Nhìn Lại Phong Trào Phật Giáo Miền Nam 1963

Nhìn Lại Phong Trào Phật Giáo Miền Nam 1963

• Nhìn Lại Phong Trào Phật Giáo Miền Nam 1963
• PGVN từ phong trào chấn hưng Phật giáo đầu thế kỷ XX đến phong trào đấu tranh của Phật giáo năm 1963 và thời đại hôm nay
• Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc trong phong trào chấn hưng Phật giáo
• Tác động từ phong trào chấn hưng Phật giáo miền Trung đối với cuộc vận động Phật giáo miền Nam năm 1963
• Nguyên nhân dẫn đến phong trào Phật giáo năm 1963 ở miền Nam Việt Nam
• Phong trào đấu tranh của Phật giáo miền Nam Việt Nam 1963 - Nhìn từ hồ sơ lưu trữ Bộ Ngoại giao Mỹ
• Phong trào đấu tranh Phật giáo miền Nam 1963 - Từ góc nhìn của người Mỹ
• Phật giáo 1963 & Bồ-tát Quảng Đức, nhìn từ thế giới
• Ngọn lửa Thích Tiêu Diêu tỏa sáng giữa sân chùa Từ Đàm - Huế ngày 16-08-1963
• Phong trào Phật giáo năm 1963 - Một cách tiếp cận
• Ni trưởng Thích Nữ Diệu Không trong phong trào đấu tranh Phật giáo ở miền Nam năm 1963

Xin xem tập tin đính kèm bên phải.

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHXH&NV               HỌC VIỆN PHẬT GIÁO VIỆT NAM

  ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP. HCM                   TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

-----oOo-----

 CHỈ ĐẠO:

HT.TS. THÍCH TRÍ QUẢNG - PGS.TS. VÕ VĂN SEN 

CHỦ BIÊN:

PGS.TS. TRƯƠNG VĂN CHUNG

PGS.TS. NGUYỄN CÔNG LÝ

TT.TS. THÍCH NHẬT TỪ

THƯ KÝ:

TS. TRẦN THỊ HOA

TT.TS. THÍCH PHƯỚC ĐẠT

ĐĐ.TS. THÍCH GIÁC HOÀNG

ThS. NGUYỄN THOẠI LINH

ThS. NGUYỄN THANH TÙNG

MỤC LỤC

• Lời giới thiệu
• Lời nói đầu
• HT.TS. Thích Trí Quảng: Phát biểu chào mừng Hội thảo
• PGS.TS. Võ Văn Sen: Diễn văn khai mạc Hội thảo

Phần I

TỪ PHONG TRÀO CHẤN HƯNG PHẬT GIÁO ĐẦU THẾ KỶ XX ĐẾN PHONG TRÀO PHẬT GIÁO Ở MIỀN NAM NĂM 1963

• HT. Thích Đức Nghiệp:     Từ phong trào chấn hưng Phật giáo đầu thế kỷ XX đến phong trào đấu tranh của Phật giáo năm 1963
• TT. Thích Huệ Thông:     Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc trong phong trào chấn hưng Phật giáo
• TS. Nguyễn Tất Thắng & Dương Thanh Mừng:     Tác động từ phong trào chấn hưng Phật giáo miền Trung đối với cuộc vận động Phật giáo miền Nam năm 1963

