuyện không hay. Ông thức trắng đêm, và khi bọn cướp đến, ông làm ầm ĩ – gọi người hầu, thổi tù và, đánh trống – làm như nhà đang đông người.

Bọn cướp hoảng sợ. “Người ta bảo nhà trống không, nhưng hình như chủ nhân đang ở nhà!” Họ bỏ vũ khí lại và bỏ chạy.

Sáng hôm sau, mọi người thấy vũ khí vương vãi khắp nơi và hiểu ra chuyện gì đã xảy ra. Họ khen ngợi Kāḷakaṇṇī: “Nếu anh ta không khéo léo, nhà đã bị cướp rồi. Anh ta đã cứu được tất cả!”

Khi Anāthapiṇḍika trở về, nghe được câu chuyện, ông nói: “Đây là người bạn mà quý vị bảo tôi từ bỏ. Nếu tôi nghe lời quý vị, hôm nay tôi đã bị phá sản rồi. Không phải cái tên làm nên con người, mà là tấm lòng.” Ông tăng lương cho Kāḷakaṇṇī và đến báo cáo với Đức Phật chuyện đã xảy ra.

Sau khi nghe câu chuyện, Đức Phật nói: “Một người bạn chân chính không bao giờ thấp kém hơn ta. Điều quan trọng là khả năng giúp đỡ của họ trong lúc hoạn nạn. Kāḷakaṇṇī mới là người bạn thực sự của ta. Ngày xửa ngày xưa, một người bạn khác cũng đã cứu một cây thiêng theo cách tương tự.”

Và Đức Phật kể lại câu chuyện này từ quá khứ.

Thần Kusa và Cây thiêng

Ngày xửa ngày xưa, tại thành Benares, có một vị vua tên là Brahmadatta trị vì. Trong vườn thượng uyển của mình, có một cây tuyệt đẹp tên là Mukkhaka, còn được gọi là Cây Ước Nguyện. Cây có thân thẳng, cành lá rộng và được nhà vua yêu quý. Có một vị Thần Cây sống trong đó—bà từng là một vị thần linh đầy quyền năng.

Gần đó, trong một đám cỏ kusa, có một vị thần khác sống—Bồ Tát, người thông thái và tốt bụng. Ngài và Thần Cây là đôi bạn thân thiết.

Một ngày nọ, mái cung điện của nhà vua bắt đầu võng xuống. Những người thợ mộc nói rằng họ cần một cây khỏe mạnh để làm trụ mới. Họ tìm kiếm khắp nơi nhưng không thấy cây nào cả, ngoại trừ cây Mukkhaka trong vườn. Họ tâu với nhà vua: "Chúng tôi tìm thấy một cây hoàn hảo, nhưng nó thiêng liêng." Nhà vua đáp: "Cứ chặt nó đi. Chúng ta sẽ tìm một cây thiêng khác sau."

Những người thợ mộc đến vườn và dâng lễ vật lên cây, nói rằng họ sẽ quay lại vào ngày hôm sau để chặt nó.

Thần Cây đau khổ. Bà ôm các con khóc, không biết đi đâu. Các thần rừng đến an ủi bà, nhưng không ai biết cách ngăn cản những người thợ mộc.

Rồi Bồ Tát đến. Nghe tin, ngài nhẹ nhàng nói: "Đừng lo. Ta sẽ bảo vệ nhà ngươi. Cứ chờ xem."

Sáng hôm sau, trước khi những người thợ mộc đến, Bồ Tát đã biến thành một con tắc kè hoa. Ngài bò vào rễ cây và leo lên cành cây, đục lỗ trên đường đi. Ngài ngồi giữa đám lá, lắc đầu liên tục.

Khi những người thợ mộc đến và nhìn thấy con tắc kè, họ nghĩ rằng cây đã bị mục. "Trước đây chúng ta đã không kiểm tra kỹ lưỡng", họ nói. "Cây này không tốt." Và họ bỏ đi, từ bỏ kế hoạch của mình.

Thần Cây vô cùng vui mừng. Bà nói với tất cả bạn bè: "Chúng ta không biết phải làm gì. Nhưng vị thần kusa khiêm nhường đã cứu ngôi nhà của ta. Chúng ta phải chọn bạn không phải theo cấp bậc hay địa vị, mà bằng trí tuệ và lòng tốt. Mỗi người đều có thể giúp đỡ theo cách riêng của mình."

Bà chia sẻ bài kệ này: "Dù lớn hơn, ngang bằng hay nhỏ hơn—hãy kết bạn với người khôn ngoan. Trong lúc khó khăn, họ sẽ cống hiến hết mình, như vị thần kusa đã làm cho ta."

Bà dạy các vị thần khác rằng tình bạn thực sự dựa trên lòng tốt, chứ không phải địa vị. Bà sống an bình với vị thần kusa, và cả hai đều chuyển kiếp tùy theo hành động của mình.

Cuối câu chuyện, Đức Phật nói: "Ānanda là Thần Cây, và ta là thần kusa."

.... o ....

J121. Kusanali Jātaka -- The Loyal Friend

Summary: Anāthapiṇḍika has a friend with an unfortunate name, to whom he remains loyal, as a true friend should be. The Buddha recounts how, in the past, a humble grass Devatā used his wisdom to help preserve the home of a Tree Devatā.

.

One day, while staying at Jetavana monastery, the Buddha shared a story about a wealthy man named Anāthapiṇḍika and his true friend.

Anāthapiṇḍika was a generous merchant, known for his kindness. He had a childhood friend named Kāḷakaṇṇī, whose nickname was “Wretch.” They had played together as children, making mud pies and attending the same school. But as they grew older, Kāḷakaṇṇī fell into poverty and could not earn a living.

Despite this, Anāthapiṇḍika welcomed him warmly. He gave his friend a job managing his property and trusted him completely. In the household, people often said things like, “Sit down, Wretch,” or “Eat your meal, Wretch,” because of his unfortunate name.

Many of Anāthapiṇḍika’s relatives and friends were upset. They said, “Why do you keep this unlucky man around? He’s not your equal in wealth or status. Even his name brings bad luck!” But Anāthapiṇḍika replied, “A name is just a word. What matters is the heart. I will not abandon the friend who shared my childhood.”

One day, Anāthapiṇḍika had to travel to a village where he served as headman. He left Kāḷakaṇṇī in charge of his house. That night, a group of robbers heard the merchant was away and planned to break in. But Kāḷakaṇṇī suspected trouble. He stayed awake and, when the robbers arrived, he made a loud commotion—calling out to servants, sounding a conch, beating drums—making it seem like the house was full of people.

The robbers panicked. “We were told the house was empty, but it sounds like the master is home!” They dropped their weapons and fled.

The next morning, everyone saw the weapons scattered around and realized what had happened. They praised Kāḷakaṇṇī: “If he hadn’t been so clever, the house would’ve been robbed. He saved everything!”

When Anāthapiṇḍika returned, he heard the story and said, “This is the friend you told me to cast aside. If I had listened to you, I’d be ruined today. It’s not a name that makes a person—it’s their heart.” He gave Kāḷakaṇṇī a raise and went to tell the Buddha what had happened.

After hearing the story, the Buddha said, “A true friend is never beneath you. What matters is their ability to help in times of trouble. Kāḷakaṇṇī is your real friend. Long ago, another friend saved a sacred tree in the same way.”

And the Buddha told this story from the past.

The Kusa Spirit and the Sacred Tree

Long ago, in the city of Benares, a king named Brahmadatta ruled. In his royal gardens grew a beautiful tree called the Mukkhaka, known as the Wishing Tree. It had a straight trunk and wide branches and was loved by the king. A Tree Spirit lived in it—she had once been a powerful heavenly being.

Nearby, in a patch of kusa grass, lived another spirit—the Bodhisatta, who was wise and kind. He and the Tree Spirit were close friends.

One day, the king’s palace roof began to sag. The carpenters said they needed a strong tree to make a new pillar. They searched everywhere but couldn’t find one—except for the Mukkhaka tree in the garden. They told the king, “We found a perfect tree, but it’s sacred.” The king replied, “Cut it down. We’ll find another sacred tree later.”

The carpenters went to the garden and made offerings to the tree, saying they would return the next day to chop it down.

The Tree Spirit was heartbroken. She hugged her children and cried, not knowing where to go. Forest spirits came to comfort her, but none knew how to stop the carpenters.

Then the Bodhisatta arrived. Hearing the news, he said gently, “Don’t worry. I’ll protect your home. Just wait and see.”

The next morning, before the carpenters arrived, the Bodhisatta transformed into a chameleon. He crawled into the tree’s roots and up into its branches, making holes along the way. He sat among the leaves, moving his head quickly.

When the carpenters came and saw the chameleon, they thought the tree was rotten. “We didn’t check properly before,” they said. “This tree is no good.” And they left, abandoning their plan.

The Tree Spirit was overjoyed. She told all her friends, “We had no idea what to do. But the humble kusa spirit saved my home. We must choose friends not by rank or status, but by wisdom and kindness. Everyone can help in their own way.”

She shared this verse: “Whether greater, equal, or less—make friends with the wise. In times of trouble, they give their all, as the kusa spirit did for me.”

She taught the other spirits that true friendship is based on goodness, not position. She lived peacefully with the kusa spirit, and both passed on to their next lives according to their deeds.

At the end of the story, the Buddha said, “Ānanda was the Tree Spirit, and I was the kusa spirit.”

.... o ....

J122. Dummedha Jātaka -- Vị Vua Ghen Tị và Con Voi Bay

Tóm tắt: Khi Đề Bà Đạt Đa nghe Đức Phật được ca ngợi, ông nổi giận. Đức Phật giải thích rằng, trong một kiếp trước, khi Bồ Tát là một con voi, một tiền thân của Đề Bà Đạt Đa đã ghen tị với Ngài và tìm cách giết Ngài. Kết quả là Bồ Tát đã chạy trốn đến một vị vua khác, người có lòng biết ơn Ngài hơn.

.

Câu chuyện này được Đức Phật kể lại khi Ngài ở tại Trúc Lâm, về Đề Bà Đạt Đa.

Một hôm, các vị tỳ kheo tụ họp tại Chánh Điện, bàn luận về Đề Bà Đạt Đa. Họ kể về việc ông ta trở nên ghen tị như thế nào mỗi khi nhìn thấy những phẩm chất rạng rỡ của Đức Phật hoặc nghe người khác ca ngợi trí tuệ của Đức Phật. Đề Bà Đạt Đa không thể chịu đựng được.

Đức Phật bước vào chánh điện và hỏi họ đang bàn luận điều gì. Khi họ kể lại, Ngài nói: "Đề Bà Đạt Đa ghen tị như bây giờ, trước kia ông ta cũng đã từng ghen tị." Và rồi Đức Phật kể lại câu chuyện từ rất lâu về trước.

Ngày xưa, tại thành Vương Xá thuộc vương quốc Ma Kiệt Đà, Bồ Tát giáng sinh là một con voi trắng tuyệt đẹp. Ngài duyên dáng, mạnh mẽ và xinh đẹp về mọi mặt. Vì vẻ đẹp lộng lẫy của Ngài, nhà vua đã phong Ngài làm voi hoàng gia.

