Kinh Pháp Cú

1

 

Khi nói hoặc hành động

Tâm làm chủ chúng ta

Nếu với tâm ô nhiễm

Sẽ kéo theo phiền hà.

 

2

 

Khi nói hoặc hành động

Tâm làm chủ chúng ta

Nếu với tâm thanh tịnh

An lạc sẽ hiện ra.

 

3

 

"Nó lăng mạ, đánh đập, 

Phá hoại, cướp đoạt tôi"

Ai còn ý nghĩ ấy

Hận thù không thể thôi.

 

4

 

"Nó lăng mạ, đánh đập,

Phá hoại, cướp đoạt tôi"

Ai bỏ ý nghĩ ấy

Hận thù sẽ tự thôi.

 

5 

 

Thế gian này, thù hận

Không giải được hận thù

Từ bi giải thù hận

Là định luật ngàn thu.

 

6

 

Chúng ta sẽ bị diệt

Theo quy luật vô thường

Nếu hiểu rõ điều ấy

Tranh luận sẽ tự buông.

 

7

 

Người chỉ sống hưởng thụ

Không gìn giữ các căn

Người ấy như củi mục

Ác ma uy hiếp dần. 

 

8 

 

Người biết sống giản dị

Khéo gìn giữ các căn

Người ấy như ngọc đá

Ác ma khó đến gần.

 

9

 

Mặc cà sa, tuy vậy

Tâm uế trược vẫn còn

Không chân thành tu dưỡng

Thà không mặc còn hơn.

 

10

 

Ai giữ gìn giới luật

Tâm uế trược rời xa

Luôn chân thành tu dưỡng

Xứng mặc áo cà sa.

 

11

 

Phi chân tưởng chân thật

Chân thật thấy phi chân

Tư duy sai trái vậy

Chân thật xa lánh dần.

 

12

 

Chân thật nghĩ chân thật

Phi chân biết phi chân

Tư duy đúng đắn vậy

Chân thật mau đến gần.

 

13

 

Mái nhà không khéo lợp

Nước mưa sẽ lọt vào

Cũng vậy, tu không khéo

Tham dục sẽ theo vào.

 

14

 

Nếu mái nhà lợp kín

Nước mưa không lọt vào

Cũng vậy, người tu khéo

Tham dục không theo vào.

 

15

 

Sống buồn, chết cũng buồn

Làm ác hai đời buồn

Thấy nghiệp ác mình tạo

Phải đau khổ luôn luôn.

 

16

 

Sống vui, chết cũng vui

Làm thiện hai đời vui, 

Thấy nghiệp thiện mình tạo

Được an lạc đời đời.

 

17

 

Sống khổ, chết cũng khổ

Làm ác, khổ luôn luôn

Than rằng: Ta tạo ác

Phải đọa cảnh khổ hơn.

 

18

 

Sống sướng, chết cũng sướng

Làm thiện sướng luôn luôn

Mừng rằng: Ta tạo phước

Được sinh cõi sướng hơn.

 

19

 

Tụng nhiều mà phóng dật

Lợi ích không sinh sôi

Như kẻ chăn bò mướn

Chỉ đếm bò mà thôi.

 

20

 

Tụng ít mà hành trì

Từ bỏ tham, sân, si

Tâm hiền lành, thanh tịnh

Lợi ích đến tức thì.

 

II. Phẩm không Phóng dật

 

21

 

Phóng dật tìm đường chết

Không phóng thấy niết bàn

Phóng dật sống như chết

Không phóng thấy an nhàn.

 

22

 

Người trí hiểu lẽ ấy

Nên trong cõi thế gian

Không buông lung phóng dật

Lên cõi thánh dễ dàng.

 

23

 

Người trí nhờ kiên nhẫn

Tu thiền định hàng ngày

Được giải thoát an ổn

Chứng ngộ niết bàn ngay.

 

24

 

Chuyên cần giữ chánh niệm

Tu dưỡng suốt ngày đêm

Càng hành theo đúng pháp

Tiếng lành càng tăng thêm.

 

25

 

Kiên trì không phóng dật

Tự chế ngự bản thân

Như hòn đảo rộng lớn

Nước biển không dâng tràn.

 

26

 

Người ngu si đần độn

Luôn đắm chìm buông lơi

Người trí giữ thanh tịnh

Như giữ của không rời.

 

27

 

Đừng mê say dục lạc

Đắm chìm theo buông lung

Dụng công tu thiền định

Được an lạc vô cùng.

 

28

 

Người trí trừ phóng dật

Tâm không còn vấn vương

Bước lên lầu trí tuệ

Nhìn người ngu dưới đường.

 

29

 

Tinh tấn giữa người chấp

Tỉnh táo giữa người mê

Như tuấn mã thẳng tiến

Vượt qua bầy ngựa què.

 

30

 

Đế Thích không phóng dật

Được làm vua cõi trời

Người trí không phóng dật

Được ngợi ca hết lời.

 

31

 

Tỷ kheo không phóng dật

Hoặc rất sợ điều này

Họ như ngọn lửa lớn

Đốt phiền não hàng ngày.

 

32

 

Tỷ kheo không phóng dật

Tâm an định, vững vàng

Họ sẽ không lạc lối

Trên đường tới niết bàn.

 

 III. Phẩm tâm

 

33

 

Người ngu tâm dao động

Hay hốt hoảng lạ thường

Người trí luôn chính trực

Chế ngự tâm dễ dàng.

 

34

 

Cá lên bờ vùng vẫy

Để mong được về nhà

Tâm chúng ta vùng vẫy

Để xa rời ác ma.

 

35

 

Người ngu theo ngũ dục

Không nắm giữ được tâm

Người trí biết điều phục

An lạc sẽ đến gần.

 

36

 

Người ngu theo ngũ dục

Không thấy rõ được tâm

Người trí biết phòng hộ

Phiền não sẽ mất dần.

 

 

37

 

Người ngu tâm bất định

Ẩn náu đi rất xa

Người giữ tâm an định

Sẽ thoát vòng ác ma.

 

38

 

Người tâm không an định

Chánh pháp không thực hành

Lòng tin không bền vững

Trí tuệ sẽ khó thành.

 

39

 

Người nào tâm thanh tịnh

Lậu hoặc được đoạn trừ

Vượt lên vòng thiện ác

Sẽ là người vô ưu.

 

40

 

Thân ta như đồ gốm

Giam tâm như thành trì

Trí tuệ là gươm giáo

Xua đuổi tà ma đi.

 

41

 

Chẳng bao lâu thân này

Xuống ngủ dưới đất dày

Không ý thức, vô dụng

Nằm dài như khúc cây.

 

42

 

Người ác hại người ác

Oan gia hại oan gia

Không bằng tâm bất thiện

Tự gây hại cho ta.

 

43

 

Không bà con, cha mẹ

Gieo phẩm hạnh cho ta

Do tâm ta hướng thiện

Hạnh lành mới trổ hoa

 

IV. Phẩm hoa

 

44

 

Ai chinh phục được cả

Thiên, Địa giới, Diêm ma

Và khéo giảng pháp cú

Như thợ tết tràng hoa?

 

45

 

Bậc hữu học chinh phục

Thiên, Địa giới, Diêm ma

Và khéo giảng pháp cú

Như thợ tết tràng hoa.

 

46

 

Phải luôn luôn nhớ kĩ

Thân ta như bọt bèo

Để xa rời cám dỗ

Tránh tử thần đi theo.

 

 

47

 

Người mê hoa dục lạc

Tử thần đến bắt đi

Như xóm làng mê ngủ

Lũ cuốn không biết gì.

 

48

 

Người mê hoa dục lạc

Quyến luyến mãi không rời

Mở ra cơ hội tốt

Cho tử thần đến chơi.

 

49

 

Sa môn đi khất thực

Như ong đi tìm hoa

Không làm tổn hương, sắc

Chỉ lấy mật về nhà.

 

50

 

Đừng nhìn lỗi người khác

Xem họ làm hay chưa

Nhìn chính mình để thấy

Làm rồi hay vứt bừa.

 

51

 

Người thông minh, hùng biện

Chỉ nói lời phô trương

Như thứ hoa đẹp đẽ

Có sắc mà không hương.

 

52

 

Người thông minh, hùng biện

Vừa nói vừa thực hành

Như thứ hoa đẹp đẽ

Tỏa hương thơm mát lành.

 

53

 

Từ đống hoa có thể

Nhiều tràng hoa kết thành

Từ thân người cũng vậy

Làm được nhiều điều lành.