Phần II

BỐI CẢNH LỊCH SỬ, SỰ KIỆN, NHÂN VẬT, VĂN HỌC TRONG PHONG TRÀO PHẬT GIÁO Ở MIỀN NAM NĂM 1963

• PGS.TS. Nguyễn Hồng Dương:     Nguyên nhân dẫn đến phong trào Phật giáo năm 1963 ở miền Nam Việt Nam
• PGS.TS. Trương Văn Chung:     Phong trào đấu tranh của Phật giáo miền Nam Việt Nam 1963 - Nhìn từ hồ sơ lưu trữ Bộ Ngoại giao Mỹ
• PGS.TS. Đào Ngọc Chương:     Phong trào đấu tranh Phật giáo miền Nam 1963 – Từ góc nhìn của người Mỹ
• TS. Bùi Kha:     Phật giáo 1963 & Bồ-tát Quảng Đức, nhìn từ thế giới
• NNC. Tâm Hằng Nguyễn Đắc Xuân:     Ngọn lửa Thích Tiêu Diêu tỏa sáng giữa sân chùa Từ Đàm Huế ngày 16-8-1963
• PGS.TS. Hà Minh Hồng & TS. Phạm Thị Ngọc Thu:     Phong trào Phật giáo năm 1963 - Một cách tiếp cận
• ThS. Dương Hoàng Lộc:     Ni trưởng Thích Nữ Diệu Không trong phong trào đấu tranh Phật giáo ở miền Nam năm 1963
• Dương Văn Triêm:     Phong trào Phật giáo miền Nam năm 1963 có phải là nguyên nhân cái chết của Ngô Đình Diệm?
• TS. Hoàng Chí Hiếu:     Phong trào Phật giáo thị xã Quảng Trị năm 1963
• NNC. Tịnh Minh Đoàn Ngọc Chức:     Cà-sa vương khói
• NNC. Trí Bửu:      Phật giáo Khánh Hòa với pháp nạn 1963
• NNC. Lê Chính Tâm & TS. Lê Thành Nam:     Cộng đồng quốc tế với phong trào Phật giáo miền Nam Việt Nam năm 1963
• ThS. Nguyễn Thị Thanh Huyền:     Vai trò quần chúng nhân dân trong phong trào Phật giáo miền Nam năm 1963
• ThS. Phan Văn Cả:     Chính sách của Mỹ đối với chính quyền Ngô Đình Diệm trong cuộc khủng hoảng Phật giáo 1963
• NNC. Lê Thị Dung:      Phong trào đấu tranh của Phật giáo ở miền Nam Việt Nam năm 1963 - Đợt sóng cuối cùng nhấn chìm chế độ độc tài Ngô Đình Diệm
• NNC. Tâm Diệu:     Lịch sử Phật giáo Việt Nam trong ngày 11-6-1963 đã bị mạo hóa     
• GS.TS. Nguyễn Tri Ân:     Bồ-tát Quảng Đức: Cuộc đời và hạnh nguyện nhìn qua các văn bản và khảo cứu
• PGS.TS. Lê Giang:     Con đường thơ đi đến “Lửa từ bi” của Vũ Hoàng Chương
• PGS.TS. Nguyễn Công Lý:     Tinh thần vô ngã vị tha của Bồ-tát Quảng Đức qua Lời nguyện tâm huyết và Kệ thiêu thân cúng dường

Phần III

Ý NGHĨA, VAI TRÒ VÀ BÀI HỌC LỊCH SỬ TỪ PHONG TRÀO PHẬT GIÁO MIỀN NAM NĂM 1963

• PGS.TS. Lê Cung:     Năm mươi năm nhìn lại phong trào Phật giáo miền Nam (1963 - 2013)
• TT.TS. Thích Nhật Từ:     Nguyên nhân và ý nghĩa tự thiêu của Bồ-tát Thích Quảng Đức
• ThS. Huỳnh Thị Cận:     Mục tiêu công bằng xã hội nhìn từ cuộc vận động của Phật giáo miền Nam năm 1963
• TS. Nguyễn Ngọc Quỳnh:     Nhìn lại phong trào đấu tranh của Phật giáo miền Nam năm 1963 - Những giá trị và ý nghĩa lịch sử
• Nguyễn Văn Bắc:     Ảnh hưởng của phong trào Phật giáo đến cục diện chính trị miền Nam (1963)
• HT.ThS. Thích Đạt Đạo:     Tinh thần dân tộc trong phong trào Phật giáo năm 1963
• TT.TS. Thích Viên Trí:     Bài học lịch sử từ ngọn lửa Quảng Đức
• TS. Giác Chính Trần Đức Liêm:     Sự kiện Phật đản năm 1963: Bài học lịch sử
• GS.TS. Cao Huy Thuần:     Pháp nạn 1963: suy nghĩ về bất bạo động
• PGS.TS. Trần Hồng Liên:     Từ phong trào tranh đấu của Phật giáo miền Nam năm 1963, nghĩ về tinh thần nhập thế của Phật giáo Việt Nam
• TS. Trần Thuận:     Sức mạnh truyền thống trong phong trào Phật giáo năm 1963 429
• HT.ThS. Thích Giác Toàn:     Sáng ngời đức vô úy
• PGS.TS. Nguyễn Ngọc Dung:     Phong trào đấu tranh của Phật giáo miền Nam 1963 - Đỉnh cao của sự nhập thế
• TS. Trần Nam Tiến & Huỳnh Tâm Sáng:     Tác động của phong trào đấu tranh Phật giáo ở miền Nam Việt Nam 1963 đến quan hệ Mỹ - Ngô Đình Diệm
• GS.TS. Cao Huy Thuần:      Bản chất văn hóa của cuộc đấu tranh Phật giáo trong pháp nạn 1963
• ĐĐ. Thích Giác Hoàng:      Tinh thần bất bạo động trong Phật giáo