Một ngày nọ, trong một lễ hội, nhà vua trang hoàng thành phố như một cõi trời. Ngài mặc cho con voi những đồ trang sức lộng lẫy và cưỡi voi diễn hành qua các đường phố với một đám rước lớn. Mọi người kinh ngạc thốt lên: "Con voi này thật cao quý! Thật oai nghiêm và oai vệ! Nó xứng đáng để phụng sự một vị vua toàn năng!"

Nhưng thay vì cảm thấy tự hào, nhà vua lại sinh lòng ghen tị. Ngài không thể chịu đựng được việc con voi được khen ngợi quá nhiều. Vì vậy, ngài âm thầm lên kế hoạch loại bỏ nó.

Ngài gọi người huấn luyện voi - quản tượng - và hỏi: "Con voi này được huấn luyện tốt chứ?" "Vâng, thưa bệ hạ," quản tượng đáp. "Không, thần nghĩ nó được huấn luyện kém," nhà vua nói. "Nó được huấn luyện rất tốt," quản tượng khăng khăng. "Vậy nó có thể leo lên núi Vepulla không?" "Vâng, thưa bệ hạ." "Hãy dẫn nó đến đó," nhà vua ra lệnh.

Nhà vua xuống khỏi voi và để quản tượng cưỡi lên núi. Nhà vua và các cận thần đi bộ theo sau. Trên đỉnh núi, gần một vách đá dựng đứng, nhà vua ra một loạt mệnh lệnh để thử con voi.

"Hãy bắt nó đứng bằng ba chân," nhà vua nói. Quản tượng nhẹ nhàng ra hiệu, và con voi vâng lời. “Bây giờ chỉ còn hai chân trước thôi.” Con voi nhấc hai chân sau lên và giữ thăng bằng. “Bây giờ còn hai chân sau nữa.” Con voi lại vâng lời. “Bây giờ còn một chân.” Con voi đứng yên hoàn toàn trên một chân.

Nhưng nhà vua vẫn chưa hài lòng. “Bây giờ hãy để nó đứng trên không trung,” ông nói.

Người quản tượng nhận ra nhà vua muốn con voi rơi xuống và chết. Vì vậy, ông cúi xuống và thì thầm: “Con yêu quý của ta, nhà vua muốn con chết. Họ không xứng đáng với con. Nếu con có khả năng bay, hãy đưa ta đi cùng và chúng ta sẽ đến Benares.”

Đức Bồ Tát, tràn đầy công đức, bay lên không trung với người quản tượng trên lưng.

Người quản tượng nói với nhà vua: “Con voi này quá cao quý đối với một người như nhà vua. Nhà vua không hiểu giá trị của nó, và giờ đây nhà vua đã mất nó – và cả danh dự của nhà vua nữa.” Rồi ông đọc một bài kệ: “Địa vị cao trong tay kẻ ngu ngốc sẽ mang lại tai họa. Hắn ta làm hại chính mình và người khác.”

Nói xong, voi và người quản tượng bay về phía Benares.

Khi đến nơi, họ bay lượn trên sân hoàng cung. Mọi người ngước nhìn lên kinh ngạc và reo lên: "Một con voi bay đã đến đón đức vua của chúng ta!"

Vua Benares bước ra và nói: "Nếu ngài đến đón ta, xin hãy đáp xuống." Con voi nhẹ nhàng đáp xuống. Người quản tượng cúi chào và kể lại cho đức vua nghe mọi chuyện đã xảy ra ở Rajagaha.

Nhà vua rất vui mừng. Ngài trang hoàng kinh thành và ban cho con voi một vị trí danh dự trong chuồng ngựa của hoàng gia. Sau đó, ngài chia vương quốc thành ba phần - một phần cho voi, một phần cho người quản tượng, và một phần cho riêng mình.

Từ ngày đó trở đi, quyền lực của ngài ngày càng lớn mạnh đến nỗi toàn thể Ấn Độ đều kính trọng ngài. Ngài trị vì một cách sáng suốt, bố thí rộng rãi và làm nhiều việc thiện cho đến cuối đời.

Sau khi kể xong câu chuyện, Đức Phật nói: “Trong kiếp trước, Đề Bà Đạt Đa là vị vua đố kỵ của xứ Ma Kiệt Đà. Xá Lợi Phất là vị vua thông thái của xứ Benares. Ānanda là người quản tượng trung thành. Còn Ta là con voi cao quý.”

.... o ....

J122. Dummedha Jātaka -- The Jealous King and the Flying Elephant

Summary: When Devadatta hears the Buddha being praised, he becomes enraged. The Buddha explains that, in a past life as a state elephant, a previous incarnation of Devadatta was jealous of him and attempted to have him killed. As a result, the Bodhisatta fled to another king who was more appreciative.

.

This story was told by the Buddha while at the Bamboo-grove, about Devadatta.

One day, the monks were gathered in the Hall of Truth, speaking about Devadatta. They talked about how jealous he became whenever he saw the Buddha’s radiant qualities or heard others praise the Buddha’s wisdom. Devadatta couldn’t bear it.

The Buddha entered the hall and asked what they were discussing. When they told him, he said, “Just as Devadatta is jealous now, he was jealous in the past too.” And then the Buddha shared this story from long ago.

Long ago, in the city of Rajagaha in the kingdom of Magadha, the Bodhisatta was born as a magnificent white elephant. He was graceful, strong, and beautiful in every way. Because of his splendor, the king made him his royal elephant.

One day, during a festival, the king decorated the city like a heavenly realm. He dressed the elephant in fine ornaments and rode him through the streets with a grand procession. People were amazed and said, “What a noble elephant! So elegant and majestic! He’s fit to serve a universal monarch!”

But instead of feeling proud, the king grew jealous. He couldn’t stand that the elephant was receiving so much praise. So he secretly planned to get rid of him.

He called the elephant’s trainer—the mahout—and asked, “Is this elephant truly well trained?” “Yes, sire,” the mahout replied. “No, I think he’s poorly trained,” said the king. “He’s very well trained,” insisted the mahout. “Then can he climb Mount Vepulla?” “Yes, sire.” “Take him there,” ordered the king.

The king got off the elephant and let the mahout ride him up the mountain. The king and his courtiers followed on foot. At the top, near a steep cliff, the king gave a series of commands to test the elephant.

“Make him stand on three legs,” said the king. The mahout gently signaled, and the elephant obeyed. “Now on his front legs only.” The elephant lifted his back legs and balanced. “Now on his hind legs.” Again, the elephant obeyed. “Now on one leg.” The elephant stood perfectly still on one leg.

But the king wasn’t satisfied. “Now make him stand in the air,” he said.

The mahout realized the king wanted the elephant to fall and die. So he leaned forward and whispered, “My dear one, the king wants you dead. He doesn’t deserve you. If you have the power to fly, take me with you and let’s go to Benares.”

The Bodhisatta, filled with spiritual merit, rose into the air with the mahout on his back.

The mahout called down to the king: “This elephant is too noble for someone like you. You don’t understand his worth, and now you’ve lost him—and your honor too.” Then he recited a verse:

“High rank in the hands of a fool brings harm. He hurts himself and others alike.”

With that, the elephant and mahout flew away toward Benares.

When they arrived, they hovered over the royal courtyard. People looked up in wonder and cried, “A flying elephant has come for our king!”

The king of Benares came out and said, “If you’ve come for me, please land.” The elephant gently descended. The mahout bowed and told the king everything that had happened in Rajagaha.

The king was delighted. He decorated the city and gave the elephant a place of honor in the royal stables. Then he divided his kingdom into three parts—one for the elephant, one for the mahout, and one he kept for himself.

From that day on, his power grew until all of India respected him. He ruled wisely, gave generously, and performed many good deeds until the end of his life.

After finishing the story, the Buddha said, “In that past life, Devadatta was the jealous king of Magadha. Sariputta was the wise king of Benares. Ānanda was the loyal mahout. And I was the noble elephant.”

.... o ....

J123. Nangalisa Jātaka -- Một vị sư luôn nói sai

Tóm tắt: Có một vị sư luôn nói sai, và vào những thời điểm không thích nghi. Đức Phật kể một câu chuyện về việc vị sư này đã từng rất trung thành nhưng lại thực sự kém cỏi trong tư duy ở một kiếp trước.

.

Khi ở tại tu viện Kỳ Viên, Đức Phật đã kể về một vị sư tên là Trưởng lão Laludayi. Laludayi có thói quen nói năng thiếu suy nghĩ, sai thời điểm. Ông không hiểu lời dạy nào phù hợp với từng trường hợp.

Ví dụ, trong những dịp lễ hội vui vẻ, ông thường đọc những câu kệ u ám như: "Bên ngoài tường thành, bốn con đường giao nhau." Và trong các đám tang, ông thường vui vẻ nói những câu như: "Cầu mong các vị được hưởng một trăm, không phải, một ngàn ngày hạnh phúc!" hoặc "Niềm vui tràn ngập trái tim của chư thiên và loài người!"

Một ngày nọ, các vị sư tụ tập tại Chánh Điện đang bàn tán về thói quen kỳ lạ của Laludayi là luôn chọn sai từ ngữ. Đức Phật bước vào và hỏi họ đang bàn luận điều gì. Khi họ kể lại, Ngài nói: "Đây không phải lần đầu tiên Laludayi nói năng thiếu suy nghĩ. Ông ta vẫn luôn như vậy." Và rồi Đức Phật kể một câu chuyện từ quá khứ.

Người Học Trò Nói Mọi Thứ Đều Là Cái Cày

Ngày xưa, tại thành Ba-la-nại, có một vị thầy thông thái—Bồ-tát—sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn giàu có. Ngài trở thành một học giả nổi tiếng và dạy dỗ năm trăm đệ tử trẻ.

Trong số đó có một đệ tử rất chậm chạp và luôn nói sai. Dù cố gắng thế nào đi nữa, anh ta cũng không thể hiểu được kinh điển. Nhưng anh ta rất trung thành và hết lòng phục vụ thầy như một người thị giả khiêm nhường.

Một buổi tối nọ, sau bữa ăn tối, vị thầy nằm xuống nghỉ ngơi. Người học trò rửa tay, xức dầu thơm tay chân và lưng. Khi sắp rời đi, vị thầy nói: "Hãy kê chân giường cho ta trước khi đi."

Người học trò kê một bên giường, nhưng không tìm được vật gì kê bên giường kia. Vì vậy, anh ta dùng chính chân mình làm trụ giường và cứ ngồi như vậy suốt đêm.

Sáng hôm sau, vị thầy thấy anh ta vẫn ngồi đó và hỏi: "Sao con lại ở đây?" Người học trò đáp: “Thưa thầy, con không tìm được chỗ dựa cho giường, nên con phải dùng chân.”