 

54

 

Hương loài hoa không thể

Bay ngược gió, ngược đường

Thứ hương của đức hạnh

Vẫn bay khắp muôn phương.

 

55

 

Chiên đàn, Bạt tất kỳ

Hay bất cứ hương gì

Cũng không bằng đức hạnh

Là thứ hương thần kì.

 

56

 

Hương chiên đàn, mạt lỵ

Đa già la, hương sen

Không bằng hương đức hạnh

Xông ngát tận chư thiên.

 

57

 

Người thành tựu giới hạnh

Hành trì không buông lơi

An trú trong chánh trí

Ác ma phải xa rời.

 

58

 

Từ đống bùn nhơ bẩn

Vứt bỏ ở bên đường

Nở ra bông sen đẹp

Tỏa mùi thơm ngát hương.

 

59

 

Cũng vậy, giữa thế tục

U mê và tối tăm

Đệ tử bậc Chánh giác

Trí tuệ ngời thế gian.

 

 

V. Phẩm ngu

 

60

 

Người yếu mệt đi mãi

Mà không tới điểm dừng

Người ngu không biết pháp

Dòng luân hồi không ngưng.

 

61

 

Tìm người hơn, không kém

Để kết bạn đồng minh

Không gặp người như thế

Thì nên sống một mình.

 

62

 

Người ngu thường suy nghĩ:

"Đây tài sản của ta".

Chính ta còn không có

Huống hồ tài sản ta.

 

63

 

Người ngu mà biết vậy

Chính là người thông minh

Người ngu nghĩ mình giỏi

Là người ngu thật tình.

 

64

 

Người ngu gần người trí

Mà chánh pháp không hay

Như cái muỗng múc thuốc

Không hưởng vị thuốc này.

 

65

 

Người trí gần người trí

Chánh pháp cầm trong tay

Như cái lưỡi nếm thuốc

Hưởng hương vị thuốc này.

 

66

 

Người ngu không tri giác

Với kẻ thù đi chung

Còn người tạo nghiệp ác

Quả báo sẽ đi cùng.

 

67

 

Người tạo nghiệp bất thiện

Làm xong khóc dầm dề

Vì tương lai chắc chắn

Quả báo sẽ hiện về.

 

68

 

Người tạo các nghiệp thiện

Làm xong nở nụ cười

Vì biết mình thọ hưởng

Quả lành trong tương lai.

 

69

 

Nghiệp ác chưa thành thục

Người ngu thấy ngọt ngào

Khi nghiệp ác kết trái

Chỉ thấy toàn khổ đau.

 

70

 

Món ăn bằng ngọn cỏ

Người ngu ăn qua ngày

Không bằng một phần nhỏ

Người thực hành pháp hay.

 

71

 

Người ngu tạo nghiệp ác

Như sữa không đông ngay

Nghiệp cháy ngầm theo họ

Sẽ bùng lên có ngày.

 

72

 

Người ngu muốn tri thức

Lại hành động ngang tàn

Hạnh phúc bị tổn hại

Trí tuệ cũng tiêu tan.

 

73

 

Người ngu thường mất trí

Ngồi chỗ ngồi hoang đường

Lạm quyền trong tăng viện

Chờ người ta cúng dường.

 

74

 

Kẻ phàm phu thường nghĩ:

"Tất cả do ta làm"

Cứ lầm tưởng như thế

Sẽ tăng hoài lòng tham.

 

75

 

Một đường tới cõi tục

Một đường tới niết bàn

Đừng tham đắm thế lợi

Để giải thoát dễ dàng.

 

VI. Phẩm hiền trí

 

76

 

Nếu gặp người hiền trí

Chỉ lỗi, khiển trách mình

Như chỉ mình kho báu

Nên kết bạn đồng minh.

 

77

 

Người khéo khuyên người khác

Ngăn tội lỗi phát sinh

Được người lành chào đón

Người dữ không hoan nghênh.

 

78

 

Đừng kết bạn người dữ

Người kém cỏi, yếu mềm

Nên kết bạn người trí

Người cốt cách trang nghiêm.

 

79

 

Được uống nước chánh pháp

Tâm thanh tịnh bình an

Nghe thánh nhân thuyết pháp

Mừng như bắt được vàng.

 

80

 

Người tưới nước dẫn nước

Thợ làm tên uốn tên

Thợ mộc đo khúc gỗ

Người trí lo uốn mình.

 

81

 

Như ngọn núi kiên cố

Không gió nào dịch xê

Người trí luôn tự tại

Giữa những lời khen chê.

 

82

 

Như nước hồ sâu thẳm

Tĩnh lặng và bình yên

Người trí được nghe pháp

Cũng thanh tịnh, an nhiên.

 

83

 

Người lành luôn tự tại

Điều tham dục không bàn

Người trí trước khổ, lạc

Vẫn giữ tâm bình an.

 

84

 

Không vì mình làm ác

Làm những việc bất minh

Không mưu cầu, người ấy

Thật trí tuệ, hiền lành.

 

85

 

Trong đám đông nhân loại

Ít người sang bờ kia

Bao nhiêu người còn lại

Vẫn bờ này sớm khuya.

 

86

 

Những người hay thuyết pháp

Theo chánh pháp tu hành

Được tới bờ giải thoát

Ra khỏi vòng tử sinh.

 

87

 

Người trí tu pháp thiện

Nên từ bỏ pháp tà

Xa gia đình nhỏ hẹp

Và sống đời xuất gia.

 

88

 

Người trí lìa ngũ dục

Cầu niềm vui niết bàn

Gột sạch những cấu uế

Giữ tâm hồn bình an.

 

89

 

Người nào lìa cố chấp

Tu giác chi tinh cần

Diệt phiền não, người ấy

Chứng hữu dư niết bàn.

 

 

VII. Phẩm A La Hán

 

90

 

Người giải thoát hết thảy

Dứt bỏ mọi buộc ràng

Người ấy đã đến đích

Đường hữu dư niết bàn.

 

91

 

Người dũng mãnh chánh niệm

Không ưa sống tại gia

Như ngỗng trời bay vút

Lấy mây, gió làm nhà.

 

92

 

Người không màng danh lợi

Không ăn uống buông lung

Tự tại trong giải thoát

Như chim giữa hư không.

 

93

 

Người dứt hết lậu hoặc

Không ham uống, ham ăn

Tự tại trong vô tướng

Như chim thoát bụi trần.

 

94

 

Như người nài ngựa giỏi

Người nhiếp phục các căn

Hết buồn phiền ngã mạn

Được chư thiên mến gần.

 

95

 

Như đất không niềm hận

Như hồ không bùn hôi

Như cột trụ kiên nhẫn

Là người không luân hồi.

 

96

 

Người tâm ý vắng lặng

Tâm an lời nói an

Thêm chánh trí giải thoát

Nên luôn được an nhàn.

 

97

 

Người không tin ai cả

Thấu hiểu đạo vô vi

Thật tối thượng người ấy

Vòng tử sinh xa lìa.

 

98

 

Núi rừng hay làng mạc

Vực sâu hay núi đồi

A la hán có mặt

Là có sự an vui.

 

99

 

Rừng sâu bậc thánh trú

Phàm nhân chẳng mặn mà

Dục lạc người đời thích

A la hán lìa xa.

 

VII. Phẩm ngàn

 

100

 

Nói ngàn câu vô nghĩa

Nghe xong thấy buồn phiền

Không bằng chỉ nói một

Nghe xong thấy bình yên

 

101

 

 

Dẫu tụng cả ngàn câu

Nghe xong thấy ưu sầu

Không bằng chỉ tụng một

Nghe xong hết lo âu.

 

 

102

 

Dẫu đọc trăm câu kệ

Nghe xong thấy bất an

Không bằng một câu pháp

Nghe xong thấy an nhàn.

 

103

 

Dẫu thắng ngàn quân giặc

Không bằng thắng bản thân

Thắng mình là chiến thắng

Oanh liệt nhất thế gian.

 

104

 

Chế phục được bản ngã

Là chiến thắng vẻ vang

Muốn thắng mình thì phải

Hạn chế bớt lòng tham.

 

105

 

 

Càn thát bà, Thiên thần

Phạm thiên hay ác nhân

Đều cúi đầu nhận bại

Trước người thắng bản thân.

 

106

 

Tháng tháng vàng ngàn lượng

Cúng tế cả trăm năm

Không bằng trong một chốc

Cúng dường bậc thánh tăng.

 

107

 

Một trăm năm vất vả

Thờ lửa trong rừng sâu

Không bằng trong giây lát

Cùng dường bậc chân tu.