Phần IV

ĐỒNG HÀNH CÙNG DÂN TỘC, ĐẠO PHÁP VÀ CHỦ NGHĨA

XÃ HỘI CỦA PHẬT GIÁO TRONG SỰ NGHIỆP ĐỔI MỚI

Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

• NGND.GS.TS. Ngô Văn Lệ:     Cuộc đấu tranh của Phật giáo miền Nam chống Mỹ - Diệm và xu hướng nhập thế trong bối cảnh hiện nay
• NNC. Nguyễn Đắc Toàn:     Phật giáo với một số vấn đề văn hóa - xã hội
• TS. Trần Hoàng Hảo & ThS. Dương Hoàng Lộc:     Phật giáo Thành phố Hồ Chí Minh với việc cung cấp dịch vụ xã hội cho cộng đồng (thực trạng và giải pháp)
• ThS. Võ Thanh Hùng:     Vai trò của Phật giáo vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long trên lĩnh vực văn hóa - xã hội trong thời kỳ đổi mới hiện nay
• PGS.TS. Phan Thị Thu Hiền:     Sự tiếp biến Phật giáo trong văn hóa người Việt miền Tây Nam Bộ
• ThS. Nguyễn Thị Thúy Hằng:     Xu hướng biến đổi của ảnh hưởng nhân sinh quan Phật giáo trong đời sống tinh thần của người Việt Nam hiện nay
• TT.TS. Thích Phước Đạt:     Đặc trưng của Phật giáo Việt Nam trong thời đại hội nhập toàn cầu
• TS. Trần Thị Hoa:     Mấy suy nghĩ về vai trò của Phật giáo đối với đất nước hiện nay
• PGS.TS. Nguyễn Công Lý:     Sau 50 năm nhìn lại phong trào Phật giáo miền Nam 1963 (báo cáo tổng kết hội thảo)

 LỜI GIỚI THIỆU

 Phật giáo Việt Nam với tư tưởng nhập thế “Hộ quốc An dân” luôn đồng hành cùng quá trình dựng nước, giữ nước; luôn miệt mài vì độc lập, tự do cùng dân tộc. Trong cuộc đồng hành đó, phong trào Phật giáo miền Nam năm 1963 như một điểm nhấn rực rỡ, đánh dấu bước chuyển lớn trên con đường hướng nội và nhập thế đến tận cùng vì dân tộc.

Hội thảo khoa học lần này với chủ đề: “Nhìn lại phong trào Phật giáo miền Nam năm 1963” có mục đích không chỉ là tiếp tục tìm kiếm, làm sáng tỏ hơn cội nguồn, bối cảnh lịch sử, nhân vật, sự kiện, ý nghĩa, vai trò và bài học lịch sử…; mà còn là cuộc hành hương tinh thần đặc biệt để trở về, để lắng nghe, cảm nhận bằng trái tim những âm thanh vang vọng, ngọn lửa hào khí sôi sục, bừng sáng từ phong trào vì quyền sống tự do, bình đẳng của Phật giáo và của dân tộc Việt Nam. Gần 50 bài viết được chọn in trong tập kỷ yếu này đã dẫn dắt chúng ta trở về phong trào chấn hưng Phật giáo những năm 30 của thế kỷ trước; đến sự kiện đàn áp Phật giáo ở Huế của chế độ độc tài Ngô Đình Diệm và hệ quả tất yếu của sự bùng nổ phong trào đấu tranh Phật giáo toàn miền Nam mà đỉnh điểm là ngọn lửa rực sáng của Bồ-tát Thích Quảng Đức. Với những tư liệu mới, những cách tiếp cận mới từ nhiều phương diện khác nhau, các học giả, nhà nghiên cứu, giảng viên trong và ngoài Phật giáo, ở trong nước và ở nước ngoài đã không chỉ mang lại cái nhìn tổng quan, những nhận thức mà còn là những trải nghiệm, cảm xúc tươi mới về một giai đoạn hào hùng của Phật giáo Việt Nam.