Vị thầy vô cùng cảm động. “Thật là tận tụy – từ một học trò chậm chạp nhất của ta! Làm sao ta có thể giúp cậu ấy học được?” Rồi thầy nảy ra một ý: mỗi ngày thầy sẽ hỏi học trò xem cậu đã thấy hoặc làm gì, và khuyến khích cậu mô tả lại. Bằng cách này, học trò có thể học cách so sánh sự vật và suy nghĩ rõ ràng hơn.

Vì vậy, thầy bảo học trò: “Mỗi ngày khi con đi kiếm củi về, hãy kể cho thầy nghe con đã thấy, đã ăn hoặc đã uống gì.” Học trò đồng ý.

Một hôm, học trò nhìn thấy một con rắn trong rừng. “Thưa thầy, con nhìn thấy một con rắn.” “Nó trông như thế nào?” “Giống như cán cày.” “So sánh hay đấy,” thầy nói. “Rắn trông giống cán cày.”

Một hôm khác, học trò nhìn thấy một con voi. “Nó trông như thế nào?” “Giống như cán cày.” Vị thầy im lặng, nghĩ: “Có lẽ thầy ấy muốn nói đến vòi hoặc ngà. Cũng không sai lắm.”

Rồi người học trò ăn mía. "Nó giống thế nào?" "Giống như cán cày." Vị thầy cau mày nhưng không nói gì.

Sau đó, người học trò ăn mật mía với sữa đông và sữa. "Nó giống thế nào?" "Giống như cán cày." Vị thầy thở dài. "Sữa và sữa đông mềm và có hình dạng của vật chứa. Chúng trông không giống cán cày chút nào."

Ngài nhận ra người học trò đã học được một phép so sánh—và giờ đang dùng nó cho mọi thứ. Vì vậy, ngài đọc một bài kệ:

"Người ấy dùng một từ cho mọi thứ, Mặc dù nó chỉ phù hợp với một số ít. Cán cày và sữa đông không giống nhau—Vậy mà kẻ ngu lại nói chúng giống nhau."

Sau khi kể xong câu chuyện, Đức Phật nói: "Trong kiếp trước, Laludayi là người học trò ngu ngốc. Còn ta là người thầy thông thái."

.... o ....

J123. Nangalisa Jātaka -- A monk is always saying the wrong thing

Summary: One monk is always saying the wrong thing at the wrong time. The Buddha tells a story about how this same monk had been faithful but truly inept in his thinking in a past life.

.

While staying at Jetavana monastery, the Buddha spoke about a monk named Elder Laludayi. Laludayi had a habit of saying the wrong thing at the wrong time. He didn’t understand which teachings were appropriate for different occasions.

For example, during joyful festivals, he would recite gloomy verses like, “Outside the walls they wait, where four roads meet.” And at funerals, he would cheerfully say things like, “May you enjoy a hundred—no, a thousand—happy days!” or “Joy fills the hearts of gods and men!”

One day, the monks gathered in the Hall of Truth were talking about Laludayi’s strange habit of always choosing the wrong words. The Buddha entered and asked what they were discussing. When they told him, he said, “This isn’t the first time Laludayi has spoken foolishly. He’s always been like this.” And then the Buddha shared a story from the past.

The Student Who Said Everything Was a Plough Shaft

Long ago, in the city of Benares, there lived a wise teacher—the Bodhisatta—born into a wealthy Brahmin family. He became a famous scholar and taught five hundred young students.

Among them was one student who was especially slow and always said the wrong thing. He couldn’t understand the scriptures, no matter how hard he tried. But he was loyal and served the teacher with great devotion, like a humble attendant.

One evening, after supper, the teacher lay down to rest. The student washed and perfumed his hands, feet, and back. As he was about to leave, the teacher said, “Please prop up the feet of my bed before you go.”

The student did so on one side, but couldn’t find anything to support the other side. So he used his own leg as a bedpost and stayed like that all night.

In the morning, the teacher saw him still sitting there and asked, “Why are you here?” The student replied, “Master, I couldn’t find a support for the bed, so I used my leg.”

The teacher was deeply touched. “Such devotion—from the dullest of my students! How can I help him learn?” Then he had an idea: he would ask the student each day what he had seen or done, and encourage him to describe it. This way, the student might learn to compare things and think more clearly.

So he told the student, “Each day when you return from gathering firewood, tell me what you saw or ate or drank.” The student agreed.

One day, the student saw a snake in the forest. “Master, I saw a snake.” “What did it look like?” “Like the shaft of a plough.” “Good comparison,” said the teacher. “Snakes do look like plough shafts.”

Another day, the student saw an elephant. “What did it look like?” “Like the shaft of a plough.” The teacher stayed silent, thinking, “Maybe he means the trunk or tusks. That’s not too far off.”

Then the student ate sugarcane. “What was it like?” “Like the shaft of a plough.” The teacher frowned but said nothing.

Later, the student had molasses with curds and milk. “What were they like?” “Like the shaft of a plough.” Now the teacher sighed. “Milk and curds are soft and take the shape of their container. They don’t look like a plough shaft at all.”

He realized the student had learned one comparison—and was now using it for everything. So he spoke a verse:

“He uses one word for everything, Though it fits only a few. Plough shaft and curds are not the same— Yet the fool says they are.”

After finishing the story, the Buddha said, “In that past life, Laludayi was the foolish student. And I was the wise teacher.”

.... o ....

J124. Amba Jātaka -- Sức Mạnh Cuả Tâm Thiện Lành

Tóm tắt: Có một vị sư rất đức hạnh trong mọi hành động và nhận được sự ủng hộ hào phóng từ tất cả những người sống cùng ngài. Đức Phật kể lại câu chuyện về việc, trong một trận hạn hán khi đang sống như một nhà sư khổ hạnh, ngài đã gác lại nhu cầu cá nhân để tưới nước cho các loài thú trong rừng và chúng đã đền đáp lòng tốt của ngài.

.

Một ngày nọ, tại Jetavana, các vị sư tụ họp tại Pháp Đường, bàn luận về một vị sư xuất chúng đến từ Sāvatthi. Ngài từng là một Bà-la-môn đáng kính, nhưng sau khi tiếp nhận giáo lý của Đức Phật, ngài đã xuất gia và hoàn toàn dấn thân vào con đường tu tập.

Ngài cẩn thận và tôn kính trong mọi việc mình làm – phụng sự các thầy, ăn uống chánh niệm, và thực hiện mọi bổn phận một cách hết sức cẩn thận. Ngài tuân thủ mọi giới luật, cả lớn lẫn nhỏ, và luôn đúng giờ. Ngài quét dọn khuôn viên tu viện, dọn dẹp phòng ở, và thậm chí còn cho bất cứ ai khát nước uống.

Vì lòng tốt của ngài, mọi người được truyền cảm hứng để cúng dường thực phẩm cho các vị sư – năm trăm phần ăn mỗi ngày. Cả tu viện trở nên thịnh vượng nhờ đức hạnh của ngài. Nhiều người đã được cảm hóa bởi lòng tốt của chỉ một người.

Khi các vị sư đang nói về điều này, Đức Phật bước vào và hỏi họ đang thảo luận điều gì. Khi họ nói với Ngài, Ngài nói: "Đây không phải lần đầu tiên lòng tốt của vị sư này giúp ích cho nhiều người. Từ lâu rồi, hành động của ngài đã nuôi sống năm trăm vị khổ hạnh." Và rồi Đức Phật kể câu chuyện này từ quá khứ.

Ngày xửa ngày xưa, vào thời vua Brahmadatta xứ Benares, Bồ Tát sinh ra là một Bà La Môn ở phương Bắc. Khi trưởng thành, Ngài từ bỏ cuộc sống thế tục và trở thành một bậc đạo sư, dẫn dắt năm trăm vị khổ hạnh sống dưới chân dãy Himalaya.

Một năm nọ, một trận hạn hán khủng khiếp xảy ra trên núi. Sông ngòi cạn khô, muông thú phải chịu cảnh khát nước. Một vị khổ hạnh nhìn thấy cảnh khốn khổ của chúng và quyết định giúp đỡ. Ông chặt một cây, khoét rỗng thành máng nước và đổ đầy nước vào đó. Đàn thú đến uống nước, và ông cứ đổ đầy máng nước cả ngày lẫn đêm.

Ông bận rộn giúp đỡ muông thú đến nỗi không có thời gian để kiếm thức ăn cho bản thân. Nhưng ông không hề phàn nàn. Ông vẫn tiếp tục làm việc, ngay cả khi đói.

Các loài thú nhận thấy lòng tốt của ông. Chúng nói với nhau: "Vị khổ hạnh này giúp đỡ chúng ta rất nhiều, nhưng chắc hẳn ông ấy đang đói. Chúng ta hãy mang trái cây đến cho ông ấy mỗi khi đến uống nước."

Và họ đã làm như vậy. Mỗi con vật mang theo xoài, mứt, bánh mì và các loại trái cây khác. Chẳng mấy chốc, thức ăn đã đủ để chất đầy hai trăm năm mươi cỗ xe - thừa sức nuôi sống cả năm trăm vị khổ hạnh.

Thấy vậy, Bồ Tát nói: "Hãy xem lòng tốt của một người đã nuôi sống biết bao nhiêu người. Chúng ta nên luôn luôn làm điều đúng đắn, ngay cả khi khó khăn." Và Ngài đã chia sẻ bài kệ này:

"Người ta phải nỗ lực. Người trí không nên mệt mỏi. Đây không chỉ là một câu nói suông - Hãy nhìn vào kết quả của người nỗ lực."

Sau khi kể câu chuyện, Đức Phật nói: "Vị tỳ kheo mà ông vừa nhắc đến chính là vị khổ hạnh tốt bụng kia. Và ta là thầy của năm trăm vị khổ hạnh đó."

.

.... o ....

J124. Amba Jātaka -- The Power of One Good Heart

Summary: One monk was very virtuous in all his actions and attracted generous support from all who lived with him. The Buddha tells a story of how, during a drought while living as an ascetic, he set aside his own needs to water the animals in the forest and how they repaid his kindness.

.

One day at Jetavana, the monks were gathered in the Dhamma Hall, speaking about a remarkable monk from Sāvatthi. He had once been a respected brahmin, but after embracing the Buddha’s teachings, he became a monk and devoted himself fully to the path.

He was careful and respectful in everything he did—serving his teachers, eating and drinking mindfully, and performing all his duties with great care. He kept every rule, both major and minor, and was always on time. He swept the monastery grounds, cleaned the living spaces, and even gave water to anyone who was thirsty.

Because of his goodness, people were inspired to offer food to the monks—five hundred meals every day. The whole monastery flourished because of his virtue. Many lives were touched by the kindness of just one person.

As the monks spoke of this, the Buddha entered and asked what they were discussing. When they told him, he said, “This isn’t the first time this monk’s goodness has helped many. Long ago, his actions fed five hundred ascetics.” And then the Buddha told this story from the past.

Long ago, in the time of King Brahmadatta of Benares, the Bodhisatta was born as a brahmin in the north. When he grew up, he left worldly life and became a spiritual teacher, leading five hundred ascetics who lived at the foot of the Himalayas.