 

108

 

Một năm ngồi cúng tế

Cầu phước chẳng ích gì

Không bằng trong ba tháng

Kính bậc chánh biến tri.

 

109

 

Thường hoan hỉ tôn trọng

Kính lễ bậc chân tu

Được tăng bốn điều lợi:

Đẹp, vui, khỏe, sống lâu.

 

110

 

Dẫu một trăm năm sống

Phá giới, không tu thiền

Chẳng bằng một ngày sống

Trì giới, có tu thiền.

 

111

 

Dẫu một trăm năm sống

Không tuệ, không tu thiền

Chẳng bằng một ngày sống

Có tuệ, có tu thiền.

 

112

 

Dẫu một trăm năm sống

Biếng nhác không chuyên cần

Chẳng bằng một ngày sống

Mà hăng hái tinh cần.

 

113

 

Dẫu một trăm năm sống

Không thấy pháp vô thường

Chẳng bằng một ngày sống

Mà thấy pháp vô thường.

 

114

 

Dẫu một trăm năm sống

Không thấy đạo vô vi

Chẳng bằng một ngày sống

Mà thấy đạo vô vi.

 

115

 

Dẫu một trăm năm sống

Pháp tối thượng không hay

Không bằng một ngày sống

Biết pháp tối thượng này.

 

IX. Phẩm ác

 

116

 

Hãy ngăn tâm làm ác

Gấp rút làm điều lành

Biếng nhác làm việc thiện

Tội ác sẽ nảy sinh.

 

117

 

Nếu đã lỡ làm ác

Đừng tiếp tục làm thêm

Chớ vui vì làm ác

Sẽ thọ khổ ngày đêm.

 

118

 

Nếu đã làm việc thiện

Nên làm tiếp việc này

Hãy vui làm việc thiện

Được thọ lạc hàng ngày.

 

119

 

Nghiệp ác chưa thành thục

Người dữ cho là hay

Khi nghiệp ác trổ quả

Mới hay biết điều này.

 

120

 

Nghiệp thiện chưa thành thục

Người lành thấy chẳng vui

Khi nghiệp thiện trổ quả

Thấy an lạc đời đời.

 

121

 

Chớ khinh điều ác nhỏ

Rằng: “Không báo đến mình”

Nên biết nước nhỏ giọt

Lâu rồi cũng đầy bình!

 

122

 

Chớ khinh điều thiện nhỏ

Rằng: “quả không đến ta”

Bậc trí được thánh quả

Nhờ tích góp mà ra.

 

123

 

Người đi buôn thường tránh

Đường đi xa, hiểm nguy

Cũng vậy người tu đạo

Cái ác phải xa lìa.

 

124

 

Bàn tay không thương tích

Cầm thuốc độc không sao

Người hiền lành, thanh tịnh

Cái ác chẳng nhiễm vào.

 

125

 

Hại người lành, thanh tịnh

Cũng là hại chính mình

Như ném cát ngược gió

Là việc làm vô minh.

 

126

 

Ban đầu ai cũng thế

Đều sinh từ bào thai

Kẻ ác xuống địa ngục

Thiện được lên cõi trời.

 

127

 

Dầu lặn xuống đáy bể

Hay lên chín tầng mây

Cũng không thể tránh khỏi

Nghiệp ác mình đã gây.

 

128

 

Vào rừng sâu, núi thẳm

Xuống biển hay lên trời

Ở đâu rồi cũng bị

Tử thần đến trêu ngươi.

 

X. Phẩm đao trượng

 

 

129

 

Đời ai cũng sợ chết

Sợ máu chảy, đầu rơi

Từ mình suy người khác

Đừng giết, mong giết người.

.

130

 

Đời ai cũng thích sống

Sợ máu chảy, đầu rơi

Từ mình suy người khác

Đừng giết, mong giết người.

.

131

 

Người mong cầu hạnh phúc

Lại lấy dao hại người

Người khác bị tổn hại

Mình cũng khổ suốt đời.

 

132

 

Người mong cầu hạnh phúc

Không lấy dao hại người

Hạnh phúc được bền vững

Hưởng niềm vui trọn đời.

 

133

 

Nếu nói lời xấu ác

Sẽ nhận lại lời này

Lời ác gây đau đớn

Như dùi chích cành cây.

 

134

 

Người luôn giữ im lặng

Như chuông vỡ từ lâu

Người đó đã giải thoát

Không còn ưa cãi nhau.

 

135

 

Với chiếc gậy, mục tử

Lùa đàn trâu ra đồng

Già, đau là chiếc gậy

Lùa ta đến tử vong.

 

136

 

Người ngu tạo nghiệp ác

Không ý thức, vô minh

Như người không tri giác

Tự châm lửa đốt mình.

 

137

 

Dùng dao hại người thiện

Dùng gậy đánh người ngay

Phải thọ lãnh đau khổ

Một trong mười loại này:

 

138

 

Hoặc tiền tài tiêu tán

Thân thể bị thương vong

Hoặc bệnh tật bức bách

Tâm ý loạn trong lòng.

 

139

 

Hoặc bị quan bức hại

Bị vu khống nặng nề

Hoặc tài sản tan nát

Quyến thuộc không đường về.

 

140

 

Hoặc phòng ốc nhà cửa

Bị giặc cướp đốt thiêu

Khi chết xuống địa ngục

Phải thọ khổ rất nhiều.

 

141

 

Không phải đi chân đất

Nhịn ăn nằm trên than

Cũng không phải ngồi xổm

Là tới được niết bàn.

 

142

 

Người giữ tâm tịch tịnh

Đường Phạm hạnh đi theo

Không dùng dao hại vật

Người ấy là Tỷ kheo.

 

143

 

Lấy hổ thẹn tự chế

Làm được rất ít người

Họ khéo tránh điều khổ

Như ngựa khéo tránh roi.

 

144

 

Hãy nỗ lực sám hối

Như ngựa hay cần roi

Tinh tấn trong thiền định

Sẽ hết khổ đau thôi.

 

145

 

Nông dân lo dẫn nước

Thợ tên lo uốn tên

Thợ mộc đo khúc gỗ

Người trí lo uốn mình.

 

XI. Phẩm già

 

146

 

Có gì vui, thích thú?

Đời nguy hiểm rập rình.

Sao trong chỗ tăm tối

Không tìm ánh quang minh?

 

147

 

Thân này chỉ lở lói

Cùng một đống xương mòn

Cái thân đầy tật bệnh

Không có gì trường tồn.

 

148

 

Thân như rừng già cỗi

Đầy bệnh tật sinh sôi

Có tụ sẽ có tán

Sinh rồi sẽ chết thôi.

 

149

 

Mùa thu hồ lô rụng

Cũng như thân này thôi

Sẽ là đống xương vụn

Không có gì là vui.

 

150

 

Thân là thành xương cốt

Điểm tô máu thịt vào

Cất dối gian, ngã mạn

Cùng bệnh, chết, già, đau.

 

151

 

Xe đẹp mấy cũng hỏng

Thân có trau cũng tàn

Chỉ có pháp bậc thánh

Còn mãi với thời gian.

 

152

 

Người kém trí, ít học

Như con trâu suốt đời

Da thịt dẫu lớn mạnh

Trí tuệ không sinh sôi.

 

153

 

Lang thang bao kiếp sống

Không gặp kẻ làm nhà

Đau khổ thay kiếp sống

Dòng luân hồi không tha.

 

154

 

Hỡi người làm nhà ơi!

Ta đã gặp ngươi rồi

Cột đòn ngươi đã gãy

Ta thoát dòng luân hồi.

 

155

 

Lúc thiếu niên cường tráng

Biếng nhác không tinh cần

Về già như cò yếu

Bên bờ ao chết dần.

 

156

 

Lúc thanh niên khỏe mạnh

Lười biếng theo đường tà

Về già như cung gãy

Than tiếc chuyện ngày qua

 

XII. Phẩm tự ngã

 

157

 

Người trí gắng bảo hộ

Là tự biết thương mình

Trong ba thời có một

Phải thoát vòng vô minh.

 

158

 

Khép mình vào chánh đạo

Sau mới dạy người ta

Người trí làm như vậy

Tránh lỗi lầm xảy ra.

 

159

 

Trước khi sửa người khác

Hãy tự sửa mình luôn

Sửa người là điều khó

Sửa mình càng khó hơn.

 

160 

 

Lấy chính mình nương dựa

Không dựa người được đâu.

