Đạo Phật vốn khởi sinh từ nhận thức của một con người (con người của Đức Phật) đối với đời sống tràn đầy những khổ đau, mà con người phải nhận chịu từ lúc sinh ra đời. Và chính những đau khổ ấy đã khiến người ta “mơ ước” đến một tương lai; hay một đời sống nào đó được sung sướng, hạnh phúc hơn. Rồi thêm vào, với những hiện tượng về Siêu hình hay tưởng tượng, người đời đã thêu dệt thành nhiều câu chuyện Thần thoại, thi vị hóa cuộc sống để thỏa mãn niềm mơ ước của mình. Trong quá trình lịch sử, có những người lợi dụng Đức Tin hão huyền ấy, và biến các câu chuyện Thần thoại đó trở thành những tôn giáo với đầy đủ hận thù, để thực hiện tham vọng khống chế thế gian bằng quyền lực của giáo hội hay những giáo điều mà giáo hội đã đặt ra.

Chúng ta có thể khẳng định rằng: Trong các tôn giáo hiện có trên thế gian, không mấy tôn giáo lấy con người làm trung tâm như Đạo Phật. Từ con người: Con người của Đức Phật đã suy tư, đi tìm chân lý giải thoát cho chính mình và để phục vụ cho nhân loại, chúng sinh với một giáo lý “toàn thiện”, không hề có một ác ý hay một hành động lừa đảo, kích động, hoặc khiến người khác phải giết hại lẫn nhau, hay lấy những hành động ấy để đem lại sự phát triển tôn giáo của mình. Đạo Phật không hề chủ trương như thế!

Ngoài ra, Đạo Phật còn hướng đến một “Chủ Nghĩa Đại Đồng” trong muôn loài và cả trong vũ trụ, tất cả đều đồng qui về một cõi. Ấy là “Cõi Phật: Thường, Lạc, Ngã, Tịnh” an vui!

Nhiều người đã xem đạo Phật như là một Triết lý để Nghiên cứu và phục vụ cho đời sống con người, nhưng họ đã sai lầm, không những đạo Phật giống như là một Triết thuyết, mà lại “cũng là” một “giáo lý Tôn giáo” không khác. Vì Đạo Phật có đầy đủ tính chất giải thích “sáng thế” và “chết sẽ đi về đâu?”. Không những vậy, Đạo Phật còn hướng dẫn con người “Làm thế nào để tự mình giải thoát được cho chính mình một cách thông minh và trí tuệ”: Điều này, không một tôn giáo nào khác có thể chủ trương hay làm được. Đó là những ưu điểm mà tự thân Đạo Phật đã có!

Đạo Phật vốn khởi sinh từ nhận thức của một con người (con người của Đức Phật) đối với đời sống tràn đầy những khổ đau, mà con người phải nhận chịu từ lúc sinh ra đời. Và chính những đau khổ ấy đã khiến người ta “mơ ước” đến một tương lai; hay một đời sống nào đó được sung sướng, hạnh phúc hơn. Rồi thêm vào, với những hiện tượng về Siêu hình hay tưởng tượng, người đời đã thêu dệt thành nhiều câu chuyện Thần thoại, thi vị hóa cuộc sống để thỏa mãn niềm mơ ước của mình. Trong quá trình lịch sử, có những người lợi dụng Đức Tin hão huyền ấy, và biến các câu chuyện Thần thoại đó trở thành những tôn giáo với đầy đủ hận thù, để thực hiện tham vọng khống chế thế gian bằng quyền lực của giáo hội hay những giáo điều mà giáo hội đã đặt ra.

Còn Đức Phật (một con người) khởi đầu với những suy tư về một cuộc đời, một cuộc sống đầy đau khổ: Tại sao có sinh ra? Tại sao có lớn lên? Tại sao có cuộc đời bệnh hoạn? Tại sao già rồi lại chết? Và tại sao người ta tranh giành, giết hại lẫn nhau? Những vấn đề ấy khiến cho Thái Tử Siddhattha rời bỏ hoàng cung, từ giã vợ đẹp con thơ, cuộc sống giàu sang, sung sướng để đi tìm đạo. Siddattha đã không thỏa mãn từ những điều học được với các vị thầy, Ngài lại phải thay đổi cách tu tập và hành trì nhiều lần. Cuối cùng sau sáu năm, Ngài tìm được đạo! Ngài tìm được đạo là nhờ vào Tâm thức của Ngài! Đó là sự giác ngộ của Tâm thức: Giác ngộ ấy là Phật; Tâm thức ấy là Phật tánh! Sau khi thành đạo Ngài đã hướng dẫn con người, chúng sinh thoát khổ bằng con đường đạo mà Ngài đã nhận thức được trong hành trình đi tìm: Đó là Đạo Phật!