One year, a terrible drought struck the mountains. Rivers dried up, and animals suffered from thirst. One of the ascetics saw their pain and decided to help. He cut down a tree, hollowed it into a trough, and filled it with all the water he could find. Herds of animals came to drink, and he kept refilling the trough, day and night.

He was so busy helping the animals that he had no time to gather food for himself. But he didn’t complain. He kept working, even while hungry.

The animals noticed his kindness. They said to one another, “This ascetic is helping us so much, but he must be starving. Let’s bring him fruit whenever we come to drink.”

So they did. Each animal brought mangoes, jambus, breadfruit, and other fruits. Soon, there was enough food to fill two hundred and fifty carts—more than enough to feed all five hundred ascetics.

Seeing this, the Bodhisatta said, “Look how one person’s goodness has fed so many. We should always keep doing what is right, even when it’s hard.” And he shared this verse:

“A person must make an effort. The wise should not grow tired. This is not just a saying— Look at the fruit of one who tries.”

After telling the story, the Buddha said, “The monk you spoke of was that kind ascetic. And I was the teacher of those five hundred ascetics.”

.... o ....

J125. Katahaka Jātaka -- Vị sư khoe khoang

Tóm tắt: Một nhà sư nói dối về gia đình, tài sản và danh tiếng của mình cho đến khi bị phát hiện. Đức Phật kể một câu chuyện từ kiếp trước, trong đó chính người này đã lừa gạt bạn của thầy mình và kết hôn vào gia đình đó, giả vờ làm ra vẻ tao nhã, cho đến khi vị thầy dạy vợ của y một bài kệ để đọc cho y nghe.

.

Một ngày nọ tại Jetavana, Đức Phật nói về một vị sư nổi tiếng vì khoe khoang. Vị sư này sẽ tập hợp những người khác xung quanh mình – già, trẻ – và khoe khoang không ngừng về dòng dõi cao quý của mình.

"Không ai xuất thân từ một gia đình tốt hơn gia đình tôi," vị sư này thường nói. "Tổ tiên tôi là hoàng tử. Chúng tôi có vàng và bạc vô tận. Ngay cả người hầu của chúng tôi cũng ăn cơm và hầm thịt, mặc vải đẹp nhất từ Benares và dùng nước hoa tốt nhất. Nhưng vì tôi đã gia nhập Tăng đoàn, tôi phải mặc những chiếc áo thô ráp này và ăn những thức ăn nghèo nàn này."

Nhưng một vị sư khác lặng lẽ điều tra lai lịch của ông ta và phát hiện ra rằng không có gì trong số đó là sự thật. Vị sư khoe khoang này xuất thân từ một gia đình khiêm tốn, không có của cải hay quan hệ hoàng gia.

Các nhà sư tập trung trong Chánh điện và bắt đầu thảo luận về việc tại sao vị sư này, mặc dù đã từ bỏ cuộc sống trần tục, vẫn còn bám víu vào sự kiêu ngạo và dối trá. Vừa lúc đó, Đức Phật bước vào và hỏi họ đang nói chuyện gì. Khi họ kể lại, Đức Phật nói: "Đây không phải là lần đầu tiên vị sư kia khoe khoang và lừa dối người khác. Từ lâu trước đây, ông ta đã làm điều tương tự." Và rồi Đức Phật kể câu chuyện này từ quá khứ.

Rất lâu trước đây, tại thành phố Benares, Bồ Tát đã tái sinh làm một vị Thủ kho giàu có. Cùng ngày mà vợ của Bồ Tát sinh được một người con trai, một người hầu gái trong nhà cũng sinh được một bé trai. Hai đứa trẻ lớn lên cùng nhau.

Khi con trai của Thủ quỹ bắt đầu học viết, con trai của người hầu – tên là Kaṭāhaka – sẽ mang theo bảng viết của cậu và học cùng cậu. Kaṭāhaka rất thông minh và học được nhiều nghề thủ công. Anh ấy lớn lên thành một chàng trai trẻ đẹp, ăn nói trôi chảy và trở thành thư ký riêng của Thủ quỹ.

Nhưng Kaṭāhaka sợ địa vị của mình. "Nếu tôi mắc một sai lầm," anh nghĩ, "tôi có thể bị trừng phạt, đánh đập hoặc bị đuổi ra ngoài. Tôi cần một cuộc sống tốt hơn." Ông biết một thương nhân sống gần biên giới và là bạn của Thủ kho. Vì vậy, anh ấy đã nghĩ ra một kế hoạch.

Kaṭāhaka giả mạo một lá thư, giả vờ như là của Thủ kho. Thư viết: "Chàng trai trẻ này là con trai tôi. Tôi mong muốn kết nối gia đình chúng ta thông qua hôn nhân. Xin hãy gả con gái cho anh ấy, tôi sẽ sớm đến thăm."

Ông niêm phong bức thư bằng dấu riêng của Thủ quỹ và đến gặp thương nhân, mang theo quần áo đẹp, nước hoa và tiền bạc. Khi ông đến, nhà buôn hỏi: "Ngươi là ai?" "Tôi là con trai của Thủ quỹ Benares," Kaṭāhaka trả lời. "Tại sao anh lại đến?" "Bức thư này sẽ giải thích," ông nói, đưa nó cho tôi.

Người thương gia đọc thư và rất vui mừng. "Đây là một tin tuyệt vời!" ông này thốt lên. Ông gả con gái cho Kaṭāhaka và cho họ sống trong xa hoa.

Nhưng Kaṭāhaka trở nên kiêu ngạo. Anh ta chỉ trích thức ăn và quần áo, gọi chúng là "tỉnh lẻ". "Những người này không biết cách ăn mặc hay chọn nước hoa," anh ta thường nói.

Trở lại Benares, Thủ kho nhận thấy Kaṭāhaka đã mất tích. "Anh kia ở đâu?" ông hỏi. Những người hầu tìm kiếm và cuối cùng cũng tìm thấy hắn, mặc dù Kaṭāhaka không nhận ra họ. Họ quay lại và báo cho Thủ quỹ.

"Như vậy không được," Bồ Tát nói. "Tôi sẽ tự đi." Ông xin phép nhà vua và lên đường với đoàn tùy tùng hùng tráng. Tin tức lan nhanh: Thủ quỹ đang đến.

Kaṭāhaka hoảng loạn. Anh biết chuyến thăm này là về anh. Chạy trốn sẽ hủy hoại mọi thứ. Vì vậy, anh quyết định tỏ ra khiêm tốn và tôn trọng, giống như một người hầu.

Ông bắt đầu công khai nói về tầm quan trọng của việc hiếu kính cha mẹ. "Khi bố mẹ tôi ăn," anh nói, "tôi phục vụ họ, mang đĩa và quạt cho họ. Đó là cách trẻ em nên cư xử." Ông cũng giải thích cách một người hầu nên chăm sóc chủ của mình – mang nước, giúp chủ nghỉ ngơi, v.v.

Trước khi quan Thủ kho đến, Kaṭāhaka nói với bố vợ mình: "Bố tôi đang đến. Xin hãy chuẩn bị để đón tiếp ngài. Con sẽ đi gặp ngài với một món quà." "Rất tốt," người thương gia nói.

Kaṭāhaka mang theo một món quà xa hoa và cùng một nhóm lớn ra ngoài để chào đón Thủ kho. Anh ấy cúi thấp và dâng món quà. Bồ Tát vui vẻ chấp nhận.

Sau đó, khi Thủ quỹ dừng lại để nghỉ ngơi, Kaṭāhaka mang nước đến và lặng lẽ tiến lại gần ông. Anh ta ngã xuống chân Bồ Tát và nói: "Xin ngài, tôi sẽ cho ngài bất cứ thứ gì ngài muốn - chỉ cần đừng vạch trần tôi."

Bồ Tát, cảm động bởi sự khiêm nhường của y, đáp lại: "Đừng lo lắng. Tôi sẽ không vạch trần anh đâu." Sau đó, ông vào thành phố, nơi ông được đón tiếp với vinh dự lớn. Kaṭāhaka tiếp tục hành động như một người hầu.

Trong chuyến thăm, thương nhân nói: "Thưa ngài, sau khi nhận được thư của ngài, tôi đã gả con gái cho con trai ngài." Thủ quỹ mỉm cười và trả lời tử tế: "Vâng, con trai của ta." Người thương gia rất vui mừng. Nhưng từ khoảnh khắc đó trở đi, Bồ Tát tránh xa Kaṭāhaka.

Một ngày nọ, Bồ Tát gọi con gái của nhà buôn. "Xin hãy kiểm tra đầu tôi xem có khó chịu gì không," ngài nói. Cô ấy đã làm như vậy, và ngài cảm ơn cô. Sau đó ngài hỏi: "Con trai ta có phải là một người chồng tốt không? Có hòa hợp không?

"Anh ấy tốt cả," cô nói, "nhưng anh luôn phàn nàn về đồ ăn."

"Anh ta luôn như vậy," Bồ Tát nói. "Nhưng ta sẽ dạy cho cô một câu thơ. Lần sau anh ta phàn nàn, hãy đọc cho anh ta nghe." Ngài dạy cô câu thơ đó và chẳng bao lâu sau đã trở lại Benares. Kaṭāhaka đi theo một đoạn đường, dâng tặng những món quà đắt tiền trước khi nói lời tạm biệt.

Sau khi Bồ Tát rời đi, Kaṭāhaka càng trở nên khoe khoang hơn.

Một ngày nọ, vợ anh đã chuẩn bị một bữa ăn thật ngon. Khi cô ta phục vụ anh ta, Kaṭāhaka bắt đầu càu nhàu. Cô nhớ câu thơ và bình tĩnh đọc: "Nếu ai đó khoe khoang quá nhiều ở nước ngoài, người đó sẽ hủy hoại con đường trở về của mình. Hãy tận hưởng sự giàu có của ngươi, hỡi Kaṭāhaka."

Kaṭāhaka sững sờ. "Thủ quỹ chắc chắn đã kể cho cô ấy mọi thứ," anh nghĩ. Từ ngày đó trở đi, anh ta ngừng khoe khoang và ăn bất cứ thứ gì được dọn ra mà không phàn nàn. Khi y qua đời, y đã tái sinh theo nghiệp của mình.

Sau khi kể câu chuyện, Đức Phật nói: "Vị tỳ kheo khoe khoang đó chính là Kaṭāhaka trong kiếp quá khứ. Và ta là vị Thủ kho khôn ngoan của Benares."

.... o ....

J125. Katahaka Jātaka -- The Boastful Monk

Summary: A monk lies about his family, fortune, and fame until he is discovered. The Buddha tells a story from a past life in which the same person cheated his master’s friends and married into the family, putting on airs and graces, until his master taught his wife a verse to repeat to him.

.

One day at Jetavana, the Buddha spoke about a monk who was known for boasting. This monk would gather others around him—young and old—and brag endlessly about his noble birth.