Tự mình khéo tu tập

Mới đưa đến nhiệm mầu.

 

161

 

Nghiệp ác mình tự tạo

Hại kẻ dữ, người gian

Như kim cương bén nhọn

Phá bảo thạch dễ dàng.

 

162

 

Phá giới, tự gây hại

Như giây leo hại cây

Kẻ thù ta mong mỏi

Ta phá giới hàng ngày.

 

163

 

Việc ác làm rất dễ

Nhưng chẳng lợi ích gì

Việc lành lợi tuy thế

Rất khó làm nhiều khi.

 

164

 

Kẻ ngu si miệt thị

Giáo pháp bậc thánh hiền

Bại hoại như giống cỏ

Ra hoa sẽ chết liền.

 

165

 

Ô nhiễm bởi tại ta

Thanh tịnh cũng tại ta

Tịnh hay là không tịnh

Bởi chính mình mà ra.

 

166

 

Đừng vì thương người khác

Mà quên bản thân mình

Người biết thương chính họ

Mới làm lợi chúng sinh.

 

 

XIII. Phẩm thế gian

 

167

 

Chớ theo điều ty liệt

Chớ buông lung bản thân

Chớ nên theo tà thuyết

Chớ tăng trưởng tục trần.

 

168

 

Hăng hái đừng phóng dật

Hành trì không buông lơi

Người thực hành chánh pháp

Đời này, đời sau vui.

 

169

 

Khéo thực hành chánh pháp

Cái ác nên xa rời

Người thực hành chánh pháp

Đời này, đời sau vui.

 

170

 

Như lầu sò chợ bể

Như bọt nước trôi sông

Nếu nhìn đời như thế

Thần chết sẽ nản lòng.

 

171

 

Nếu thế gian có đẹp

Lộng lẫy như xe rồng

Chỉ người ngu mê mẩn

Người trí chẳng bận lòng.

 

172

 

Người thoát khỏi phóng dật

Tinh tấn trên đường tu

Người đó thật trí tuệ

Như trăng thoát mây mù.

 

173

 

Nguời lấy các việc thiện

Trừ cái ác, cái hèn

Người đó tỏa ánh sáng

Như trăng thoát mây đen.

 

174

 

Như chim thoát khỏi lưới

Ít con bay lên trời,

Trong thế gian cũng vậy

Biết nhìn xa ít người.

 

175

 

Thần thông chỉ bay được

Như thiên nga giữa trời

Duy có bậc đại trí

Mới bay khỏi luân hồi.

 

176

 

Ai phạm đạo chân đế,

Ai nói lời trái tai,

Ai không tin nhân quả

Việc ác cứ làm hoài.

 

177

 

Người ngu ghét bố thí

Không thể sinh cõi trời

Người trí biết hỉ xả

Được an lạc đời đời.

 

178

 

Người thống lĩnh trái đất

Người làm chủ thiên đàng

Đều không thể sánh được

Người chứng Tu đà hoàn.

 

XIV. Phẩm phật đà

 

179

 

Đời này ai hơn được

Người chiến thắng dục tình,

Làm sao để cám dỗ

Hỡi những người vô minh?

 

180

 

Nguời dứt hết trói buộc

Ái dục đã ra đi

Phật trí không dấu tích

Biết cám dỗ điều gì?

 

181

 

Người tu trì thiền định

Ưa vắng lặng xuất gia

Có chánh niệm chánh giác

Được kính trọng nhà nhà.

 

182

 

Được sống lâu là khó

Khó được sinh làm người

Được nghe chánh pháp khó

Khó gặp Phật ra đời.

 

183

 

Hãy gắng làm việc thiện

Chớ làm việc xấu hèn

Giữ tâm ý trong sạch

Ấy, lời chư Phật khuyên.

 

184

 

Chư phật thường răn dạy:

Nhẫn, khổ hạnh tối cao

Niết bàn, quả tối thưởng

Tu, không hại người nào.

 

185

 

Hãy gìn giữ giới luật

Và siêng năng tu thiền

Ăn uống có chừng mực

Là lời chư Phật khuyên.

 

186

 

Dẫu mưa bằng tiền vàng

Cũng không đầy lòng tham

Người trí biết ái dục

Vui ít khổ muôn vàn.

 

187

 

Dẫu cái vui thiên giới

Cũng không nên mong cầu

Đệ tử Phật muốn được

Đoạn ái dục mau mau.

 

188

 

Người đời vì sợ hãi

Đến quy y rừng cây

Hoặc quy y thần núi

Hoặc miếu thờ đó đây.

 

189

 

Đó chẳng phải chỗ tốt

Chỗ nương dựa bình yên

Ai quy y như thế

Khổ não vẫn còn nguyên.

 

190

 

Nếu quy y tam bảo

Phật, pháp, tăng nhiệm màu

Phát trí tuệ sẽ được

Thấu bốn lẽ như sau:

 

191

 

Biết khổ, nguyên nhân khổ,

Biết khổ bị tiêu tan,

Biết tám chi thánh đạo

Đường đi tới niết bàn.

 

192

 

Biết quy y tam bảo

Là biết lẽ nhiệm màu

Ai quy y như vậy

Sẽ thoát vòng khổ đau.

 

193

 

Rất khó gặp bậc thánh

Thánh ít sinh trên đời

Gia tộc nào sinh thánh

Sẽ có sự an vui.

 

194

 

Vui thay, lời chánh pháp,

Phật ra đời, vui thay!

Vui thay, tăng hòa hợp,

Đồng tu giỏi, vui thay!

 

195

 

Cúng dường bậc đáng cúng

Phật hoặc đệ tử ngài,

Những vị thoát hư vọng

Cùng nỗi lo người đời.

 

196

 

 

Cúng dường người như vậy

Là chân chính cúng dường

Cúng dường bậc tịch tịnh

Công đức không thể lường.

 

XV  Phẩm an lạc

 

197

 

Vui thay chúng ta sống

Không oán giữa oán thù

Giữa những người thù oán

Ta sống không oán thù.

 

198

 

Vui thay chúng ta sống

Không đau giữa ốm đau

Giữa những người đau ốm

Ta sống không ốm đau.

 

199

 

Vui thay chúng ta sống

Không cầu giữa mong cầu

Giữa những người tham dục

Ta sống không mong cầu.

 

200

 

Vui thay chúng ta sống

Không chướng ngại lòng tham

Sống với điều hỉ lạc

Như vị trời Quang âm.

 

201

 

Thắng lợi bị thù oán

Thất bại bị khổ đau

Chẳng màng tới thắng bại

Là cái vui hàng đầu.

 

202

 

Lửa nào sánh lửa dục,

Ác nào bằng ác sân?

Khổ nào sánh ngũ uẩn,

Vui nào bằng niết bàn?

 

203

 

Đói là chứng bệnh lớn

Vô thường, khổ tràn lan

Biết được đúng như thế

Đạt niềm vui niết bàn.

 

 

204

 

Không bệnh là điều lợi

Biết đủ là rất giàu

Thành tín, thiện bạn hữu

Niết bàn, vui dài lâu.

 

205

 

Người nếm mùi tịch tịnh

Người nếm vị độc cư

Người ấy ưa mùi pháp

Thắng sợ hãi, ưu tư.

 

206

 

Gặp thánh nhân rất quí

Sự an lành hưởng chung,

Không gặp kẻ ngu dốt

Được hoan hỉ vô cùng.

 

207

 

Đi chung với người ngu

Như đi với kẻ thù

Ở chung với người trí

Như gặp người đồng tu.

 

208

 

Bậc thánh hiền, trì giới

Bậc trí tuệ sáng ngời

Theo người ấy cũng giống

Trăng theo sao trên trời.

 

XVI. Phẩm hỉ ái

 

209

 

Lo chạy theo dục lạc

Không tu dưỡng cúng dường

Dẫu hâm mộ người trí

Cũng là hâm mộ suông.

 

210

 

Chớ gặp người mình ghét

Chớ gặp người yêu mình

Gặp kẻ thù thấy khổ,

Buồn bởi xa người tình.

 

211

 

Vì vậy, nếu yêu quá

Chia tay sẽ rất buồn,

Không ý niệm yêu ghét

Được vui vẻ luôn luôn.

 

212

 

Từ hỉ ái sinh sợ

Hỉ ái sinh sầu bi

Xa lìa hết hỉ ái

Chẳng còn lo sợ gì.

 

213

 

Từ tham ái sinh sợ

Tham ái sinh sầu bi

Xa lìa hết tham ái

Chẳng còn lo sợ gì.

