Xuất thân từ một gia đình

Chuyên trồng cây trái, rau xanh trong vườn

Chàng trai nay đã lớn khôn

Thường dùng cuốc xẻng chuyên môn sới cày

Khai quang mảnh đất quanh đây

Trồng dưa, bầu, bí hàng ngày rất chăm

Rồi đem bán để kiếm ăn

Sống đời chật vật khó khăn bần hàn,

Gia tài sau một thời gian

Chỉ còn một xẻng theo chàng khắp nơi

Người đâu xẻng đấy mãi thôi

Tựa như gậy trúc đỡ người thầy tu

Bước đi trong cánh rừng thưa,

Mọi người vì vậy thường ưa gọi chàng

“Hiền nhân cuốc xẻng” lang thang

Bà con ái ngại, xóm làng mến thương.

Một ngày chàng nghĩ chán chường:

“Cuộc đời ta sống tầm thường ích chi

Chỉ làm vườn, uổng phí đi

Ta nên chuyển hướng ngay thì tốt hơn

Vào tu thiền chốn thâm sơn

Sẽ luôn hạnh phúc, sẽ luôn an bình.”

Nghĩ xong chàng tỏ nhiệt tình

Giấu đi cái xẻng của mình một nơi

Quyết tâm thay đổi cuộc đời

Vào tu thiền định thảnh thơi rừng già.

Đường thiền chưa kịp thăng hoa

Nẻo trần chàng lại đã sa chân rồi

Vấn vương cuốc xẻng mãi thôi

Cố quên chẳng được xẻng thời xưa kia

Thiền đâu còn tác dụng chi

Nên chàng bỏ cuộc quay về làng thôn

Lại tìm xẻng, lại làm vườn

Lao vào cuộc sống tầm thường trước đây.

Nhưng rồi chỉ được ít ngày

Anh chàng nhàm chán cuốc cày nếp xưa

Làm vườn trồng trọt hết ưa

Lại đem giấu xẻng đi như thuở nào

Rừng thiêng vẫy gọi chàng vào

Lại tu thiền định với bao nhiệt tình.

Tưởng rằng mọi chuyện tốt lành

Nào ngờ cuốc xẻng quẩn quanh tâm hồn

Khiến chàng lại bỏ về luôn

Đi về như vậy sáu lần chẳng ngưng.

*

Tới lần thứ bảy lìa rừng

Về vườn cầm xẻng chàng bừng ngộ ra

Nguyên nhân chính yếu sâu xa

Chỉ vì cuốc xẻng cũ mà khổ thân

Tới lui quanh quẩn bảy lần

Nên chàng quyết định bỏ luôn xẻng này:

“Vứt đi dứt khoát từ nay

Ném lòng sông ở vùng đây, tiếc gì!

Rồi quay lại nẻo cũ kia

Rừng thiền vĩnh viễn tìm về nương thân.”

Chàng mang xẻng ra bờ sông

Nhủ thầm: “Đừng dõi mắt trông kẻo phiền

Nhớ nơi vứt nó không nên,

Dù cho tham ái nổi lên sau này

Ta ra tìm nó nơi đây

Cũng không tìm thấy. Thoát ngay bụi trần.”

Chàng nhắm mắt, chàng quyết tâm

Trên đầu quay xẻng ba lần phóng ra

Giữa dòng sâu xẻng văng xa

Sau này khó kiếm nó mà vớt lên,

Trong lòng hoan hỉ vô biên

Chàng la thật lớn giữa miền thênh thang

Như sư tử rống ầm vang:

“Thắng rồi! Chiến thắng vinh quang đạt rồi!”

Tiếng la vọng khắp núi đồi

Bất ngờ lúc đó vua thời đi ngang

Vua vừa thắng trận vẻ vang

Dẹp quân phản loạn biên cương trở về

Sau khi tắm dưới sông kia

Cưỡi voi lộng lẫy uy nghi về thành

Về Ba La Nại uy danh

Nhân dân chờ đón linh đình hoan ca,

Vua nghe thấy tiếng chàng la

Ngài truyền lệnh hỏi cho ra sự tình

Sai quân đi kiếm dẫn trình

Ngài lên tiếng hỏi: “Nghe anh khoe rằng

Anh vừa chiến thắng huy hoàng

Thắng ai? Hãy nói rõ ràng phân minh.”

Khoan thai chàng mới thưa trình:

“Đại vương dù có tạo thành chiến công

Thắng trăm ngàn địch sa trường

Ngẫm ra chiến thắng ích không nhiều gì

Vì tương lai kẻ thù kia

Tìm đường phục hận, khó bề được yên,

Chiến công độc nhất vững bền

Đó là chiến thắng não phiền tâm ta

Do tham dục phát sinh ra

Mới là chiến thắng thật là tối cao.”

*

Vua nghe lời nói nhiệm màu

Trong lòng tỏ ngộ, tan mau não phiền

Tâm tư hướng đến cửa thiền

Muốn rời cõi tục qua miền an vui

Có chân hạnh phúc tuyệt vời

Vua bèn trịnh trọng ngỏ lời hỏi mau:

“Thưa hiền nhân, thật lành sao

Bây giờ ngài định đi đâu thưa ngài?”

Chàng bèn đáp rất khoan thai:

“Tôi rời cõi tục vào nơi thanh nhàn

Trong rừng Hy Mã Lạp Sơn

Tu thiền, xả hết trầm luân não phiền.”

Vua nghe phát khởi lòng tin

Tỏ bày nguyện vọng với hiền nhân kia:

“Cho tôi theo gót cùng đi

Giờ tôi cũng muốn xa lìa hoàng gia!”

Cả hai nhắm phía rừng già

Đi về phương Bắc thật là thảnh thơi.

Quan, quân tất cả mọi người

Cũng đều ngỏ ý tức thời theo chân.

Tin lành loan khắp nhân dân

Dân Ba La Nại muôn phần mừng vui

Ùn ùn theo gót hai người

Bỏ vùng phiền não, vào nơi hương thiền.

Kinh thành trống vắng im lìm

Vua trời Đế Thích trên miền trời cao

Thấy người lũ lượt theo nhau

Di cư vĩ đại tiến vào rừng hoang

Ngài bèn ra lệnh vội vàng

Tạo khu cư trú sẵn sàng trong đây

Sai thần xây cất làm ngay

Để mà đón phái đoàn này tới nơi,

Đất trời hoan hỉ chào mời

Hiền nhân cùng với mọi người ẩn cư

Mùi thiền ngan ngát rừng xưa

Đưa người thoát tục qua bờ thơm hương

Xuất gia, lối đạo tìm nương

“Từ, bi, hỉ, xả” trọn đường tu thân.

Mọi người cố gắng vô ngần

Tu hành đắc đạo hưởng nguồn sướng vui

Sau này tới lúc qua đời

Được sinh lên tận cõi trời Phạm Thiên.

*

Tâm Minh Ngô Tằng Giao

(thi hóa, phỏng dịch theo bản văn xuôi

THE SHOVEL WISE MAN

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)

*

Nhận diện tiền thân Đức Phật

TRUYỆN HIỀN NHÂN CUỐC XẺNG

Hiền nhân Cuốc Xẻng là tiền thân Đức Phật. Vua là A Nan.

_________________________________________________________