Tầm Quan Trọng Của Tính Triết Lý Trong Nghiên Cứu Tôn Giáo

Nếu hiểu được triết lý đó và tự hỏi “tại sao nó nói về điều đó?” khi suy ngẫm cuộc sống hằng ngày của mình và cách mà chủ thể—tâm mình—giải thích đối tượng—thế giới cảm giác—và cách mình hiên hệ với nó, thì bạn sẽ thấy rằng tính quyết đoán đầy triết lý của Phật giáo như vậy là rất đúng đắn.

          Chấp thủ xem những mối quan hệ là hạnh phúc, nhưng nếu dùng trí tuệ hiểu biết để quán sát, thì bạn sẽ nhận thấy chúng là khổ đau thực sự. Tại sao? Bởi vì chúng dẫn tới kết quả khổ đau. Chúng ta nghỉ rằng những thú vui trần tục là hạnh phúc nên áp dụng thân tâm của mình cho sự hưởng lạc, nhưng trên thực tế, thân tâm chúng ta là bản chất của khổ đau. Tại sao? Bởi vì chúng khiến chúng ta chịu đựng khổ đau. Đó là lý do tại sao văn học Phật giáo, đặc biệt là trường phái Tiểu thừa, nhấn mạnh rằng các pháp thay đổi và tạm thời là bản chất của khổ đau.

          Nếu hiểu được triết lý đó và tự hỏi “tại sao nó nói về điều đó?” khi suy ngẫm cuộc sống hằng ngày của mình và cách mà chủ thể—tâm mình—giải thích đối tượng—thế giới cảm giác—và cách mình hiên hệ với nó, thì bạn sẽ thấy rằng tính quyết đoán đầy triết lý của Phật giáo như vậy là rất đúng đắn.

          Chúng ta nên có một số hiểu biết về triết học. Nhiều người phương Tây tiếp cận với quan điểm Phật giáo và nghỉ rằng “đầy đủ tính triết lý. Tôi không thích lý luận. Tất cả những gì tôi muốn làm là thực tập”. Họ đang mơ. Chính chấp thủ là triết học—bạn vốn sinh ra đồng thời với nó. Bạn đã không học hỏi chấp thủ của mình ở trường hoặc từ người khác; bạn sinh ra đời là một nhà triết học. Đừng nghỉ rằng triết học xuất phát từ những quyển sách, giống như bạn đọc được một số điều và cho rằng “bây giờ, tôi biết một số điều và tôi là triết gia”.

          Con người cần đến triết học. Cơ Đốc giáo[1] cổ đại và thế giới phương Tây đã có triết học không tưởng[2]. Tuy nhiên, sau đó, con người đã gặp phải khó khăn bởi vì tôn giáo và triết học thường mâu thuẫn lẫn nhau—nên một số người đã từ bỏ tôn giáo và số khác lại từ bỏ triết học.

          Do đó, ngày nay, tôn giáo hầu như tách rời khỏi triết học bởi vì nhiều người nghỉ rằng những lời dạy của tôn giáo là sai lầm vì chúng mâu thuẩn với khoa học. Thực chất, Cơ Đố giáo bao hàm tính triết lý vô cùng xác đáng có giá trị đích thực quan trọng trong cuộc sống của chúng ta, nhưng chỉ vì con người không hiểu.

          Như tôi đã nói, nhiều người cho rằng họ chỉ muốn thực tập thiền và không muốn thực hiện bất cứ điều gì với triết học nhưng họ sai lầm; tất cả chúng ta cần đến triết học. Triết học cho chúng ta một bức tranh nguyên vẹn và trong phạm vi đó chúng ta có thể phân biệt rõ cách năng lực của mình đang tuôn chảy. Nếu không có một số triết lý tổng quát và có thái độ “cái gì đến, sẽ đến; cái gì đi, sẽ đi”, thì loại tư tưởng lập dị đó là sai lầm. Chúng ta phải có một số hiểu biết, nếu không, chúng ta sẽ bị thất bại.