 

214

 

Từ tham dục sinh sợ

Tham dục sinh sầu bi

Xa lìa hết tham dục

Chẳng còn lo sợ gì.

 

215

 

Từ lạc dục sinh sợ

Lạc dục sinh sầu bi

Xa lìa hết lạc dục

Chẳng còn lo sợ gì.

 

216

 

Từ ái dục sinh sợ

Ái dục sinh sầu bi

Xa lìa hết ái dục

Chẳng còn lo sợ gì.

 

217

 

Đủ giới hạnh, chánh kiến

Tứ thánh đế đi theo

Viên mãn các công hạnh

Được người đời kính yêu.

 

218

 

Sung mãn tâm cứu xét

Pháp ly ngôn mong cầu

Không đắm mê dục lạc

Ấy là bậc thượng lưu.

 

219

 

Xa quê hương, ngày nọ

Ta bình an về nhà

Thân bằng và quyến thuộc

Đến quây quần bên ta.

 

220

 

Cũng vậy, nếu tạo phước

Phước sẽ đến bên ta,

Các nghiệp từ đời trước.

Đón ta như người nhà.

 

XVII. Phẩm phẩn nộ

 

221

 

Xa lìa sự giận dữ

Dẹp bỏ lòng tự kiêu

Không chấp trước danh sắc

Sự khổ chẳng còn theo.

 

222

 

Người ngăn cơn giận dữ

Như ngăn xe chạy bừa

Người đó giỏi hơn hẳn

Người cầm cương hững hờ.

 

223

 

Lấy không giận thắng giận

Lấy lành thắng chẳng lành

Lấy thí thắng tham dục

Lấy thật thắng gian manh.

 

224

 

Không giận hờn, chân thật,

Chia bớt của cho người.

Là ba việc công đức

Đưa ta đến cõi trời.

 

225

 

Không hại người thanh tịnh

Thường chế phục tâm thân

Đạt đến bờ giải thoát

Khổ não sẽ mất dần.

 

226

 

Những người thường tỉnh giác

Tu dưỡng suốt đêm ngày

Hướng tới bờ giải thoát

Phiền não sẽ dứt ngay.

 

227

 

Nói nhiều hay nói ít

Đều bị chê xưa nay

Người không bị chê trách

Hiếm trên thế gian này.

 

228

 

Toàn bị người chê cả

Hoặc toàn được người khen

Quá khứ chưa từng có

Tương lai không thể tìm.

 

229

 

Mỗi sáng đều phản tỉnh

Không làm việc đê hèn

Giữ giới hạnh thanh tịnh

Người đó thật đáng khen.

 

230

 

Người giới hạnh trong sáng

Phẩm chất như vàng ròng

Chư thiên thấy người ấy

Cũng hoan hỉ trong lòng.

 

231

 

Giữ thân đừng nóng giận

Điều phục thân quân bình

Xa lìa thân làm ác

Dùng thân tu hạnh lành.

 

232

 

Giữ lời đừng nóng giận

Điều phục lời quân bình

Xa lìa lời thô ác

Dùng lời tu hạnh lành

 

233

 

Giữ ý đừng nóng giận

Điều phục ý quân bình

Xa lìa ý hung ác

Dùng ý tu hạnh lành.

 

234

 

Người điều phục khẩu ý

Cũng điều phục bản thân

Ba nghiệp thân, khẩu, ý

Phải điều phục dần dần.

 

XV. Phẩm cấu uế

 

235

 

Ngươi nay giống lá úa

Bên ngươi là tử thần.

Ngươi đứng trước cái chết

Đường dài ngươi thiếu ăn.

 

236

 

Làm hòn đảo an toàn

Làm một kẻ khôn ngoan

Diệt trừ các cấu uế,

Lên thánh cảnh thiên đàng.

 

237

 

Đời ngươi sắp tàn lụi

Ngươi sắp gặp Diêm Vương

Giữa đường không chỗ nghỉ

Trên đường thiếu tư lương.

 

238

 

Làm hòn đảo an toàn

Làm một kẻ khôn ngoan

Gột phiền não để tránh

Đường sanh lão nguy nan.

 

239

 

Bậc trí gột cấu uế

Từng sát na trừ dần

Như thợ vàng cần mẫn

Gột cặn vàng trong thân.

 

240

 

Như sét do sắt sinh

Rồi trở lại đánh mình

Ác nghiệp ngươi dẫn dắt

Ngươi vào cõi vô minh.

 

241

 

Không tụng nhơ sự học

Không siêng năng bẩn nhà

Biếng nhác nhơ thân thể

Phóng dật nhơ phòng xa.

 

242

 

Xan lẫn nhơ sự thí

Tà hạnh nhơ đàn bà

Tội ác vết nhơ nhớp

Trong các cõi chúng ta.

 

243

 

Trong các nhơ cấu đó

Nhơ nhất là vô minh

Các ngươi nên trừ nó

Để thanh tịnh, hiền lành.

 

244

 

Sống không biết xấu hổ

Như quạ không lễ nghi

Sống khoa trương, ngạo nghễ

Sống thế chẳng khó gì.

 

245

 

Sống thường cầu thanh tịnh

Không đam mê qua ngày

Sống khiêm tốn, trong sạch

Sống như thế khó thay.

 

246

 

Thế gian ai nói dối,

Hay sát sanh ở đời,

Hay rượu chè, trộm cắp,

Hay tà dâm vợ người.

 

247

 

Ai có hành vi đó

Đều không phải người ngay

Người đó trừ giống thiện

Ở trong kiếp sống này.

 

248

 

Các ngươi không chế ngự

Tức là làm ác rồi

Đừng làm điều phi pháp

Để khỏi khổ đời đời.

 

249

 

Vì có tâm vui vẻ

Nên người ta cúng dường

Kẻ có tâm ghen ghét

Không định tâm dễ dàng

 

250

 

Ai cắt được đoạn được

Bỏ đi tâm tưởng này

Người ấy được tâm định

Ở trong đêm hoặc ngày.

 

251

 

Lửa nào bằng tham dục

Chấp nào bằng tâm sân

Sông nào bằng ái dục

Lưới nào bằng ngu đần?

 

252

 

Thấy lỗi mình thì khó

Rất dễ thấy lỗi người

Lỗi của mình che đậy

Như chơi gian giấu bài.

 

253

 

Nếu thấy lỗi người khác

Ta dễ sinh buồn phiền

Nếu bỏ đi không thấy

Phiền não sẽ mất liền.

 

254

 

Hư không không dấu vết

Ngoại đạo không sa môn

Chúng sanh thích hư vọng

Phật, hư vọng không còn.

 

255

 

Hư không không dấu vết

Ngoại đạo không sa môn

Năm uẩn không thường trú

Phật, loạn động không còn.

 

XIX. Phẩm pháp trụ

 

256

 

Lỗ mãng không phải hạnh

Người hành đạo chúng ta,

Người trí cần phân biệt

Đâu là chánh đâu tà.

 

257

 

Không lỗ mãng đúng phép

Là người dẫn đạo hay

Người trí sống đúng pháp

Gọi an trụ pháp này.

 

258

 

Không phải hay thuyết pháp

Là trí tuệ cao sang,

An tịnh, không cừu oán

Mới là trí vẹn toàn.

 

259

 

Dù có hay thuyết pháp

Cũng không hộ pháp gì

Ít học mà thấy pháp

Cũng là người hộ trì.

 

260

 

Chẳng phải vì đầu bạc

Thành trưởng lão được đâu,

Tuổi cao xưng trưởng lão

Là xưng suông trong đầu.

 

261

 

Đủ kiến giải chân thật

Giữ trọn các pháp hành

Lo tiết chế, điều phục

Gọi trưởng lão xứng danh.

 

262

 

Người hư ngụy tật đố

Dẫu tướng mạo đoan trang

Nói năng có lưu loát

Cũng chẳng phải thiện lương.

 

263

 

Những người có trí tuệ

Chăm tu dưỡng, cúng dường

Diệt tận gốc sân hận

Mới là người thiện lương.

 

264

 

Người phá giới cạo tóc

Cũng không thành Sa môn

Huống hồ còn tham dục

Làm sao thành Sa môn?

 

265

 

Người nào dứt điều ác

Dù già hay trẻ con,

Phải dứt hết điều ác

Mới được gọi Sa môn.

 

266

 

Chỉ mang bát khất thực

Đâu phải là Tỷ kheo?

Chỉ nghi thức tôn giáo

Không phải là Tỷ kheo.