Hội thảo khoa học diễn ra trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự hội nhập quốc tế của Việt Nam – một quá trình đầy thời cơ và thách thức; mà mặt trái của chúng ẩn chứa những thế lực mang sức mạnh phi nhân, có thể làm đảo lộn và làm thay đổi tất cả từ truyền thống đến hệ giá trị, bản sắc văn hóa. Vì vậy, hội thảo lần này là để vì ngày hôm nay, vì những mệnh lệnh của cuộc sống hiện tại đang đặt ra cho Phật giáo Việt Nam và dân tộc Việt Nam trên con đường vì tự do, độc lập, dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Cuốn sách này là tuyển tập các bài viết của các chuyên gia, nhà nghiên cứu Phật học, các giáo sư, giảng viên của các trường đại học, các viện nghiên cứu do Trường Đại học KHXH và NV - ĐHQG TP. HCM và Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP. HCM tổ chức Hội thảo khoa học và biên soạn. Cuốn sách được chia làm 4 phần với 4 chủ đề chính:

1. Từ phong trào chấn hưng Phật giáo đầu thế kỷ XX đến phong trào đấu tranh của Phật giáo miền Nam Việt Nam năm 1963.

2. Bối cảnh lịch sử, sự kiện, nhân vật, văn học… trong phong trào Phật giáo miền Nam Việt Nam năm 1963.

3. Ý nghĩa, vai trò và bài học lịch sử phong trào Phật giáo miền Nam năm 1963.

4. Đồng hành cùng dân tộc, đạo pháp và chủ nghĩa xã hội của Phật giáo trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay.

Hy vọng cuốn sách thực sự là một tài liệu tham khảo, nghiên cứu bổ ích và có giá trị đối với đông đảo bạn đọc. Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách cùng bạn đọc.

                                                  Ngày 24 tháng 5 năm 2013

                                               PGS.TS. Trương Văn Chung

                                     Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tôn giáo

                                      Trường ĐHKHXH&NV-ĐHQG TP HCM

LỜI NÓI ĐẦU

“Nhìn lại phong trào Phật giáo miền Nam 1963” là tuyển tập các bài nghiên cứu tại Hội thảo khoa học: “50 năm phong trào đấu tranh Phật giáo (1963-2013)” do Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP. HCM phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn thuộc Đại học Quốc gia TP.HCM, đồng tổ chức tại Khu du lịch Phương Nam, thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương, vào ngày 11-6-2013, kỷ niệm 50 năm ngày Bồ-tát Thích Quảng Đức (11-6-1963 – 11-6-2013) thiêu thân vì đại nghĩa dân tộc, góp phần mang lại hòa bình, công bằng xã hội và bình đẳng tôn giáo tại miền Nam Việt Nam.

Với gần 50 bài tham luận của nhiều học giả, nhà nghiên cứu và nhà Phật học trong và ngoài nước, nhiều phát hiện mới được khám phá và công bố lần đầu tiên trong Hội thảo này, đã góp phần làm sáng tỏ những ẩn số vốn gây tranh cãi giữa các nhà chính trị và các nhà nghiên cứu trong nước và quốc tế.

Để đánh giá một cách hệ thống, toàn diện các ảnh hưởng và tác động tích cực từ cuộc tự thiêu vô úy, vô tiền khoáng hậu của Bồ-tát Thích Quảng Đức và các vị thánh tử đạo, cũng như phong trào đấu tranh bất bạo động của Phật giáo Việt Nam năm 1963, nội dung của tuyển tập này được phân làm 4 phần.

Phần I giới thiệu bao quát về phong trào chấn hưng Phật giáo đầu thế kỷ XX trên thế giới và những ảnh hưởng của nó đối với phong trào đấu tranh của Phật giáo năm 1963. Thống nhất và phát triển bền vững GHPGVN từ năm 1981 được xem là sự kế thừa truyền thống nhập thế và đồng hành với dân tộc của Phật giáo Việt Nam từ 2.000 năm lịch sử.