“No one comes from a finer family than mine,” he would say. “My ancestors were princes. We have endless gold and silver. Even our servants eat rice and meat stews, wear the finest cloth from Benares, and use the best perfumes. But because I joined the Saṅgha, I must wear these rough robes and eat this poor food.”

But another monk quietly investigated his background and discovered that none of it was true. The boasting monk had come from a modest family with no riches or royal ties.

The monks gathered in the Dhamma Hall and began discussing how this monk, despite renouncing worldly life, was still clinging to pride and falsehood. Just then, the Buddha entered and asked what they were talking about. When they told him, he said, “This is not the first time he has boasted and misled others. Long ago, he did the same.” And then the Buddha told this story from the past.

Long ago, in the city of Benares, the Bodhisatta was born as a wealthy Treasurer. On the same day his wife gave birth to a son, a female servant in the household also gave birth to a boy. The two children grew up together.

When the Treasurer’s son began learning to write, the servant’s son—named Kaṭāhaka—would carry his writing tablets and learn alongside him. Kaṭāhaka was clever and picked up several crafts. He grew into a handsome, smooth-talking young man and became the Treasurer’s personal secretary.

But Kaṭāhaka feared his position. “If I make one mistake,” he thought, “I could be punished, beaten, or thrown out. I need a better life.” He knew of a merchant who lived near the border and was a friend of the Treasurer. So he came up with a plan.

Kaṭāhaka forged a letter, pretending it was from the Treasurer. It said:

“This young man is my son. I wish to unite our families through marriage. Please give your daughter to him, and I will visit soon.”

He sealed the letter with the Treasurer’s private seal and traveled to the merchant, bringing fine clothes, perfumes, and money. When he arrived, the merchant asked, “Who are you?” “I’m the son of the Treasurer of Benares,” Kaṭāhaka replied. “Why have you come?” “This letter will explain,” he said, handing it over.

The merchant read the letter and was thrilled. “This is wonderful news!” he exclaimed. He gave his daughter in marriage to Kaṭāhaka and set them up in luxury.

But Kaṭāhaka became arrogant. He criticized the food and clothes, calling them “provincial.” “These people don’t know how to dress or choose perfumes,” he would say.

Back in Benares, the Treasurer noticed Kaṭāhaka was missing. “Where is he?” he asked. His servants searched and eventually found him, though Kaṭāhaka didn’t recognize them. They returned and told the Treasurer.

“This won’t do,” said the Bodhisatta. “I’ll go myself.” He asked the king’s permission and set out with a grand entourage. News spread quickly: the Treasurer was coming.

Kaṭāhaka panicked. He knew the visit was about him. Running away would ruin everything. So he decided to act humble and respectful, just like a servant.

He began speaking publicly about the importance of honoring parents. “When my parents eat,” he said, “I serve them, bring the dishes, and fan them. That’s how children should behave.” He also explained how a servant should care for his master—bringing water, helping him rest, and so on.

Before the Treasurer arrived, Kaṭāhaka told his father-in-law, “My father is coming. Please prepare to welcome him. I’ll go meet him with a gift.” “Very good,” said the merchant.

Kaṭāhaka took a lavish gift and went out with a large group to greet the Treasurer. He bowed low and offered the present. The Bodhisatta accepted it kindly.

Later, when the Treasurer stopped to rest, Kaṭāhaka brought water and approached him quietly. He fell at the Bodhisatta’s feet and said, “Please, sir, I’ll give you anything you ask—just don’t expose me.”

The Bodhisatta, moved by his humility, replied, “Don’t worry. I won’t expose you.” Then he entered the city, where he was welcomed with great honor. Kaṭāhaka continued to act like a servant.

During the visit, the merchant said, “My lord, I gave my daughter to your son after receiving your letter.” The Treasurer smiled and replied kindly, “Yes, my son.” The merchant was overjoyed. But from that moment on, the Bodhisatta avoided Kaṭāhaka.

One day, the Bodhisatta called the merchant’s daughter. “Please check my head for any discomfort,” he said. She did so, and he thanked her. Then he asked, “Is my son a good husband? Do you get along?”

“He’s mostly fine,” she said, “but he always complains about the food.”

“He’s always been like that,” said the Bodhisatta. “But I’ll teach you a verse. Next time he complains, recite it to him.” He taught her the verse and soon returned to Benares. Kaṭāhaka followed part of the way, offering expensive gifts before saying goodbye.

After the Bodhisatta left, Kaṭāhaka became even more boastful.

One day, his wife prepared a lovely meal. As she served him, Kaṭāhaka began to grumble. She remembered the verse and calmly recited: “If someone boasts too much in a foreign land, He ruins his return. Enjoy your wealth, Kaṭāhaka.”

Kaṭāhaka was stunned. “The Treasurer must have told her everything,” he thought. From that day on, he stopped boasting and ate whatever was served without complaint. When he died, he passed on according to his deeds.

After telling the story, the Buddha said, “The boastful monk was Kaṭāhaka in that past life. And I was the wise Treasurer of Benares.”

.... o ....

J126. Asilakkhana Jātaka -- Người Bà-la-môn Hắt Hơi và Vị Hoàng Tử Thông Minh

Tóm tắt: Một người Bà-la-môn giả vờ biết được vận may của kiếm bằng cách ngửi chúng để nhận hối lộ. Tuy nhiên, một người thợ rèn lại rắc tiêu lên kiếm của mình, khiến người Bà-la-môn hắt hơi và vô tình cắt đứt mũi. Đức Phật kể về một chàng trai trẻ, người mà tiếng hắt hơi đã khiến kẻ thù khiếp sợ và giúp anh ta giành được cô dâu, minh họa rằng mặc dù hắt hơi có thể là xui xẻo với một số người, nhưng lại có thể là may mắn với những người khác.

.

Một hôm tại Jetavana, các nhà sư đang nói chuyện về một vị Bà-la-môn làm việc cho vua Kosala. Vị Bà-la-môn này tuyên bố rằng ông ta có thể biết được một thanh kiếm có "may mắn" hay không chỉ bằng cách ngửi nó. Nhưng ông ta chỉ khen ngợi những thanh kiếm được rèn bởi những người thợ rèn tặng ông ta quà. Nếu một người thợ rèn không hối lộ ông, ông ta sẽ nói rằng thanh kiếm đó không may mắn.

Một hôm, một vị thợ rèn thông minh đã rèn một thanh kiếm và bí mật bỏ hạt tiêu xay vào vỏ kiếm. Ông ta mang nó đến cho nhà vua, và nhà vua đưa nó cho vị Bà-la-môn để thử. Vị Bà-la-môn rút kiếm ra và ngửi. Hạt tiêu bay vào mũi ông, và ông hắt hơi dữ dội đến nỗi mũi bị lưỡi kiếm cứa vào.

Các nhà sư cười về sự việc này trong Chánh Điện. Khi Đức Phật bước vào và hỏi họ đang bàn luận điều gì, họ đã kể lại. Ngài nói: "Đây không phải lần đầu tiên vị Bà-la-môn này bị cứa mũi khi ngửi kiếm. Chuyện này cũng đã từng xảy ra trong quá khứ." Và rồi ngài kể lại câu chuyện từ rất lâu rồi.

Ngày xửa ngày xưa, tại thành Benares, vua Brahmadatta có một người Bà-la-môn hầu cận, người này tự nhận mình có thể đánh giá kiếm bằng ngửi mùi - giống như người ở Kosala. Một ngày nọ, ông ta ngửi thấy một thanh kiếm và hắt hơi dữ dội đến nỗi làm đứt mũi. Nhà vua gọi các bác sĩ phẫu thuật đến sửa mũi, và họ đã cho ông ta một cái đầu mũi giả, được tô vẽ cho giống thật. Người Bà-la-môn trở lại làm việc, giả vờ như không có chuyện gì xảy ra.

Giờ đây, nhà vua không có con trai - chỉ có một con gái và một cháu trai được ông nuôi dưỡng như con trai ruột. Khi họ lớn lên, công chúa và hoàng tử nảy sinh tình cảm. Nhà vua cân nhắc việc gả họ cho nhau và lập cháu trai làm vua. Nhưng rồi ông nghĩ, "Nếu ta gả cháu trai cho một công chúa nước ngoài và gả con gái cho một hoàng tử khác, ta sẽ có những đứa cháu cai trị hai vương quốc." Vì vậy, ông quyết định chia cắt họ.

Đôi tình nhân trẻ tuổi vô cùng đau khổ. Hoàng tử không ngừng suy nghĩ về việc làm thế nào để đoàn tụ với công chúa. Cuối cùng, chàng nghĩ ra một kế hoạch táo bạo. Chàng đưa một túi tiền cho một bà lão thông thái và nhờ bà giúp chàng tìm công chúa.

"Tiền để làm gì?" bà hỏi. Chàng kể lại mọi chuyện và cầu xin bà giúp đỡ.

Bà lão thông thái đồng ý. Bà nói sẽ tâu với nhà vua rằng công chúa bị quỷ ám và cần một nghi lễ đặc biệt để được chữa lành. Bà sẽ đưa công chúa đến nghĩa trang, đặt nàng lên giường, bên trên một "người chết", và tắm cho nàng bằng nước thơm 108 lần để xua đuổi tà ma.

Bà giải thích kế hoạch cho hoàng tử: "Trước tiên, chàng phải mang theo lính canh và một ít tiêu xay đến nghĩa trang. Giả vờ chết và nằm dưới gầm giường. Khi ta đặt công chúa lên trên, hãy hít tiêu và hắt hơi thật to. Như vậy sẽ dọa mọi người bỏ chạy. Sau đó, chàng và công chúa có thể tắm rửa và cùng nhau trốn thoát."

Hoàng tử đồng ý. "Tuyệt vời," chàng nói.

Bà lão thông thái đến gặp nhà vua và chia sẻ kế hoạch của mình. Nhà vua tin lời bà, và công chúa cũng đồng ý. Vào ngày diễn ra nghi lễ, bà lão thông thái cảnh báo lính canh: “Sẽ có một người chết dưới gầm giường. Khi hắn hắt hơi, hắn sẽ đứng dậy và tóm lấy người đầu tiên hắn nhìn thấy. Hãy sẵn sàng!”

Hoàng tử đã đến và đang nằm dưới gầm giường. Bà lão thông thái đặt công chúa lên trên và thì thầm: “Đừng sợ.” Hoàng tử hít hạt tiêu và hắt hơi dữ dội. Bà lão hét lên và chạy nhanh hơn bất kỳ ai. Lính canh hoảng sợ, vứt vũ khí và bỏ chạy.

Hoàng tử xuất hiện, tắm rửa cùng công chúa và đưa nàng về nhà. Bà lão thông thái trở về gặp nhà vua và kể lại chuyện đã xảy ra.

Nhà vua mỉm cười. “Ta luôn muốn hai đứa ở bên nhau. Chúng lớn lên như bơ và gạo - thật xứng đôi.” Ngài không hề nổi giận. Cuối cùng, ngài lập cháu trai làm vua và con gái làm hoàng hậu.

