Tản mạn về từ Hán Việt - phần 4: Bính âm, Phanh âm, Phiên âm hay pīnyīn?
Bính âm (pinyin) hay Hán Ngữ Bính âm 漢語拼音/汉语拼音 (theo thứ tự phồn thể/giản thể) là một cụm danh từ mới xuất hiện từ thập niên 1950 - chính phủ TQ (Trung Quốc, Trung Hoa Lục Địa) cải tiến nhiều lần và gần đây cũng được Đài Loan chấp nhận (2009) tuy đã có hệ thống pinyin riêng (Thông Dụng Bính âm - xem thêm phần Phụ chú).
Bính âm là một (trong nhiều cách) ghi âm tiếng TQ (giọng Bắc Kinh/BK) bằng hệ thống chữ La Tinh cũng như tiếng Việt hiện nay. Trong lịch sử ký âm tiếng Hán, các phương pháp chú âm đã từng hiện diện để giúp người đọc chữ Hán thêm phần chính xác như trực âm (直音, ghi một âm gần đúng bằng chữ Hán khác), cổ độc (古讀) - thanh huấn (聲 訓) - độc nhược A (讀若 A, đọc giống như là âm đọc chữ A) - độc vi 讀為, phiên thiết (phản thiết 反切), đồng A (同 A) hay âm A (như X 音 A là X-âm-A/X-đồng-A có nghĩa là X đọc như A)… Các hệ thống ký âm dùng chữ La Tinh ‘chính thức’ bắt đầu từ thời các nhà truyền giáo dòng Tên Matteo Ricci và Michele Ruggieri khi soạn cuốn tự điển Bồ Đào Nha-Hán (Portuguese-Chinese dictionary) vào khoảng 1583-1588 (so với tự điển Việt-Bồ-La ra đời vào năm 1651 của Alexandre de Rhodes). Vào thế kỷ 20 thì hệ thống phiên âm Wade-Giles trở nên rất thông dụng, nhất là trong các tài liệu báo chí phương Tây (khi bắt đầu viết nhiều về văn hoá ngôn ngữ ở TQ), thí dụ như các danh từ riêng vẫn còn dùng hệ thống này như Mao Tse-Tung (毛澤東/毛泽东 Mao Trạch Đông1) hay Nanking (南京 Nam Kinh) ... Các tên riêng này nếu viết theo hệ thống pīnyīn thì trở thành Mao Zedong hay Nanjing (trên báo chí thường bỏ các dấu chỉ thanh điệu như Máo Zé Dōng hay Nán Jīng). Hệ thống pinyin 拼音 là gần đây nhất, tuy không có vấn đề gì với cách dịch truyền thống của 音 là âm, nhưng còn chữ 拼 thì có vài lấn cấn. Thời kỳ xuất hiện của các thư tịch và tài liệu quan trọng dùng trong phần này như Nhĩ Nhã là vào khoảng thế kỷ III TCN, Ngọc Thiên (NT, năm 543 SCN), Đường Vận (ĐV, 751 SCN), Long Kham Thủ Giám (LKTG, 997), Quảng Vận (QV, 1008 SCN), Loại Thiên (LT, khoảng 1039), Tập Vận (TV, 1067 SCN), Hồng Vũ Chính Vận (CV, 1375), Tự Vị (TVi, 1615), Chính Tự Thông (CTT, 1670), tự điển Khang Hy (KH, 1716), Hán Ngữ Đại Tự Điển (HNĐTĐ, 1989) …
Hạ tải file pdf ở phần đính kèm bên phải.
Xem thêm:
- Tiếng Việt thời LM de Rhodes - gió nam, gió nồm và chữ Nôm (phần 20) Nguyễn Cung Thông
- Nguyên nhân sự chia cắt giữa A.Dharmapala và H.S.Olcott Diệu Tùng
- Điều Nay Chí Ta Biết, tự ta thấy, tự ta ý thức rồi ta tuyên bố chứ không phải nghe từ ai khác: Đường Vế Cực Lạc- Tịnh Độ Nhân Gia là kết quả kết tập Phật Ngôn! Tâm Tịnh
- Sự Ghi Nhận Và Lòng Biết Ơn Viên Như
- Tản mạn về tiếng Việt "hiện tượng đồng hoá âm thanh" (phần 3)- tẩm liệm hay tấn/tẫn/tẩn liệm? Nguyễn Cung Thông
- Tổng hợp các địa chỉ thỉnh hình Phật, kinh, đĩa giảng Phật pháp Cư sĩ Thiện Thông
- Tham khảo: Mẫu thiết kế lễ đài vía Phật A Di Đà Quảng Hoa
- Slideshow - Kinh A Di Đà Thích Tánh Tuệ
- Slideshow - Phật ngọc hòa bình thế giới Admin
Đánh giá bài viết này
Các đính kèm
Cùng tác giả
- “Tiếng Việt từ TK 17: cách dùng đừng, chẳng khi nào đừng, chẳng có khi đừng” (phần 35)
- “Tiếng Việt từ thời LM de Rhodes - tới Kinh Tin Kính thời Philiphê Bỉnh - vài nhận xét thêm (phần 26C)”
- “Tiếng Việt từ thời LM de Rhodes - Kinh Lạy Cha và Philiphê Bỉnh - vài nhận xét thêm (phần 5E)”
- “Tiếng Việt từ TK 17: cách dùng đã, đã đã, nên tật, đã tật” (phần 34)
- "Tiếng Việt từ TK 17: cách dùng nghỉ ... nghỉ làm” (phần 33)
- Tiếng Việt từ TK 17: nên mười tuổi và nên hoa (phần 32B)
- Tiếng Việt từ TK 17: nên mười tuổi và nên hoa (phần 32)
- “Tiếng Việt từ TK 17: tay mặt/hữu - tay tả/trái – tay đăm/chiêu” (phần 31)
- Tiếng Việt từ TK 17: thợ dào, thợ rèn, thợ máy ... dộng chúa (phần 30)
- Những mãnh vụn ngôn ngữ và lịch sử: tiếng Việt từ thời LM de Rhodes - niên hiệu Long Thái và chúa Khánh ở Cao Bằng, chúa Bằng ở kinh đô (phần 29)
Được quan tâm nhất
|
Tổng hợp các địa chỉ thỉnh hình Phật, kinh, đĩa giảng Phật pháp 13/12/2011 21:05:00 |
|
Slideshow - Phật ngọc hòa bình thế giới 17/03/2010 04:48:00 |
|
Slideshow - Kinh A Di Đà 06/04/2010 18:05:00 |
|
Tham khảo: Mẫu thiết kế lễ đài vía Phật A Di Đà 23/11/2011 22:57:00 |
| Tản mạn về từ Hán Việt - phần 4: Bính âm, Phanh âm, Phiên âm hay pīnyīn? 02/05/2012 21:40:00 |
Gửi bình luận của bạn
BÌNH LUẬN BẰNG TÀI KHOẢN FACEBOOK (