Trong phần II, nhiều học giả hàng đầu về lịch sử Việt Nam cận hiện đại nói chung và phong trào Phật giáo Việt Nam nói riêng đã phân tích bối cảnh lịch sử và các nguyên nhân sâu xa dẫn đến pháp nạn 1963, bao gồm chính sách Công giáo trị của chính quyền Ngô Đình Diệm tạo ra sự bất bình đẳng xã hội; sự lũng đoạn của đảng Cần Lao – Nhân Vị trong chính thể Ngô Đình Diệm với sứ mệnh chống Cộng sản, chống Phật giáo và chống đảng phái quốc gia; chính sách kỳ thị và đàn áp Phật giáo và mối liên hệ của nó với Đạo dụ số 10 được khéo sử dụng như văn bản pháp luật về chủ trương bất bình đẳng tôn giáo. Các bài viết trong phần này đã sử dụng nhiều tài liệu dạng quý hiếm, được khai thác từ hồ sơ lưu trữ của Bộ Ngoại giao Mỹ và nhiều nguồn khác. Các nhà nghiên cứu đã phân tích thấu đáo chính sách của Washington, mối quan hệ giữa chính phủ Hoa Kỳ và chính quyền Nam Việt cũng như việc thực hiện chính sách ở miền Nam Việt Nam. Toàn bộ các sự kiện nêu trên đã được các nhà nghiên cứu phân tích và đánh giá từ cái nhìn của người Mỹ và truyền thông quốc tế, bên cạnh các đánh giá của các nhân chứng lịch sử.

Vấn đề cốt lõi được đặt ra là phong trào Phật giáo năm 1963 có thể được xem là một bộ phận của phong trào dân tộc, hay độc lập với phong trào giải phóng dân tộc, đã góp phần trực tiếp hay gián tiếp dẫn đến sự cáo chung của chính quyền đệ nhất Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm và mở đường cho sự độc lập và thống nhất đất nước năm 1975. Dù không phải là ngọn cờ chủ đạo của dân tộc chống chủ nghĩa thực dân mới tại Việt Nam, phong trào Phật giáo năm 1963 đã tạo ra “hiệu ứng domino” cho các phong trào Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, phong trào học sinh, sinh viên, giáo chức, phong trào công nhân và nông dân ở đô thị và nông thôn và các phong trào tôn giáo đòi hòa bình, công bằng xã hội, tự do tôn giáo và các quyền căn bản khác của con người ở miền Nam.

Trong phần III, các nhà nghiên cứu đã phân tích vai trò, ý nghĩa và các bài học lịch sử từ phong trào đấu tranh bất bạo động của Phật giáo, dưới nhiều góc độ khác nhau. Sự cáo chung của chính quyền Ngô Đình Diệm kỳ thị, đàn áp Phật giáo đã trở thành bài học lịch sử của dân tộc ta trong việc bảo vệ và phát triển đất nước theo hướng bền vững. Sức mạnh của phương pháp bất bạo động của Phật giáo Việt Nam năm 1963 được khẳng định là giải pháp tối ưu của khủng hoảng tôn giáo và chính trị tại miền Nam. Qua kinh nghiệm thực tiễn tại Ấn Độ và Việt Nam, sức mạnh lớn nhất mà con người có thể có hẳn không phải vũ khí, sự độc ác, mà là năng lượng từ bi, vô úy, trí tuệ, vô ngã, vị tha vốn hiện hữu trong mỗi con người. Ngọn lửa từ bi của Bồ-tát Thích Quảng Đức đã kết tinh thành phương thức đấu tranh mới, theo đó văn hóa từ bi đã được chứng minh có khả năng chiến thắng bạo lực và hận thù.

Bất chấp sự đàn áp khốc liệt của chính quyền Ngô Đình Diệm, phong trào Phật giáo năm 1963 vì chính nghĩa của dân tộc đã thu hút hàng triệu người, bất luận chính kiến, tôn giáo, trí thức, sinh viên, học sinh, công dân và nông dân tham gia. Phương pháp đấu tranh bất bạo động vô úy và linh hoạt, vai trò to lớn của Phật giáo và quần chúng nhân dân, sự ủng hộ chưa từng có của cộng đồng quốc tế và lực lượng cách mạng miền Bắc v.v... là những trợ duyên tích cực giúp cho phong trào Phật giáo năm 1963 đạt được sự thành công, góp phần thiết lập hòa bình, công bằng xã hội và nhân quyền cho miền Nam.

Chủ đề của phần IV đề cập đến định hướng đồng hành của Phật giáo với dân tộc của Giáo hội Phật giáo Việt Nam trong sự nghiệp đổi mới của Việt Nam hiện nay. Nếu trong quá khứ, tinh thần nhập thế của Phật giáo được thể hiện qua học thuyết “cư trần lạc đạo”, “hòa quang đồng trần” và “Phật tại tâm” thì trong thời hiện đại, nhập thế của Phật giáo Việt Nam bao gồm các dấn thân về xã hội, chính trị, văn hóa, giáo dục, nghệ thuật và mọi phương diện của đời sống, vì mục đích phục vụ cho dân tộc và con người Việt Nam. Dưới ảnh hưởng của toàn cầu hóa và sự phát triển của khoa học, kỹ thuật hiện đại, các trào lưu thế tục hóa đã mở đường cho sự ra đời của các phong trào tôn giáo mới. Phật giáo và xã hội Việt Nam phải đối diện, cộng tồn và khéo léo vượt các thách thức mới này.