Vị vua mới giữ người Bà-la-môn hít kiếm làm người hầu cận. Một ngày nọ, khi người Bà-la-môn đứng dưới nắng, chiếc mũi giả của hắn rơi ra. Ngượng ngùng, chàng cúi đầu.

Nhà vua cười và nói: “Đừng lo. Hắt hơi là xui xẻo với người này, nhưng lại là may mắn với người khác. Một cái hắt hơi đã làm mất mũi ngươi. Nhưng ta đã giành được cả ngai vàng lẫn hoàng hậu nhờ một cái hắt hơi.”

Rồi ngài đọc bài kệ này: “Điều mang lại cho ta niềm vui có thể mang lại cho ngươi nỗi đau—Số phận của chúng ta không bao giờ giống nhau hoàn toàn.”

Nhà vua trị vì một cách sáng suốt, bố thí rộng rãi và sống một cuộc đời tốt đẹp cho đến khi băng hà.

Sau khi kể câu chuyện, Đức Phật nói: “Người Bà-la-môn tự xưng là người đánh giá gươm trong cả hai câu chuyện chính là cùng một người. Và ta chính là vị hoàng tử lên ngôi vua.”

.... o ....

J126. Asilakkhana Jātaka -- The Sneezing Brahmin and the Clever Prince

Summary: A brahmin pretends he can determine whether swords are lucky by sniffing them in order to accept bribes. One smith, however, sprinkles pepper on his sword, causing the brahmin to sneeze and accidentally cut off his nose. The Buddha tells a story about a young man whose sneeze frightened his enemies and helped him win his bride, illustrating that while sneezing may be unlucky for some, it can be fortunate for others.

.

One day at Jetavana, the monks were talking about a brahmin who worked for the King of Kosala. This brahmin claimed he could tell whether a sword was “lucky” just by smelling it. But he only praised swords made by smiths who gave him gifts. If a smith didn’t bribe him, he would say the sword was unlucky.

One day, a clever smith made a sword and secretly placed ground pepper inside its sheath. He brought it to the king, who handed it to the brahmin for testing. The brahmin unsheathed the sword and sniffed it. The pepper flew up his nose, and he sneezed so violently that he cut his nose on the sword’s edge.

The monks laughed about this incident in the Hall of Truth. When the Buddha entered and asked what they were discussing, they told him. He said, “This isn’t the first time that brahmin has sliced his nose while sniffing swords. It happened in the past too.” And then he told this story from long ago.

Long ago, in the city of Benares, King Brahmadatta had a brahmin in his service who claimed to judge swords by smell—just like the one in Kosala. One day, he sniffed a sword and sneezed so hard that he cut his nose. The king called surgeons to fix it, and they gave him a false nose tip, painted to look real. The brahmin returned to his duties, pretending nothing had happened.

Now, the king had no son—only a daughter and a nephew whom he had raised like a son. As they grew older, the princess and the prince fell in love. The king considered marrying them and making the nephew king. But then he thought, “If I marry my nephew to a foreign princess and my daughter to another royal prince, I’ll have grandchildren ruling two kingdoms.” So he decided to separate them.

The young lovers were heartbroken. The prince couldn’t stop thinking about how to reunite with the princess. Finally, he came up with a bold plan. He gave a pocketful of money to a wise old woman and asked her to help him reach the princess.

“What’s the money for?” she asked. He told her everything and begged for her help.

The wise woman agreed. She said she would tell the king that the princess was possessed by a spirit and needed a special ritual to be cured. She would take the princess to the cemetery, lay her on a bed above a “dead man,” and wash her with scented water 108 times to drive out the spirit.

She explained the plan to the prince: “You must arrive at the cemetery first with your guards and some ground pepper. Pretend to be dead and lie under the bed. When I place the princess on top, sniff the pepper and sneeze loudly. That will scare everyone away. Then you and the princess can bathe and escape together.”

The prince agreed. “Brilliant,” he said.

The wise woman went to the king and shared her plan. He believed her, and the princess agreed too. On the day of the ritual, the wise woman warned the guards: “There will be a dead man under the bed. When he sneezes, he’ll rise and grab the first person he sees. Be ready!”

The prince had already arrived and was lying under the bed. The wise woman placed the princess on top and whispered, “Don’t be afraid.” The prince sniffed the pepper and sneezed loudly. The wise woman screamed and ran faster than anyone. The guards panicked, dropped their weapons, and fled.

The prince emerged, bathed with the princess, and took her home. The wise woman returned to the king and told him what had happened.

The king smiled. “I always meant for them to be together. They’ve grown up like ghee and rice—perfectly matched.” He didn’t get angry. In time, he made his nephew king and his daughter queen.

The new king kept the sword-sniffing brahmin in his service. One day, as the brahmin stood in the sun, the fake tip of his nose fell off. Embarrassed, he hung his head.

The king laughed and said, “Don’t worry. Sneezing is unlucky for some, but lucky for others. One sneeze cost you your nose. But I gained both my throne and my queen thanks to a sneeze.”

Then he recited this verse: “What brings me joy may bring you pain— Our fates are never quite the same.”

The king ruled wisely, gave generously, and lived a good life until he passed away.

After telling the story, the Buddha said, “The brahmin who claimed to judge swords was the same man in both stories. And I was the prince who became king.”

.... o ....

J127. Kalanduka Jātaka -- Vị Sư Khoe Khoang và Con Vẹt Thông Minh

Tóm tắt: Một nhà sư nói dối về gia đình, tài sản và danh tiếng của mình cho đến khi bị phát hiện. Đức Phật kể một câu chuyện từ kiếp trước, trong đó chính người này đã lừa dối bạn của chủ mình và kết hôn với người nhà họ, tỏ ra lịch sự và duyên dáng, cho đến khi chủ của anh ta phát hiện ra sự lừa dối và bắt anh trở về làm người hầu.

.

Câu chuyện mở đầu và câu chuyện quá khứ trong trường hợp này tương tự như câu chuyện của Kaṭāhaka đã đề cập ở trên [Jataka 125].

Một lần, khi đang ở tại tu viện Jetavana, Đức Phật kể về một vị sư thích khoe khoang. Vị này thường tụ tập mọi người xung quanh và khoe khoang về dòng dõi cao quý của mình.

"Không ai xuất thân từ gia đình danh giá hơn ta," vị sư nói. "Chúng tôi có vô số vàng bạc. Ngay cả người hầu cũng mặc quần áo đẹp nhất và ăn đồ ăn thịnh soạn. Nhưng giờ tôi đã xuất gia, tôi phải sống giản dị và mặc áo cà sa thô."

Nhưng một vị sư khác đã tìm hiểu lai lịch của vị kia và phát hiện ra sự thật: vị sư này xuất thân từ một gia đình bình dân. Những câu chuyện của ông ta đều là dối trá.

Các vị sư đã thảo luận về điều này trong Pháp đường. Họ ngạc nhiên khi một người đã phát nguyện từ bỏ lòng kiêu hãnh thế gian vẫn cố gắng gây ấn tượng với người khác bằng những lời tuyên bố sai sự thật. Khi Đức Phật bước vào và nghe họ nói chuyện, Ngài nói: "Đây không phải lần đầu tiên ông ta hành động như vậy. Trước đây, ông ta cũng đã giả vờ là một người khác." Và rồi Đức Phật kể câu chuyện từ quá khứ này.

Tại thành Benares, có một vị Chưởng khố giàu có. Cùng ngày vợ ông sinh một con trai, một người hầu nữ trong nhà cũng sinh một bé trai. Hai đứa trẻ lớn lên cùng nhau.

Con trai của người hầu, tên là Kalaṇḍuka, rất thông minh. Cậu học đọc và viết bằng cách quan sát con trai của Chưởng khố học hành. Cậu cũng học được một vài nghề thủ công và trở thành một chàng trai trẻ đẹp trai, ăn nói lưu loát. Cuối cùng, cậu được làm thư ký cho Chưởng khố.

Nhưng Kalaṇḍuka sợ rằng nếu mình phạm sai lầm, cậu sẽ bị trừng phạt như một nô lệ. Vì vậy, cậu đã nghĩ ra một kế hoạch. Cậu viết một lá thư giả mạo, giả làm con trai của Chưởng khố và niêm phong nó bằng con dấu riêng của Chưởng khố. Ông mang theo bức thư, cùng với quần áo đẹp và tiền bạc, rồi đến gặp một thương gia sống gần biên giới.

Ông đưa bức thư cho thương gia, người này đọc xong và tin rằng Kalaṇḍuka đích thực là con trai của vị Chưởng khố. Quá đỗi vui mừng, vị thương gia gả con gái mình cho Kalaṇḍuka. Hai vợ chồng sống trong nhung lụa, và Kalaṇḍuka cư xử như một quý tộc. Ông chế giễu đồ ăn và quần áo địa phương, gọi chúng là "đồ quê mùa" và thấp kém hơn mình.

Trở về Benares, vị Chưởng khố nhận thấy Kalaṇḍuka mất tích. Ông sai con chim vẹt (chim két) cưng đi tìm. Con vẹt bay khắp nơi cho đến khi tìm thấy Kalaṇḍuka đang tận hưởng chuyến du ngoạn trên thuyền cùng vợ, xung quanh là đồ ăn ngon và hương thơm.

Có một lần, Kalaṇḍuka nếm thử một loại sữa đặc biệt và nhổ thẳng vào đầu vợ mình. Đúng lúc đó, con vẹt, đang ngồi trên cây sung gần đó, kêu lên: “Kalaṇḍuka, hãy nhớ mình là ai! Ngươi là người hầu, không phải hoàng tử. Đừng tỏ ra mình hơn người khác.”

Nghe thấy tiếng vẹt, Kalaṇḍuka trở nên lo lắng. Ông cố gắng chào đón con chim một cách tử tế, nhưng con vẹt biết rõ hơn. Nó bay trở về Benares và kể lại mọi chuyện cho Chưởng khố.

“Tên vô lại!” Chưởng khố nói, và ông sai người đưa Kalaṇḍuka trở về làm người hầu.

Khi câu chuyện kết thúc, Đức Phật nói: “Vị sư khoác lác đó chính là Kalaṇḍuka ở kiếp trước. Và ta chính là vị Chưởng khố.”

.... o ....

J127. Kalanduka Jātaka -- The Boastful Monk and the Clever Parrot

Summary: A monk lies about his family, fortune, and fame until he is discovered. The Buddha tells a story from a past life in which the same person had cheated his master’s friends and married into their family, putting on airs and graces, until his master discovered the deceit and dragged him back to servitude.

.

The introductory story and the story of the past in this case are similar to those of Kaṭāhaka mentioned above [Jataka 125].

Once, while staying at Jetavana monastery, the Buddha spoke about a monk who liked to brag. This monk would gather others around him and boast about his noble birth.

“No one comes from a finer family than mine,” he would say. “We have endless gold and silver. Even our servants wear the best clothes and eat rich food. But now that I’ve joined the monastic life, I must live simply and wear rough robes.”