          Thế giới này là một căn nhà chứa đựng qua nhiều mê tín, quá nhiều triết lý cùn mà nếu không có một triết lý chính xác, sự hiểu biết đúng đắn, thì trước hết bạn sẽ bị cuốn hút theo một chiều hướng, sau đó là chiều hướng khác bởi những gì bạn nghe thấy. Một số người nói “điều này” và bạn bảo “vâng, vâng, vâng” ròi chạy theo điều đó; số khác lại nói “điều kia” và bạn bảo “vâng, vâng, vâng” rồi bạn tức tốc chạy theo điều ấy. Bạn mất phương hướng, không có sự hiểu biết chính xác. Tuy nhiên, bạn cần phải có phương hướng và hiểu biết, nếu không, thì nó rất nguy hiểm. Nếu không có một triết lý có thể giúp bạn nhận định rõ giữa cái đúng và cái sai—đâu là thái độ đúng đắn, đâu là thái độ sai lầm—nếu không có trí tuệ nhận thức sáng suốt để phân định rõ giữa tích cực và tiêu cực, thì bạn sẽ không biết mình kết thúc ở đâu. Đó là lý do tại sao tôi nói nó rất nguy hiểm.

          Gần đây, tôi đã xem một bộ phim bắt nguồn từ Ấn Độ—bạn cũng đã từng xem nó—nơi mà một chàng trai đang mưu cầu những hiểu biết nên đi đến gặp một hành giả Du-già nhờ hướng dẫn và được chấp nhận, thay vào đó, quan niệm sai lầm rằng nếu giết đủ 100 người thì anh ta sẽ đạt được những hiểu biết nội tại và được giải thoát. Tin tưởng vào lời khuyên sai lầm này, anh ta đi ra ngoài và giết rất nhiều người, chặt mỗi người một ngón tay, rồi kết thành vòng hoa đeo vào cổ. Do vậy, anh ta được gọi là Angulimala[3]. Đây không phải là câu chuyện ở Tây Tạng, mà là chuyện kể xuất phát từ Ấn Độ trong thời đại của đức Phật Thích Ca Mâu Ni.

          Bằng trí tuệ của mình, đức Phật đã thấy rõ Angulimala đã giết 999 người và đang tìm kiếm nạn nhân thứ 100, vì thế, Ngài đi đến chỗ của Angulimala và xuất hiện trên con đường trước mặt anh ta. Nhìn thấy nạn nhân cuối cùng của mình, Angulimala liền chạy về hướng đức Phật, nhưng mặc dù đức Phật đi rất chậm, và bất kể chạy nhanh thế nào, anh ta cũng không thể đuổi kịp đức Thế Tôn. Hết cách, điều này đã khiến anh phản tỉnh những gì mình đang làm và dần dần nhận thức cách mình đã thực hiện là sai lầm. Anh ta thệ nguyện không bao giờ thực hiện những hành động như vậy nữa, trở thành một vị Tu sĩ Phật giáo và cuối cùng đã chứng đắc quả vị A-la-hán.

          Do đó, rất nguy hiểm nếu bạn không có một sự hướng dẫn tốt dựa trên triết lý và chấp nhận bất cứ điều gì người ta nói chỉ có gía trị bên ngoài. Bạn phải cẩn thận. Những người theo Phật giáo Đại thừa ở Tây Tạng rất quan tâm đến điều này. Bạn phải quan sát chính mình. Ở phương Tây, có nhiều cuộc hành trình mà bạn có thể bị cuốn hút vào trong đó; có hàng ngàn thứ đang diễn ra. Tất nhiên, có một số điều tốt, những điều thú vị, nhưng cũng có nhiều điều vô bổ, và đó là những gì nguy hiểm. Hãy hết sức cẩn thận.

          Đó là lý do tại sao chúng tôi luôn luôn nói rằng phải nắm bắt con đường “trung đạo”[4] và tránh xa hai thái cực đánh giá quá cao và đánh giá quá thấp. Chúng ta phải nắm bắt con đường trung đạo. Để thực hiện điều đó, chúng ta phải hiểu rõ những con đường sai lầm—cách mà tâm mình đánh giá quá cao và đánh giá quá thấp về các pháp. Chúng ta phải luôn luôn quán chiếu, và để thực hiện điều đó, chúng ta cần phải phát triển trí tuệ nhận thức phân biệt nhằm biết rõ cách tâm mình đang vận hành.