Nhờ truyền thống nhân bản, đề cao bình đẳng, dân chủ và giá trị nhân văn cao quý của con người, các hoạt động của Phật giáo Việt Nam xưa cũng như nay góp phần xây dựng hòa bình, bảo vệ độc lập chủ quyền của dân tộc, duy trì bản sắc văn hóa dân tộc, giáo dục và đề cao vai trò đạo đức, thiền định và trí tuệ trong việc giải phóng nỗi khổ niềm đau và xây dựng hạnh phúc bền vững cho con người, bây giờ và tại đây.

1963 – 2013, năm mươi năm là khoảng thời gian dài mà chúng ta có thể điềm tĩnh để nhìn lại vận nước thăng trầm, tái đánh giá các giá trị và ảnh hưởng tích cực của phong trào Phật giáo năm 1963 để rút ra nhiều bài học bổ ích cho việc giữ nước và phát triển đất nước ở hiện tại và tương lai. Đồng thời, qua đó, góp phần định hướng chính sách Phật giáo đồng hành với dân tộc trong giai đoạn toàn cầu hóa và hội nhập tại Việt Nam hiện nay.

                                                      Ngày 29-5-2013         

                                                TT.TS. Thích Nhật Từ

                                    Phó Viện trưởng HVPGVN tại TP.HCM

                                (Đồng Trưởng ban tổ chức và Đồng chủ biên)

PHÁT BIỂU CHÀO MỪNG HỘI THẢO

HT.TS. Thích Trí Quảng

Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự GHPGVN

Viện trưởng Học viện PGVN tại TP.HCM

Trưởng ban chỉ đạo Hội thảo khoa học

Nam mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật!

Kính bạch HT. Thích Đức Nghiệp, Phó Pháp Chủ GHPGVN!

Kính thưa chư tôn Hòa thượng, Thượng tọa, Đại đức Tăng Ni!

Kính thưa quý vị giáo sư, học giả, nhà nghiên cứu!

Từ khi du nhập vào Việt Nam, Phật giáo đã bám rễ sâu vào lòng dân tộc. Sự phát triển của Phật giáo luôn gắn liền và đồng hành cùng vận mệnh của non sông đất nước qua các thời kỳ lịch sử. Tinh thần từ bi trí tuệ, vô ngã vị tha vẫn được bao thế hệ Tăng Ni Phật tử thắp sáng trao truyền dù là trong những giai đoạn Pháp nạn cam go nhất, khó khăn nhất.

Bên cạnh những thời kỳ phát triển rực rỡ như dưới triều đại Lý-Trần thì vẫn có lúc Phật giáo tưởng chừng như bị tiêu diệt, nhưng rồi bằng các giá trị cao đẹp, sức mạnh đoàn kết, tinh thần hy sinh cho đạo Pháp đã khiến Phật giáo đứng lên và bất diệt giữa biển lửa hung tàn. Phong trào Phật giáo 1963 mà đỉnh cao là ngọn lửa thiêng của Bồ-tát Thích Quảng Đức vị pháp thiêu thân, đấu tranh đòi hòa bình, công bằng xã hội và bình đẳng tôn giáo, phản đối chế độ độc tài Ngô Đình Diệm dùng vũ lực đàn áp, khủng bố Phật giáo đồ, đã làm nên một mốc son chói lọi trong lịch sử Việt Nam cận đại, cảnh tỉnh và soi sáng thế gian lầm lạc, đồng thời khẳng định vị trí không thể thay thế của Phật giáo trong lòng đất nước, dân tộc Việt Nam.

Kính thưa quý liệt vị!

Tôi cảm thấy rất hoan hỷ khi lần đầu tiên Trường ĐH KHXH&NV TP.HCM, nơi nghiên cứu và đào tạo ngành khoa học xã hội nhân văn hàng đầu của cả nước và Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP.HCM, nơi nghiên cứu và đào tạo ngành Phật học lớn nhất Việt Nam cùng phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học “50 năm phong trào đấu tranh Phật giáo (1963-2013)”. Đây là cơ hội để chúng ta ngồi lại, nhìn nhận, đánh giá phong trào Phật giáo bằng cái nhìn mới, mang tính nghiên cứu học thuật cao, để từ đó rút ra những bài học lịch sử giá trị cho sự nghiệp phát triển của Giáo hội Phật giáo Việt Nam nói riêng và Việt Nam nói chung trong hiện tại và trong các chặng đường phát triển sắp tới.