But another monk looked into his background and found out the truth: the braggart came from a humble family. His stories were all lies.

The monks discussed this in the Dhamma Hall. They were surprised that someone who had taken vows to leave behind worldly pride was still trying to impress others with false claims. When the Buddha entered and heard their talk, he said, “This isn’t the first time he’s acted this way. Long ago, he also pretended to be someone he wasn’t.” And then the Buddha told this story from the past.

In the city of Benares, there lived a wealthy Treasurer. On the same day his wife gave birth to a son, a female servant in the house also had a baby boy. The two children grew up together.

The servant’s son, named Kalaṇḍuka, was clever. He learned to read and write by watching the Treasurer’s son study. He also learned a few crafts and became a handsome, smooth-talking young man. Eventually, he worked as the Treasurer’s secretary.

But Kalaṇḍuka feared that if he made a mistake, he’d be punished like a slave. So he came up with a plan. He wrote a fake letter pretending to be the Treasurer’s son and sealed it with the Treasurer’s private seal. He took the letter, along with fine clothes and money, and traveled to a merchant who lived near the border.

He gave the letter to the merchant, who read it and believed Kalaṇḍuka was truly the Treasurer’s son. Overjoyed, the merchant gave his daughter in marriage to Kalaṇḍuka. The couple lived in luxury, and Kalaṇḍuka acted like a nobleman. He mocked the local food and clothes, calling them “provincial” and beneath him.

Back in Benares, the Treasurer noticed Kalaṇḍuka was missing. He sent his pet parrot to search for him. The parrot flew far and wide until it found Kalaṇḍuka enjoying a boat ride with his wife, surrounded by fine food and perfumes.

At one point, Kalaṇḍuka tasted a special milk drink and spat it out—right onto his wife’s head. Just then, the parrot, sitting in a fig tree nearby, called out:

“Kalaṇḍuka, remember who you are! You’re a servant, not a prince. Don’t act like you’re better than others.”

Hearing the parrot, Kalaṇḍuka grew nervous. He tried to greet the bird kindly, but the parrot knew better. It flew back to Benares and told the Treasurer everything.

“The scoundrel!” said the Treasurer, and he had Kalaṇḍuka brought back to live again as a servant.

When the story ended, the Buddha said, “That boastful monk was Kalaṇḍuka in a past life. And I was the Treasurer.”

.... o ....

J128. Bilara Jātaka -- Con Chó Rừng Đạo Đức Giả và Con Chuột Thông Thái

Tóm tắt: Một nhà sư bị lộ ra là kẻ gian dối. Đức Phật kể câu chuyện về một con chó rừng giả vờ làm thánh nhân, nhưng khi bị phát hiện, nó đã bị chuột giết chết và ăn thịt.

.

Một hôm, tại tu viện Kỳ Viên, Đức Phật kể về một vị sư tuy hành xử thánh thiện nhưng không chân thành. Khi mọi người kể với Đức Phật về sự đạo đức giả của vị sư, Ngài nói: "Đây không phải lần đầu tiên ông ta hành xử như vậy. Từ lâu rồi, ông ta cũng vậy." Và rồi Đức Phật kể lại câu chuyện từ quá khứ.

Ngày xưa, tại thành Benares, Bồ Tát là một con chuột thông thái và cao quý. Nó to lớn như một con lợn rừng non và chỉ huy hàng trăm con chuột khác trong rừng.

Một ngày nọ, một con chó rừng nhìn thấy những con chuột và nghĩ ra một kế hoạch để lừa và sẽ ăn thịt chúng. Nó đứng gần nơi cư trú của chúng, hướng về phía mặt trời, hít hà gió và đứng thăng bằng trên một chân. Khi Bồ Tát nhìn thấy nó, Ngài nghĩ: "Đây chắc hẳn là một sinh vật thánh thiện." Vì vậy, Ngài đến gần và hỏi tên con chó rừng.

Chó rừng nói: "Tên tôi là 'Thiên Nhân'."

"Tại sao ngươi chỉ đứng một chân?" Chuột hỏi.

"Nếu ta đứng bằng cả bốn chân, mặt đất cũng không thể chịu nổi ta," Chó rừng đáp.

"Sao miệng ngươi lại há ra?"

"Ta sống nhờ không khí. Đó là thức ăn duy nhất của ta."

"Vậy tại sao ngươi lại hướng về phía mặt trời?"

"Để thờ phụng nó."

Bồ Tát rất ấn tượng và tin rằng Chó rừng là một bậc thánh. Từ đó trở đi, mỗi sáng và mỗi tối, Bồ Tát cùng những con chuột khác đều đến để tỏ lòng thành kính.

Nhưng mỗi khi chúng rời đi, Chó rừng lại lặng lẽ tóm lấy con chuột cuối cùng trong hàng và ăn thịt nó. Nó lau miệng và giả vờ như không có chuyện gì xảy ra. Dần dần, những con chuột nhận thấy số lượng của chúng giảm dần và hỏi Bồ Tát tại sao. Ngài không chắc chắn, nhưng ngài nghi ngờ Chó rừng và quyết định thử thách nó.

Ngày hôm sau, ngài để những con chuột khác đi trước và tự mình đi sau. Đúng như dự đoán, con chó rừng lao vào tấn công—nhưng Bồ Tát quay lại và hét lớn: "Thì ra đây là thánh nhân của ngươi, đồ dối trá và gian lận!"

Rồi Ngài đọc một bài kệ:

Khi sự thánh thiện chỉ là chiếc mặt nạ, Dùng để lừa gạt những người tốt bụng và trong sáng, Đằng sau nó ẩn chứa một trái tim độc ác— Chắc chắn là một con thú săn mồi trá hình.

Nói xong, con chuột khôn ngoan nhảy xổ vào con chó rừng và cắn vào cổ họng nó, giết chết nó ngay lập tức. Những con chuột khác quay lại và ăn thịt con chó rừng—ít nhất là những con đến trước. Từ ngày đó trở đi, loài chuột sống an toàn và bình yên.

Khi câu chuyện kết thúc, Đức Phật nói: "Vị sư đạo đức giả đó chính là con chó rừng trong câu chuyện. Còn ta chính là vua khôn ngoan của loài chuột."

.... o ....

J128. Bilara Jātaka -- The Hypocrite Jackal and the Wise Rat

Summary: One monk reveals himself to be deceitful. The Buddha tells the story of a jackal who pretended to be a saint and, when discovered, was killed and eaten by rats.

.

One day at Jetavana monastery, the Buddha spoke about a monk who acted holy but was not sincere. When others told the Buddha about the monk’s hypocrisy, he said, “This isn’t the first time he’s behaved this way. Long ago, he was just the same.” And then the Buddha shared this story from the past.

Long ago, in the city of Benares, there lived a wise and noble rat—the Bodhisatta. He was as large as a young boar and led hundreds of other rats in the forest.

One day, a jackal saw the rats and came up with a plan to trick and eat them. He stood near their home, facing the sun, sniffing the wind, and balancing on one leg. When the Bodhisatta saw him, he thought, “This must be a holy creature.” So he went up and asked the jackal his name.

“My name is ‘Godly,’” said the jackal.

“Why do you stand on one leg?” asked the rat.

“If I stood on all four, the earth couldn’t hold me,” replied the jackal.

“Why is your mouth open?”

“I live on air. It’s my only food.”

“And why do you face the sun?”

“To worship it.”

The Bodhisatta was impressed and believed the jackal was a saint. From then on, he and the other rats came every morning and evening to pay their respects.

But each time they left, the jackal would quietly grab the last rat in line and eat it. He wiped his mouth and pretended nothing had happened. Over time, the rats noticed their numbers shrinking and asked the Bodhisatta why. He wasn’t sure, but he suspected the jackal and decided to test him.

The next day, he let the other rats go ahead and walked at the back himself. As expected, the jackal jumped to attack—but the Bodhisatta turned and shouted:

“So this is your holiness, you liar and cheat!”

Then he spoke a verse:

When holiness is just a mask, Used to trick the kind and pure, Behind it hides a wicked heart— A predator in disguise, for sure.

With that, the wise rat leapt at the jackal and bit his throat, killing him instantly. The other rats returned and ate the jackal’s body—at least those who arrived first. From that day on, the rats lived safely and peacefully.

When the story ended, the Buddha said, “That hypocritical monk was the jackal in the story. And I was the wise king of the rats.”

.... o ....

J129. Aggika Jātaka -- Chó Rừng Gian Dối

Tóm tắt: Một nhà sư bị lộ ra là kẻ gian dối. Đức Phật kể câu chuyện về một con chó rừng đã lừa cả đàn chuột và ăn thịt từng con một cho đến khi bị phát hiện.

.

Khi ở tại tu viện Kỳ Viên, Đức Phật kể về một vị sư giả vờ đạo đức nhưng thực chất lại là kẻ gian dối. Khi các vị sư khác thuật lại hành vi của vị sư này, Đức Phật nói: "Đây không phải lần đầu tiên ông ta hành động như vậy. Từ lâu rồi, ông ta cũng vậy thôi." Và rồi Ngài kể lại câu chuyện từ quá khứ.

Ngày xửa ngày xưa, tại thành Benares, Bồ-tát sinh ra là một con chuột khôn ngoan và cao quý. Ngài sống trong rừng và là vua của hàng trăm con chuột.

Một ngày nọ, một đám cháy quét qua khu rừng. Một con chó rừng, không thể trốn thoát, đã áp đầu vào một cái cây và để ngọn lửa lan qua người. Ngọn lửa đã thiêu rụi toàn bộ lông của nó—ngoại trừ một túm lông nhỏ trên đỉnh đầu, nơi nó được cây che chở.

Sau đó, khi đang uống nước từ một hồ nước đá, con chó rừng nhìn thấy hình ảnh phản chiếu của mình và nhận ra túm lông đó. "Giờ thì trông ta thật đặc biệt," nó nghĩ. "Ta có thể dùng điều này để lừa gạt người khác."

Khi đang lang thang trong rừng, chó rừng tình cờ gặp hang chuột. Y nghĩ: "Ta sẽ lừa lũ chuột này và ăn thịt chúng." Vậy là chó rừng đứng gần đó, giả vờ thánh thiện và thông thái.

Bồ Tát nhìn thấy nó, nghĩ rằng chó rừng là một vị thần linh nên hỏi: "Tên ngài là gì?"

"Ta là Bharadvaja, một tín đồ của Thần Lửa," chó rừng đáp.

"Tại sao ngài ở đây?"

"Ta đến để bảo vệ ngươi và dân chúng."

"Ngài sẽ bảo vệ chúng tôi bằng cách nào?"

"Ta có thể đếm trên đầu ngón tay. Ta sẽ đếm số lượng của các ngươi mỗi sáng và mỗi tối để đảm bảo mọi người trở về an toàn."

"Được rồi," Bồ Tát nói. "Ngài có thể ở lại trông chừng chúng tôi."