 

267

 

Bỏ thiện và bỏ ác

Đường thanh tịnh đi theo

Biết theo Giới, Định, Tuệ

Mới thật là Tỷ kheo.

 

268

 

Người ngu si ít nói

Chỉ tịch tịnh suông thôi

Người tịch tịnh phải biết

Lẽ thiện ác ở đời.

 

269

 

Biết cân nhắc lẽ phải

Biết bỏ ác chọn lành

Biết nội giới, ngoại giới

Gọi tịch tịnh xứng danh.

 

270

 

 

Còn sát hại chúng sanh

Thánh hiền không xứng danh

Không hại chúng sanh nữa

Thánh hiền mới xứng danh.

 

271

 

Chẳng phải do giới luật

Cũng chẳng phải đọc kinh

Chẳng phải chứng tam muội

Chẳng phải ở một mình,

 

272

 

Đã vội cho hưởng được

Cái vui người ẩn cư

Các ngươi đừng tin vội

Khi phiền não chưa trừ.

 

XI. Phẩm đạo

 

273

 

Bốn câu, lý thù thắng

Đạo thù thắng, tám chi

Cụ nhãn, bậc thù thắng

Pháp thù thắng, dục ly.

 

274

 

Chỉ con đường như vậy

Có thể làm các ngươi

Tri kiến được thanh tịnh

Ác ma phải xa rời.

 

275

 

Thuận theo đạo như vậy

Khổ não chẳng còn gì

Đạo ta có sức mạnh

Diệt tận tham, sân, si.

 

276

 

Các ngươi hãy nỗ lực

Theo đường giác ngộ này

Tùy theo sức thiền định

Mà giải thoát từng ngày.

 

277

 

“Các hành vô thường cả”

Quán thấy đúng thế này

Sẽ nhàm lìa thống khổ

Đạo thanh tịnh là đây.

 

278

 

“Các hành đều là khổ”

Quán thấy đúng thế này

Sẽ nhàm lìa thống khổ

Đạo thanh tịnh là đây.

 

279

 

 

“Các pháp đều vô ngã”

Quán thấy đúng thế này

Sẽ nhàm lìa thống khổ

Đạo thanh tịnh là đây.

 

280

 

Khi cần không nỗ lực

Chỉ lười biếng ngồi chờ

Chí tiêu trầm nhu nhược,

Chẳng ngộ đạo bao giờ.

 

281

 

Giữ lời nói, ý nghĩ

Và kiềm chế bản thân

Là ba nghiệp thanh tịnh

Giúp chứng đạo thánh nhân.

 

282

 

Tu thiền trí tuệ phát

Bỏ thiền trí tuệ tiêu

Biết rõ hai lẽ ấy

Trí tuệ tăng đều đều.

 

283

 

Hãy đốn rừng dục vọng

Chớ đốn cây thọ lâm

Từ rừng dục sinh sợ

Mà thoát khỏi mê lầm.

 

284

 

Sợi dây tình chưa dứt

Tâm còn bị buộc ràng

Như bê còn bú mẹ

Chưa thành bò hiên ngang.

 

285

 

Tự dứt hết ái dục

Như bẻ cành sen thu

Siêng hành đạo tịch tịnh,

Thiện Thệ chỉ đường tu.

 

286

 

“Mùa mưa ta ở đây

Đông, hạ cũng ở đây”,

Là ý nghĩ ngu dốt

Không biết hiểm nguy này.

 

287

 

Người đắm yêu con cái

Thường tâm ý loạn mê,

Chết đi như làng xóm

Không hay nước lũ về.

 

288

 

Không người nào thay thế

Một khi thần chết về

Dù bà con đông đúc

Cũng không người chở che.

 

289

 

Biết rõ lý lẽ đó

Người trí gắng hành trì

Mau làm cho thanh tịnh

Đường niết bàn ra đi.

 

XXI. Phẩm tạp

 

290

 

Nhờ bỏ niềm vui nhỏ

Thấy niềm vui nhân đôi

Người trí bỏ lạc nhỏ

Tìm lạc lớn trong đời.

 

291

 

Gieo khổ cho người khác

Để cầu vui bản thân,

Bị hận thù trói buộc

Phải đau khổ vô ngần.

 

292

 

Việc đáng làm, biếng nhác

Không đáng, làm ngày đêm

Người phóng túng như thế

Lậu hoặc sẽ tăng thêm.

 

293

 

Người tỉnh giác chánh niệm

Chăm làm việc đáng làm

Việc không đáng từ bỏ

Lậu hoặc dần tiêu tan.

 

294

 

Hãy diệt cha diệt mẹ

Hai Sát Đế Lợi trừ

Diệt Vương quốc để thấy

Bà La Môn vô ưu.

 

295

 

Hãy diệt cha diệt mẹ

Hai vua Bà La Môn

Diệt hổ tướng để thấy

Vô ưu Bà La Môn.

 

296

 

Phải luôn luôn tỉnh giác

Đệ tử Kiều Đáp Ma

Ngày hay đêm cũng vậy

Thường niệm tưởng Phật đà.

 

297

 

Phải luôn luôn tỉnh giác

Đệ tử Kiều Đáp Ma

Ngày hay đêm cũng vậy

Thường niệm tưởng Đạt ma.

 

298

 

Phải luôn luôn tỉnh giác

Đệ tử Kiều Đáp Ma

Ngày hay đêm cũng vậy

Thường niệm tưởng Tăng già.

 

299

 

Phải luôn luôn tỉnh giác

Đệ tử Kiều Đáp Ma

Ngày hay đêm cũng vậy

Niệm tưởng sắc thân ta.

 

300

 

Phải luôn luôn tỉnh giác

Đệ tử Kiều Đáp Ma

Ngày hay đêm cũng vậy

Ý bất sát hiện ra.

 

301

 

Phải luôn luôn tỉnh giác

Đệ tử Kiều Đáp Ma

Ngày hay đêm cũng vậy

Tu thiền không lơi là.

 

302

 

Xuất gia bỏ dục khó

Khó sinh hoạt tại gia

Trong luân hồi là khổ

Vòng luân hồi nên ra.

 

303

 

Chánh tín và giới hạnh

Được danh dự thánh tài

Ai làm được như thế

Được kính trọng người người.

 

304

 

Làm lành vang xa mãi

Như núi tuyết nghìn thu

Làm ác thì mờ mịt

Như tên bắn đêm mù.

 

305

 

Ai một mình đi đứng

Kiên nhẫn đường độc hành

Tự điều luyện người ấy

Vui trong chốn rừng xanh.

 

XXII. Phẩm địa ngục

 

306

 

Thường nói lời vọng ngữ

Có làm nói không làm

Người tạo hai nghiệp ấy

Xuống địa ngục dễ dàng.

 

307

 

Không ngăn trừ ác hạnh

Cho dù mặc cà sa

Người ác vì nghiệp ác

Cửa địa ngục mở ra.

 

308

 

Chẳng tu hành, phá giới

Thà nuốt hòn sắt nung

Còn hơn là thọ lãnh

Của tín chủ cho dùng.

 

309

 

Theo vợ người phóng dật

Mắc bốn nạn như sau:

Không ngủ yên, mắc tội,

Bị chê, đọa ngục sâu.

 

310

 

Vô phước, đọa ác thú,

Thường sợ hãi ít vui,

Quốc vương kết trọng tội,

Vậy chớ theo vợ người.

 

311

 

Cỏ cô sa vụng nắm

Tất nhiên bị đứt tay

Sa môn theo tà hạnh

Đọa địa ngục có ngày.

 

312

 

Những người thường giải đãi

Đường Phạm hạnh hoài nghi

Giới hạnh bị ô nhiễm

Không thể chứng quả gì.

 

313

 

Đáng làm nên làm gấp

Cố hết sức bản thân

Xuất gia mà phóng túng

Chỉ tăng trưởng dục trần.

 

314

 

Đừng nên tạo nghiệp ác

Sẽ thọ khổ luôn luôn

Làm lành hưởng thọ lạc

Tạo nghiệp lành là hơn.

 

315

 

Trong ngoài đều phòng hộ

Như thành ở biên thùy

Hễ buông lung phóng dật

Đường địa ngục ra đi.

 

316

 

Không đáng hổ lại hổ

Việc đáng hổ lại không

Cứ ôm tà kiến ấy

Cửa địa ngục ngóng trông.

 

317

 

Không đáng sợ lại sợ

Việc đáng sợ lại không

Cứ ôm tà kiến ấy

Cửa địa ngục ngóng trông.