Đức Phật kể lại những cảnh giới trong các Kinh điển là qua cái nhìn thấy của mắt Phật (Phật nhãn), chứ không là tưởng tượng cho nên những chi tiết không có mâu thuẫn, hay nhiều điều không hợp lý như ở các câu chuyện thần thoại hoặc bịa đặt khác. Những câu chuyện, cảnh giới mà Ngài đã kể, chúng đều có tính “nhất quán” và tính giải thích, minh chứng một cách hùng hồn. Ngài cũng khẳng định nếu ai tu tập được như Ngài thì cũng sẽ nhận thức và thấy được như Ngài. Ngài đã giác ngộ thì người khác cũng giác ngộ. Ngài có Phật tánh thì người khác cũng có Phật tánh, cho nên: “Ta là Phật đã thành, chúng sinh là Phật sẽ thành”.

Nhờ sự “dấn thân” và “hi sinh” của Đức Phật mà chúng ta có được “giáo lý và con đường giải thoát khỏi đau khổ” cho đến ngày hôm nay. Trong đó chân lý “Tứ Diệu Đế” là bất di bất dịch!

Chỉ trong Khổ Đế không thôi, Đức Phật đã phân tích, chỉ rõ những gì là nguyên nhân sự khổ của con người trong cuộc đời này. Là con người, dù có là Thánh nhân hay đại diện cho một Đấng Tối Cao nào chăng nữa, con người đó vẫn không thể thoát khỏi sinh, lão, bệnh, tử. Đôi khi họ phải “chứng tỏ” cái bệnh của họ trước hàng bao nhiêu cặp mắt con người trên thế giới về cái bệnh đó, để chứng minh cho chân lý mà Đức Phật đã tìm ra. Những chân lý ấy là sản phẩm, là kết tinh tất yếu trong muôn đời về đời sống của con người, chúng sinh.

Giả sử thời “Mạt Pháp” có đến, đạo Phật có mất đi, không còn hiện diện trên thế gian này nữa trong một thời gian nào đó. Thì, nếu còn có con người, hay bất cứ một chúng sinh thông minh nào đó nắm giữ nền văn minh trên thế gian thì vẫn còn có Đạo Phật; chỉ trừ khi họ không có tâm thức thì Đạo Phật không có hiện diện. Vì, một lúc nào đó, chúng sinh ấy ngồi tĩnh lặng suy tư thì “cũng sẽ” khám phá ra rằng: Cuộc đời sao lắm khổ? Rồi họ cũng truy tìm đến nguyên nhân của cái khổ; rồi họ tự hỏi tại sao lại khổ? Làm sao cho hết khổ? Và tránh khổ phải làm như thế nào? Thì lúc đó chân lý của “Đạo Phật” cũng lại hiện ra! Người đó lại là một Đức Phật khác tái thế. Với lòng Từ Bi, Đức Phật ấy cũng du hành thuyết pháp để hóa độ chúng sinh. Đạo Phật thêm một lần nữa “khởi đầu”! Thế cho nên Đức Phật đã tuyên bố rằng: “Hằng hà sa số Phật (Phật nhiều như số cát sông Hằng): Phật ở thời quá khứ, Phật trong thời hiện tại và Phật của thời tương lai”. Phật đã thành, đang thành và sẽ thành lần lượt “phóng lên” không trung nở rộ như những pháo hoa trong một ngày lễ hội. Điều ấy chỉ có những con người “mê muội” chưa nhận thức được mà thôi! Thành ra, Đạo Phật là “vốn tiềm ẩn” tự trong Tâm thức của con người, chúng sinh.