Theo đánh giá của riêng tôi thì đây là một Hội thảo khoa học, quy mô về số lượng bài nghiên cứu và phong phú về các chủ đề nghiên cứu bao quát lẫn chuyên sâu; tập trung nghiên cứu 4 chủ đề chính:

1. Từ phong trào chấn hưng Phật giáo đầu thế kỷ XX đến phong trào đấu tranh của Phật giáo miền Nam năm 1963 (gồm 3 tham luận).

2. Bối cảnh lịch sử, sự kiện, nhân vật, văn học... trong phong trào Phật giáo miền Nam năm 1963 (gồm 19 tham luận).

3. Ý nghĩa, vai trò và bài học lịch sử phong trào Phật giáo miền Nam năm 1963 (gồm 15 tham luận).

4. Đồng hành cùng dân tộc, đạo pháp và chủ nghĩa xã hội của GHPGVN trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay (gồm 8 tham luận).

Hội thảo khoa học lần này đã thu hút nhiều học giả nghiên cứu hàng đầu của Việt Nam gồm cả nhân sĩ trí thức và Tăng sĩ Phật giáo, mở ra triển vọng mới trong việc hợp tác nghiên cứu liên ngành, đa ngành những vấn đề Phật giáo cũng như mối quan hệ giữa Phật giáo với xã hội ngày nay.

Dưới cái nhìn khoa học và khách quan của các học giả, nhà nghiên cứu ở các góc độ khác nhau, lĩnh vực khác nhau, tôi tin các vấn đề nghiên cứu về Phật giáo dưới các ngành khoa học hiện đại sẽ ngày càng sáng tỏ hơn và các giá trị tích cực sẽ được khẳng định nhiều hơn. Trong tương lai tôi hy vọng rằng các vị học giả, nhà nghiên cứu Phật giáo và các học giả nghiên cứu trong các lĩnh vực khác sẽ tiếp tục bắt tay cùng nghiên cứu các vấn đề của Phật giáo không chỉ ở lĩnh vực lịch sử mà còn ở các lĩnh vực liên quan khác như triết học, xã hội học, chính trị học, nhân học và văn chương, v.v...

Ban Tổ chức Hội thảo và bản thân tôi tin chắc rằng bằng nhiệt huyết và sự hiểu biết sâu sắc của quý vị, chúng ta sẽ có cơ hội nghiên cứu các vấn đề đạo và đời từ nhiều góc độ khác nhau. Những kết quả nghiên cứu và ý tưởng đạt được qua Hội thảo lần này sẽ tạo nguồn cảm hứng nghiên cứu, tạo tiền đề cho các nghiên cứu chuyên sâu về Phật giáo nhập thế, Phật giáo và trách nhiệm xã hội và nhiều chủ đề khác.

Thay mặt Ban Chỉ đạo Hội thảo, tôi cảm ơn sự tham gia của tất cả các nhà nghiên cứu. Kính chúc tất cả quý vị sức khỏe, thành công và an lạc. Cầu chúc Hội thảo khoa học của chúng ta gặt hái được những kết quả tốt đẹp và thành công mỹ mãn.

DIỄN VĂN KHAI MẠC HỘI THẢO

PGS.TS. Võ Văn Sen

Hiệu trưởng Trường ĐHKHXH&NV-ĐHQG TP.HCM

Đồng Trưởng ban chỉ đạo Hội thảo khoa học

Kính thưa Quý vị Khách Quý!

Kính thưa Chư Tôn đức Hòa thượng, Thượng tọa, Đại đức, Tăng Ni!

Kính thưa Quý vị Giáo sư; Kính thưa các nhà khoa học!

Kính thưa toàn thể Hội thảo!

Năm mươi năm trước, đúng ngày này, ngày 11 tháng 6, giữa lòng thành phố Sài Gòn (nay là thành phố Hồ Chí Minh) tại ngã tư đường Lê Văn Duyệt – Phan Đình Phùng (nay là ngã tư Cách mạng tháng Tám – Nguyễn Đình Chiểu) đã diễn ra một sự kiện làm chấn động cả nước và làm xúc động hàng triệu triệu con người khắp thế giới này: Hòa thượng Thích Quảng Đức đã tự nguyện thiêu thân để bảo vệ Phật pháp và nhằm thức tỉnh chính quyền Ngô Đình Diệm. Sau đó, noi gương ngài Hòa thượng, một số vị Thượng tọa, Đại đức Tăng Ni và Phật tử tự nguyện thiêu thân cũng với mục đích cao cả trên.