 

318

 

Không lỗi tưởng là lỗi

Có lỗi lại tưởng không

Cứ ôm tà kiến ấy

Cửa địa ngục ngóng trông.

 

319

 

Có lỗi biết có lỗi

Không lỗi biết là không

Giữ tâm chánh kiến ấy

Đường lành đang ngóng trông.

 

XXIII. Phẩm voi

 

320

 

Ta như voi xuất trận

Hứng chịu cung tên rơi

Mũi tên người phá giới

Ghét người tu ở đời.

 

321

 

Luyện voi đi dự hội

Cho vua cưỡi, rất tài

Luyện được lòng ẩn nhẫn

Mới hơn hết mọi người.

 

322

 

Luyện con la thuần tánh

Voi Kiều la vật lành

Con tuấn mã Tín độ,

Nhưng không bằng luyện mình.

 

323

 

Chẳng phải nhờ xe ngựa

Mà thoát vòng vô minh

Người tới bờ giải thoát

Là do khéo luyện mình.

 

324

 

Phát dục, voi tài hộ

Lúc này rất hung hăng

Nó nhớ rừng của nó

Chán nản không buồn ăn.

 

325

 

Người tham ăn, ưa ngủ

Suốt ngày cứ nằm dài

Như con heo, sau đó

Tiếp tục vào bào thai.

 

326

 

Trước tâm Ta phóng dật

Theo dục lạc ở đời

Nay ta đã điều phục

Như quản tượng điều voi.

 

327

 

Hãy vui vẻ phòng hộ

Tự cứu khỏi vô minh

Như con voi cố gắng

Vượt khỏi bãi lầy sình.

 

328

 

Nếu gặp thiện bạn hữu

Người trí tuệ đủ đầy

Nhiếp phục được gian khổ

Nên đi theo người này.

 

329

 

Không gặp thiện bạn hữu

Thì nên sống một mình

Như vua tránh nước loạn

Như voi trong rừng xanh.

 

330

 

Thà một mình cô độc

Hơn sống với người ngu

Để tránh điều ác dục

Như voi giữa rừng sâu.

 

331

 

Vui thay, gặp bạn cũ,

Sống biết đủ, vui thay

Vui thay, chết có đức

Lìa thống khổ, vui thay.

 

332

 

Vui thay, kính dưỡng mẹ

Phụng dưỡng cha, vui thay

Vui thay, kính Hiền thánh

Kính Sa môn, vui thay.

 

333

 

Vui thay, già giữ giới

Chánh tín trú, vui thay

Vui thay, có trí tuệ

Không làm ác, vui thay.

 

XXIV. Phẩm ái dục

 

334

 

Nếu buông lung, tham ái

Sẽ như cỏ mọc đầy

Đời này tiếp đời khác

Như vượn chuyền trên cây.

 

335

 

Thế gian này ái dục

Không biết cởi làm sao,

Đau khổ sẽ tăng mãi

Như cỏ gặp mưa rào.

 

336

 

Thế gian nếu dứt bỏ

Khỏi ái dục đê hèn

Sầu khổ sẽ tự rụng

Như nước giọt hoa sen.

 

337

 

Hãy nhổ gốc ái dục

Như nhổ cỏ tỳ la

Phải nhổ gốc của nó

Để thoát khỏi tà ma.

 

338

 

Đốn cây chưa đào gốc

Cây sẽ lại sinh ra

Đoạn ái chưa sạch gốc

Khổ vẫn phiền chúng ta.

 

339

 

Người ba sáu ái dục

Sẽ rong ruỗi dòng đời

Người có tâm tà kiến

Dòng ái dục mãi trôi.

 

340

 

Dòng ái dục tuôn chảy

Như cỏ mọc xanh rì

Ngươi nên dùng tuệ kiếm

Đoạn tận gốc nó đi.

 

341

 

Thường vui thích ái dục

Đường lục trần không thôi

Tuy có cầu an lạc

Vẫn đi trong luân hồi.

 

342

 

 

Những ai theo ái dục

Như thỏ sa bẫy người

Càng ràng buộc phiền não

Càng chịu khổ dài dài.

 

343

 

Những ai theo ái dục

Như thỏ sa bẫy người

Tỷ kheo gắng lìa dục

Để thoát vòng luân hồi.

 

344

 

Người xuất gia lìa dục

Vui vẻ chốn non cao

Nay theo dục, người ấy

Cởi ra lại trói vào.

 

345

 

Với người trí, sự trói

Bằng dây gai đã quen

Sự trói của luyến ái

Mới thật sự chắc bền.

 

346

 

Với người trí, sa đọa

Là sự trói lâu bền

Không đoạn trừ dính mắc

Sự trói vẫn còn nguyên.

 

347

 

Ai lao vào ái dục

Như nhện mắc lưới tù,

Ai không còn vướng mắc

Đường tự tại ngao du.

 

348

 

Bỏ vị lai, quá khứ

Để vượt qua bờ kia

Tâm giải thoát hết thảy

Vòng tử sinh xa lìa.

 

349

 

Người bị xấu trói buộc

Cầu dục lạc ngày đêm

Người mong dục tăng trưởng

Tự trói mình bền thêm.

 

350

 

Người xa lìa ác tưởng

Thường nghĩ điều thanh cao

Hãy trừ hết ái dục

Tránh ác ma buộc vào.

 

351

 

Bước tới chỗ cứu kính

Lìa ái dục, buông lung

Nhổ mũi tên sanh hữu,

Thân này là cuối cùng.

 

352

 

Lìa dục không nhiễm trước

Pháp vô ngại tỏ thông

Thấu thứ lớp tự cú,

Thân này là cuối cùng.

 

353

 

Ta hàng phục tất cả

Không pháp nào nhiễm lây

Ta diệt dục giải thoát

Tự chứng không cần thầy.

 

354

 

Bố thí, pháp thí nhất

Chất vị, pháp vị đầu

Hỉ, pháp hỉ hơn cả

Trừ dục, thoát khổ đau.

 

355

 

Tài sản không cầu được

Đường thoát vòng tử sinh

Người ngu tham tài dục

Hại người hại cả mình.

 

356

 

Cỏ làm hại vườn ruộng

Tham dục hại thế nhân

Cúng người lìa tham dục

Được phước báu vô ngần.

 

357

 

Cỏ làm hại vườn ruộng

Sân hận hại thế nhân

Cúng  người lìa sân hận

Được phước báu vô ngần.

 

358

 

Cỏ làm hại vườn ruộng

Ngu dốt hại thế nhân

Cúng người lìa ngu dốt

Được phước báu vô ngần.

 

359

 

Cỏ làm hại vườn ruộng

Ái dục hại thế nhân

Cúng người lìa ái dục

Được phước báu vô ngần.

 

XXV. Phẩm Tỷ kheo

 

360

 

Lành thay, chế phục mắt

Chế phục tai, lành thay

Lành thay, chế phục mũi

Chế phục lưỡi, lành thay.

 

361

 

Lành thay, phòng thân, ý

Chế phục lời, lành thay

Tỷ kheo phòng tất cả

Giải thoát khổ đau ngay.

 

362

 

Tỷ kheo giữ ngôn ngữ

Chân tay và cái đầu,

Tâm ưa thích vắng lặng

Tịch tịnh không mong cầu.

 

363

 

Tỷ kheo phòng hộ miệng

Vừa lời không ba hoa

Khi trình bày pháp nghĩa

Ý tứ rất hài hòa.

 

364

 

Tỷ kheo yêu thích Pháp

Mến Pháp thường suy tư

Tư duy nhớ tưởng Pháp

Theo chánh Pháp không từ.

 

365

 

Chớ khinh điều mình chứng

Quên chứng của người đi

Hâm mộ cái người chứng

Sẽ không chứng được gì.

 

366

 

Tỷ kheo chứng được ít

Cũng không nên xem thường

Cứ sinh hoạt thanh tịnh

Được người trời tán dương.

 

367

 

Tỷ kheo với danh, sắc

Không chấp “ta”, “của ta”

Vì vậy không ưu não

Người ấy đáng ngợi ca.

 

368

 

Tỷ kheo tâm từ trú

Vui giáo pháp Phật đà

Sẽ an lạc tịch tịnh

Các hành được cởi ra.

 

369

 

Tỷ kheo tát thuyền này

Thuyền nhẹ đi như bay

Đoạn sân nhuế, tham dục

Được chứng niết bàn ngay.

 

370

 

Tỷ kheo đoạn năm điều

Bỏ năm, tu năm điều

Vượt năm điều say đắm

Sẽ vượt dòng Bộc lưu.