Có nhiều tôn giáo chủ trương một Đấng Tối Cao “sáng thế” và vận hành mọi việc, mọi cá nhân, mọi loài. Nhưng rồi, những câu chuyện “thần thoại” ấy theo từng thời gian không thể thích ứng với sự tiến triển của nhận thức con người; hay do sự chứng minh của khoa học là sai lầm, thì những tôn giáo ấy dần dần sửa đổi quan niệm: Cho nên Đấng Sáng Thế từ ở trên các tầng mây lúc đầu, sau Đấng Sáng Thế được đưa ra ngoài vũ trụ. Đến khi phi thuyền vũ trụ ra ngoài không gian thì họ lại cho rằng Đấng Sáng Thế ở trong Tâm. Họ chẳng đi vào Chân Lý của Đạo Phật đó chăng?

Đạo Phật có thể hãnh diện là Đạo ở vào trung tâm điểm của cái gọi là “Tôn giáo”, vì Chân (chân lý): Những giáo lý của Đạo Phật đúng đắn, là những chân lý chắc thật như Tứ Diệu Đế, Duyên Khởi, Nhân Duyên, Nhân Quả, vân vân... Hành trình tu tập giải thoát, là do chính mình giải thoát cho mình chứ không một ai giải thoát cho mình được. Và chỉ trong giáo lý đạo Phật mới giải thích được thỏa đáng tại sao những con người có hình dáng hay tâm tính khác nhau, không ai giống ai. Cùng những hiện tượng bên ngoài, cũng như siêu hình liên quan đến đời sống con người. Kết quả mà những ngành Khoa học đã khám phá được, ngày thấy càng gần gũi với các nhận thức của Đạo Phật hơn. Còn Thiện (nhân từ, hiền lành) thì không tôn giáo nào hơn được Đạo Phật: Đạo Phật không hề chủ trương áp bức, bạo động, hà hiếp hoặc giết hại từ đồng loại cho đến muôn loài; không gây đau khổ cho chúng sinh với đầy đủ lòng Đại Từ, Đại Bi, Đại Hỉ, Đại Xả. Đã không những thế, mà còn chủ trương dứt trừ Sát, Đạo, Dâm, Vọng; hòa mình cùng với mọi loài không phân biệt Ta, Người, Chúng sinh. Lại không phải trong một thời gian nhất định nào đó mà là mãi mãi (tức là Thọ Mạng Tướng) để luôn luôn hợp nhất với Vạn vật, vũ trụ trong một cõi “Bất Nhị” (không hai). Với chủ trương như thế, hành trình tu tập nhân ái như vậy thì cuộc đời sao lại chẳng được đẹp hơn! Đẹp cho người mà đẹp lẫn cho mình (Mỹ)!

Chúng ta hãy nhìn lại các tôn giáo để thấy được ở nơi nào tính Chân, Thiện, Mỹ mà một tôn giáo cần có, để phân biệt được “giả” và “chân”. Và đâu là con đường đúng để mà đi! Nếu không, ma quỷ (Thiên Ma Ba Tuần) cứ dẫn ta đi vòng vòng vào những con đường hào nhoáng, đẹp đẽ, dễ dàng nhưng chỉ là hư ảo để lừa con người, chúng sinh không thoát ra được khỏi vòng “Luân Hồi”, và chẳng bao giờ thoát được sự kiềm tỏa của Chúng Ma. Nhưng điều quan trọng nhất vẫn là “có được thân người rất khó” (nhân thân nan đắc), vì chỉ có “ở thân người” mới có thể tu tập, hành trì để tiến đến giải thoát. Thậm chí, ngay cả đến chúng sinh ở các cõi trời, cõi khác mà muốn thành Phật cũng phải trở lại làm thân người nơi cõi Ta Bà mới có thể tu hành giải thoát; bởi vì Phật pháp chỉ có ở riêng cõi Ta Bà. Cho nên được thân con người ở cõi Ta Bà là rất quý, tức chúng ta đang đứng tại “cửa ngõ ra” của giải thoát. Nhưng, tuy nhiên, còn muốn thoát ra hay không, tùy thuộc vào nhận định và ước muốn của chính mình?  Nếu muốn, ta cứ việc “Tự thấp đuốc lên mà đi”!

Nguyên Thảo,

01/09/2021.