Sở dĩ có những cuộc tự nguyện thiêu thân là bởi từ sau năm 1954, chính quyền Ngô Đình Diệm đã tiến hành chính sách kỳ thị tôn giáo, bằng cách đàn áp Phật giáo, mà đỉnh điểm là cuộc đàn áp vào mùa Phật đản năm 1963. Chính quyền họ Ngô ra thông báo khẩn cấp cấm treo cờ Phật giáo trong ngày lễ Phật đản trong toàn miền Nam Việt Nam. Giới Phật giáo phản đối, chính quyền họ Ngô đã cho quân đội dùng xe tăng và súng đạn đàn áp Tăng Ni, Phật tử biểu tình tại Đài phát thanh Huế vào đêm 08 tháng 5 năm 1963, làm chết 08 người và bị thương hàng chục người. Không thể im lặng trước cảnh Phật giáo bị đàn áp, các vị lãnh đạo Phật giáo Việt Nam đã cùng Phật tử và đồng bào xuống đường biểu tình, đấu tranh bằng phương pháp bất bạo động nhằm kêu gọi chính quyền thức tỉnh và thi hành chính sách bình đẳng tôn giáo với 5 nguyện vọng tối thiểu mà giới Phật giáo nêu ra trong bản Tuyên ngôn ngày 10 tháng 5 năm 1963. Từ Huế, phong trào đấu tranh của Phật giáo lan rộng ra khắp các tỉnh thành ở miền Nam Việt Nam như Quảng Trị, Đà Nẵng, Quy Nhơn, Nha Trang và nhất là Sài Gòn - Gia Định.

Cùng với phong trào đấu tranh cách mạng ở miền Nam Việt Nam chống chiến lược Chiến tranh đơn phương thời kỳ 1954-1960, cũng như chống chiến lược Chiến tranh đặc biệt, chiến tranh cục bộ... sau này; phong trào Phật giáo năm 1963 ở miền Nam Việt Nam đã góp phần làm cho chính quyền Ngô Đình Diệm suy yếu và bị lật đổ bởi quân đội do tướng Dương Văn Minh lãnh đạo. Cuộc đảo chánh ngày 01 tháng 11 năm 1963 là một sự kiện, một biến cố chính trị lớn đối với Chính quyền Sài Gòn. Chính quyền độc tài gia đình trị họ Ngô sau 9 năm cầm quyền đến đây đã cáo chung. Phật giáo Việt Nam thoát khỏi một cơn pháp nạn, tiếp tục truyền thống tinh thần nhập thế hành đạo cứu đời, tiếp tục hòa mình vào làn sóng đấu tranh chung của dân tộc trong cuộc Cách mạng dân tộc dân chủ ở miền Nam Việt Nam cho đến ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước bước vào một thời kỳ mới.

Kính thưa Quý vị!

Hôm nay, tại Hội thảo khoa học này, chúng ta đã được vinh dự đón tiếp rất nhiều vị Hòa thượng, Thượng tọa, các nhà khoa học mà những vị này đã từng là nhân chứng lịch sử, từng đấu tranh trong phong trào Phật giáo 1963 ở Huế, ở Sài Gòn và một vài nơi khác. Qua các báo cáo khoa học, chúng ta đánh giá, nhận định lại phong trào này bằng cách tìm hiểu ngọn nguồn của phong trào; hồi ức lại bối cảnh, nhân vật, sự kiện lịch sử; rút ra ý nghĩa, vai trò và bài học lịch sử của phong trào, để từ đó hướng đến tương lai: Phật giáo đồng hành cùng dân tộc, đạo pháp và chủ nghĩa xã hội trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam hiện nay. 

Thay mặt Chủ tịch đoàn, tôi xin tuyên bố khai mạc Hội thảo khoa học: “Nhìn lại phong trào Phật giáo miền Nam năm 1963”.

Kính chúc Quý vị đại biểu, Chư tôn Hòa thượng, Thượng tọa, Đại đức Tăng Ni trong Giáo hội Phật giáo và các nhà khoa học an lạc, vạn sự kiết tường. 

Kính chúc Hội thảo thành công tốt đẹp.