 

371

 

Tu định, chớ phóng dật

Diệt dục bỏ tâm mê

Đừng chờ nuốt sắt nóng

Mới than khóc dầm dề.

 

372

 

Không tuệ, không thiền định

Không thiền, tuệ không sinh

Người có thiền có tuệ

Sẽ thoát vòng tử sinh.

 

373

 

Tỷ kheo vào chỗ trống

Tâm vắng lặng bình an

Quán xét theo chánh pháp

Thấy niềm vui siêu phàm.

 

374

 

Nguời luôn luôn chánh niệm

Sự sanh diệt vô thường

Của các uẩn, người đó

Sẽ xa lìa Diêm Vương.

 

375

 

Nếu Tỷ kheo sáng suốt

Phải nhiếp hộ các căn

Gần gũi thiện bạn hữu

Trì giới luật tinh cần.

 

376

 

Thái độ luôn thành khẩn

Hành vi luôn đoan trang

Người vậy luôn vui vẻ

Mau chứng được niết bàn.

 

377

 

Hoa Bạt tất ca ấy

Ngày nọ không còn gì

Tỷ kheo ngươi cũng vậy

Tham dục phải mất đi.

 

378

 

Thân tịnh, lời tịch tịnh

Tâm an trú pháp hành

Tỷ kheo lìa dục lạc

Bậc tịch tịnh xứng danh.

 

379

 

Tỷ kheo tự cảnh sách

Và phản tỉnh chính mình

Tự phòng hộ, chánh niệm

Là Tỷ kheo an bình.

 

380

 

 

Tự mình bảo hộ mình

Tự mình nương tựa mình

Hãy cố gắng điều phục

Như khách nài ngựa lành.

 

381

 

Tỷ kheo tâm hoan hỷ

Thành tín pháp Phật đà

Sẽ an lạc tịch tịnh

Các hành được cởi ra.

 

382

 

Tỷ kheo tuy nhỏ tuổi

Chăm tu pháp Phật đà

Họ như vầng trăng sáng

Từ mây mù đi ra.

 

XXVI. Phẩm Bà la môn

 

383

 

Dũng cảm đoạn ái dục

Bà la môn xứng tên

Thấy các uẩn diệt tận

Vô tác được thấy liền.

 

384

 

Thường trú trong hai pháp

Bà la môn qua bờ

Ràng buộc đều dứt sạch

Bởi trí tuệ căn cơ.

 

385

 

Bà la môn vị ấy

Không bờ kia, bờ này

Cả hai bờ bỏ hết

Khổ não được dứt ngay.

 

386

 

Bà la môn nhập định

Chẳng còn làm việc nào

Dứt phiền não vô lậu

Chứng cảnh giới tối cao.

 

387

 

Ban ngày mặt trời sáng

Buổi tối trăng êm đềm

Khí giới sáng vua chúa

Phật chiếu sáng ngày đêm.

 

388

 

Bà la môn dứt ác

Sa môn dứt phiền hà

Người dứt bỏ cấu uế

Ta gọi người xuất gia.

 

389

 

Chớ đánh Bà la môn

Chớ hận Bà la môn

Người đánh mang điều hổ

Người hận đáng hổ hơn.

 

390

 

Bà la môn, ích lớn,

Vui điều tâm bình yên

Đoạn trừ tâm độc hại

Thống khổ được dứt liền

 

391

 

Không dùng thân, khẩu, ý

Tạo ác bỏ nghiệp lành,

Ba nghiệp được phòng hộ

Bà la môn xứng danh.

 

392

 

Ở đâu được nghe Pháp

Của các bậc chân tu

Hãy kính các vị ấy

Như kính lửa rừng sâu.

 

393

 

Chẳng phải vì bện tóc

Mà gọi Bà la môn,

Biết chánh pháp, người đó

Hạnh phúc Bà la môn.

 

394

 

Mặc áo da, bện tóc

Thử hỏi có ích gì?

Lòng còn đầy tham dục,

Chỉ tô vẽ dung nghi.

 

395

 

Ai mặc áo phấn tảo

Trơ xương ốm mỏi mòn

Ở rừng sâu tu định

Người đó Bà la môn.

 

396

 

Người chấp chặt phiền não

Gọi Bà la môn suông,

Người nào lìa chấp trước

Người đó Bà la môn.

 

397

 

Ai đoạn hết kiết sử

Sự sợ hãi không còn,

Không đắm trước, ràng buộc

Người đó Bà la môn.

 

398

 

Như ngựa bỏ đồ vật

Bỏ đai da bỏ yên,

Người bỏ hết chướng ngại

Bà la môn xứng tên.

 

399

 

Người sự nhẫn hùng tráng

Lòng sân hận không còn

Bị đánh không giận dữ

Người đó Bà la môn.

 

400

 

Ai trì giới vô dục

Sự nóng giận không còn

Chế ngự đạt thân cuối

Người đó Bà la môn.

 

401

 

Như cải đầu kim nhọn

Như nước trên hoa sen

Người không nhiễm ái dục

Bà la môn xứng tên.

 

402

 

Thế gian ai giác ngộ

Đau khổ đã đoạn trừ

Trút gánh nặng, người đó

Bà la môn vô ưu.

 

403

 

Người trí tuệ sâu sắc

Biết rõ đạo tu hành

Chứng cảnh giới vô thượng,

Bà la môn xứng danh.

 

404

 

Chẳng lẫn lộn tăng lữ

Tục luân không đan xen

Xuất gia lìa ái dục

Bà la môn xứng tên.

 

405

 

Không giết, mong người giết

Những mạng sống đang còn

Dù mạnh hay yếu ớt

Ta gọi Bà la môn.

 

406

 

Giữa cừu địch hòa ái

Giữa hung hăng ôn tồn

Không chấp giữa người chấp

Ta gọi Bà la môn.

 

407

 

Từ tham dục, sân nhuế

Đến hư ngụy không còn

Như cải đầu kim nhọn

Ta gọi Bà la môn.

 

408

 

Chỉ nói lời hữu ích

Không nói lời xấu hèn

Không xúc phạm người khác

Bà la môn xứng tên.

 

409

 

Với vật xấu hay tốt

To lớn hay nhỏ con

Không cho thì không lấy

Ta gọi Bà la môn.

 

410

 

Đời này hay đời khác

Lòng dục vọng không còn

Vô dục nên giải thoát

Ta gọi Bà la môn.

 

411

 

Liễu ngộ không nghi hoặc

Lòng tham dục không còn

Đứng ngoài vòng sinh tử,

Ta gọi Bà la môn.

 

412

 

Thế gian nếu người sống

Không chấp trước ác, lành

Không ưu lo, thanh tịnh,

Bà la môn xứng danh.

 

413

 

Các dục đã đoạn tận

Không còn đường tái sanh

Như trăng không vết bợn,

Bà la môn xứng danh.

 

414

 

Vượt luân hồi lầy lội

An trú trong pháp hành

Không nghi hoặc chấp đắm,

Bà la môn xứng danh.

 

415

 

Xả bỏ hết dục lạc

Xuất gia làm Sa môn

Dục lạc không trở lại,

Ta gọi Bà la môn.

 

416

 

Xả bỏ hết ái dục

Xuất gia làm Sa môn

Ái dục không trở lại,

Ta gọi Bà la môn.

 

417

 

Lìa trói buộc nhân thế

Vượt trói buộc cõi trên

Trói buộc đều lìa sạch,

Bà la môn xứng tên.

 

418

 

Xả bỏ điều ưa ghét

Thanh lương không buồn phiền

Dũng mãnh hơn nhân thế,

Bà la môn xứng tên.

 

419

 

Ai thấy rõ tất cả

Sinh tử của chúng sanh

Khéo vượt, không chấp trước,

Bà la môn xứng danh.

 

420

 

Càn thát bà, nhân loại,

Chư thiên đều không hay

Nơi người dứt lậu hoặc,

Bà la môn người này.

 

421

 

Quá khứ hay hiện tại

Người một vật không còn

Không chấp thủ vật ấy

Ta gọi Bà la môn.

 

422

 

Dũng mãnh như trâu chúa

Vô dục như đại tiên

Tẩy sạch không ô nhiễm

Bà la môn xứng tên.

 

423

 

Mâu ni biết đời trước

Cõi trời, cõi ác ôn

Vô sinh, bậc thượng trí,

Ta gọi Bà la môn.

 

TP Hồ Chí Minh, 13. 3. 2012, Phan Đức Tuấn