Vì vậy, mỗi sáng, chó rừng đếm số chuột khi chúng rời đi: "Một, hai, ba..." Và mỗi tối, nó lại đếm khi chúng trở về. Nhưng lần nào nó cũng tóm lấy và ăn thịt con chuột cuối cùng trong hàng.

Cuối cùng, Bồ Tát nhận thấy số chuột quay trở lại ít hơn. Ngài nhận ra điều gì đang xảy ra và đối mặt với con chó rừng.

"Không phải sự thánh thiện đã ban cho ngươi búi tóc đó," Ngài nói, "mà là bản chất tham lam của ngươi." Rồi Ngài đọc bài kệ này:

Không phải đức hạnh đã đội vương miện cho ngươi— Mà là cơn đói, được che đậy bằng sợi chỉ thánh thiện. Số lượng chúng ta giảm dần, sự thật đã rõ ràng: Tín đồ của Thần Lửa, ngươi không được chào đón ở đây.

Khi câu chuyện kết thúc, Đức Phật nói, "Vị sư gian trá đó chính là con chó rừng trong câu chuyện. Còn ta chính là Vua Chuột thông thái."

.... o .....

J129. Aggika Jātaka -- The deceitful jackal

Summary: One monk reveals himself to be deceitful. The Buddha tells the story of a jackal who tricked the rat population and ate them one by one until he was discovered.

.

While staying at Jetavana monastery, the Buddha spoke about a monk who pretended to be virtuous but was actually deceitful. When the other monks reported his behavior, the Buddha said, “This isn’t the first time he’s acted like this. Long ago, he was just the same.” And then he told this story from the past.

Long ago, in the city of Benares, the Bodhisatta was born as a wise and noble rat. He lived in the forest and was the king of many hundreds of rats.

One day, a fire swept through the forest. A jackal, unable to escape, pressed his head against a tree and let the flames pass over him. The fire burned off all his fur—except for a small tuft on the top of his head where it had been protected by the tree.

Later, while drinking from a rocky pool, the jackal saw his reflection and noticed the tuft. “Now I look special,” he thought. “I can use this to trick others.”

As he wandered through the forest, he came across the rats’ cave. He thought, “I’ll fool these rats and eat them.” So he stood nearby, pretending to be holy and wise.

The Bodhisatta saw him and, thinking the jackal was a spiritual being, asked, “What’s your name?”

“I am Bharadvaja, a devotee of the Fire-God,” replied the jackal.

“Why are you here?”

“I’ve come to protect you and your people.”

“How will you protect us?”

“I can count on my fingers. I’ll count your numbers every morning and evening to make sure everyone returns safely.”

“Very well,” said the Bodhisatta. “You may stay and watch over us.”

So each morning, the jackal counted the rats as they left: “One, two, three…” And each evening, he counted them again as they returned. But every time, he grabbed and ate the last rat in line.

Eventually, the Bodhisatta noticed that fewer rats were coming back. He realized what was happening and confronted the jackal.

“It’s not holiness that gave you that top-knot,” he said, “but your greedy nature.” Then he spoke this verse:

It wasn’t virtue that crowned your head— But hunger, masked in holy thread. Our numbers shrink, the truth is clear: Fire-God’s devotee, you’re not welcome here.

When the story ended, the Buddha said, “That deceitful monk was the jackal in the story. And I was the wise King of the Rats.”

.... o ....

J130. Kosiya Jātaka -- Người Vợ Giả Vờ và Vị Thầy Thông Thái

Tóm tắt: Một Bà-la-môn đức hạnh bị vợ lừa dối, bắt ông chiều theo mọi ý thích của cô. Đức Phật kể lại một câu chuyện tương tự trong quá khứ, trong đó Ngài khuyên một Bà-la-môn chữa bệnh cho vợ mình bằng cách đưa cho cô một phương án khó chịu.

.

Khi ở tại tu viện Kỳ Viên, Đức Phật kể về một người phụ nữ ở thành Savatthi. Bà kết hôn với một vị Bà-la-môn hiền lành và đức hạnh, người đã noi theo lời dạy của Đức Phật. Nhưng bà không chung thủy. Ban đêm, bà lén lút ra ngoài gặp gỡ những người đàn ông khác. Ban ngày, bà nằm trên giường giả vờ bị bệnh.

"Có chuyện gì vậy, em yêu?" chồng bà hỏi.

"Em bị gió làm phiền", bà trả lời.

"Em có thể mang gì để giúp anh khỏe hơn không?"

"Đồ ngọt, thức ăn bổ dưỡng, cháo gạo, dầu ăn - bất cứ thứ gì dễ chịu."

Vị Bà-la-môn đã làm việc chăm chỉ để cung cấp mọi thứ bà yêu cầu. Nhưng khi ông đi vắng, bà vẫn tiếp tục những hành vi bất lương của mình. Cuối cùng, ông nhận thấy rằng mặc dù bà trông khỏe mạnh và no đủ, bà vẫn nói rằng mình bị bệnh.

Không biết phải làm gì, vị Bà-la-môn đến gặp Đức Phật tại Kỳ Viên. Ông mang theo hoa và hương cúng dường, rồi cúi đầu cung kính đảnh lễ.

"Sao ông đi lâu thế?" Đức Phật hỏi.

"Vợ tôi nói bà ấy bị bệnh," vị Bà-la-môn giải thích. "Tôi đã làm việc vất vả để chăm sóc bà ấy, mang đủ thứ thức ăn. Giờ bà ấy trông khỏe mạnh, nhưng vẫn nói gió làm phiền bà ấy."

Đức Phật, người hiểu rõ sự thật về hành vi của người phụ nữ, nhẹ nhàng nói: "Này Bà-la-môn, những bậc hiền triết thời xưa đã biết cách chữa trị 'căn bệnh' cứng đầu này. Nhưng ông đã quên mất rồi. Để tôi nhắc lại cho ông."

Ngày xửa ngày xưa, tại Benares, Bồ-tát sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn quý tộc. Ngài học hành uyên thâm và trở thành một bậc thầy nổi tiếng. Nhiều học trò đến xin học với ngài.

Một trong những học trò của ngài là một Bà-la-môn ở nông thôn, người đã thông thạo kinh điển và khoa học. Ông ta ở lại Benares để quản lý đất đai và tiếp tục đến gặp Bồ-tát để nghe ngài thuyết pháp. Nhưng vợ ông ta lại không trung thực - giống như người phụ nữ trong câu chuyện này. Bà ta giả vờ bị bệnh và đòi hỏi những món ăn đặc biệt, trong khi bí mật gặp gỡ những người đàn ông khác.

Khi vị Bà-la-môn học trò giải thích lý do không đi học, Bồ-tát nhận ra lời nói dối của người vợ. Ngài nói: “Đừng cho cô ta ăn quà vặt nữa. Thay vào đó, hãy chuẩn bị một bài thuốc mạnh: ngâm năm loại trái cây vào phân bò rồi ủ trong một cái nồi đồng. Sau đó, lấy một sợi dây thừng hoặc một cây gậy và bảo cô ta hoặc phải uống thuốc hoặc phải đứng dậy làm việc. Nếu cô ta từ chối, hãy dọa sẽ túm tóc cô ta và mắng cho cô ta một trận. Như vậy cô ta sẽ khỏi bệnh.”

Vị Bà-la-môn nghe theo lời khuyên và mang bài thuốc kỳ lạ đến cho vợ.

“Ai bảo anh mang thứ này đến?” cô hỏi.

“Sư phụ,” ngài đáp.

“Em không uống!”

“Vậy thì phải chọn,” vị Bà-la-môn nói, tay cầm sợi dây. “Hoặc uống thuốc hoặc làm việc để kiếm miếng ăn.” Và vị này đọc bài kệ này:

Cô có thể bệnh hoặc ăn - cô sẽ chọn gì? Cô không thể làm cả hai, hỡi Kosiya của ta.

Hoảng sợ, người phụ nữ nhận ra vị thầy đã nhìn thấu tâm can mình. Cô ta đứng dậy, bắt đầu làm việc và thay đổi cách sống. Từ ngày đó, cô trở nên lương thiện và tốt bụng.

Khi câu chuyện kết thúc, Đức Phật nói: “Vợ chồng trong câu chuyện hôm nay cũng giống như vậy trong quá khứ. Và ta là bậc thầy thông thái.”

.... o ....

J130. Kosiya Jātaka -- The Pretending Wife and the Wise Teacher

Summary: A virtuous Brahmin is being deceived by his wife, who makes him cater to her every whim. The Buddha recounts a similar story from the past, in which he advised a Brahmin to cure his wife by presenting her with an unpleasant alternative.

.

While staying at Jetavana monastery, the Buddha spoke about a woman from the city of Savatthi. She was married to a kind and virtuous brahmin who followed the Buddha’s teachings. But she was not faithful. At night, she went out secretly to meet other men. During the day, she stayed in bed pretending to be sick.

“What’s wrong, my dear?” her husband asked.

“I’m troubled by wind,” she replied.

“What can I bring to help you feel better?”

“Sweets, rich foods, rice porridge, oils—anything comforting.”

The brahmin worked hard to provide everything she asked for. But while he was away, she continued her dishonest ways. Eventually, he noticed that although she looked healthy and well-fed, she still claimed to be sick.

Wondering what to do, the brahmin went to visit the Buddha at Jetavana. He brought offerings of flowers and incense, and bowed respectfully.

“Why have you been away so long?” the Buddha asked.

“My wife says she’s sick,” the brahmin explained. “I’ve been working hard to care for her, bringing her all kinds of food. She looks healthy now, but still says the wind troubles her.”

The Buddha, who knew the truth about the woman’s behavior, said gently, “Ah, brahmin, wise people in the past knew how to treat such stubborn ‘illness.’ But you’ve forgotten. Let me remind you.”

Long ago, in Benares, the Bodhisatta was born into a noble brahmin family. He studied deeply and became a famous teacher. Many students came to learn from him.

One of his students was a country brahmin who had mastered the sacred texts and sciences. He stayed in Benares to manage his land and continued to visit the Bodhisatta for teachings. But his wife was dishonest—just like the woman in the present story. She pretended to be sick and demanded special foods, while secretly meeting other men.

When the brahmin explained why he hadn’t been attending lessons, the Bodhisatta saw through the wife’s lies. He said:

“Stop giving her treats. Instead, prepare a strong remedy: soak five kinds of fruit in cow dung and let it ferment in a copper pot. Then take a rope or stick and tell her she must either take the medicine or get up and work. If she refuses, threaten to drag her by the hair and give her a good scolding. That will cure her.”

The brahmin followed the advice and brought the strange remedy to his wife.

“Who told you to bring this?” she asked.

“The master,” he replied.

“I won’t take it!”

“Then you must choose,” said the brahmin, holding the rope. “Either take the medicine or work for your food.” And he recited this verse:

You may ail or eat—what will it be? You can’t do both, my Kosiya.

Frightened, the woman realized the master had seen through her. She got up, began working, and changed her ways. From that day on, she became honest and good.

When the story ended, the Buddha said, “The husband and wife in today’s story were the same in the past. And I was the wise teacher.”

.... o ....

.

.

.