Chín phương pháp dưỡng sinh cổ Phương Đông

Ăn uống hợp lý có thể điều hòa khí huyết, cân bằng âm dương trong cơ thể kéo dài tuổi thọ. Muốn chữa bệnh trước hết cần bổ tỳ vị.

1. Dưỡng sinh tĩnh

Dưỡng sinh tĩnh thần chiếm vị trí rất quan trọng trong dưỡng sinh truyền thống. Người xưa cho rằng, thần là thống trị của sự sống, giữ cho thần khí tĩnh lặng, tâm lý cân bằng mới có thể nuôi nguyên khí. Thiền chính là đỉnh cao của dưỡng sinh tĩnh. Ngũ tạng hòa yên góp phần phòng chống bệnh tật, nâng cao sức khỏe, kéo dài tuổi thọ. Ngược lại, nóng giận hại gan, vui buồn quá hại tâm, suy tư hại tỳ, ưu buồn hại phổi, hoảng sợ hại thận…

2. Dưỡng sinh động

Người xưa cho rằng, nước suối thường xuyên chảy thì sạch, người thường xuyên vận động thì khỏe. Cổ nhân đã tìm tòi và hình thành các cách dưỡng sinh động như xoa bóp, thái cực quyền, dịch cân kinh…nhiều động tác võ thuật mô phỏng hành động của các loài cầm thú. 

Nếu ít vận động thì cơ nhão, bệu, khí huyết ứ trệ dễ sinh bệnh, nhưng vận động quá sức, lao động quá vất vả sẽ dẫn đến “ lao thương”. Nhìn lâu thì hại huyết, đứng lâu hại xương, nói nhiều hại khí, nằm lâu hại khí, ngồi nhiều hại cơ, đi nhiều hại gân …

3. Dưỡng sinh ẩm thực

Ăn uống hợp lý có thể điều hòa khí huyết, cân bằng âm dương trong cơ thể kéo dài tuổi thọ. Muốn chữa bệnh trước hết cần bổ tỳ vị. Khí tiên thiên là do cha mẹ truyền cho, khí hậu thiên là lấy từ thức ăn bên ngoài, hai loại khí này bổ trợ cho nhau và  thống nhất trong cơ thể. Nhiều loại thức ăn cũng là vị thuốc. Thức ăn phải được nhai kĩ vừa giảm thiểu bệnh đường ruột vừa tăng hấp thu dinh dưỡng.

Tuy nhiên, không nên ăn quá no, quá nhiều chất béo bổ. Thức ăn không tiêu hóa được biến thành độc tố. Thỉnh thoảng ăn một bữa cháo hoặc rau quả cho nhẹ người. Ẩm thực cần vệ sinh, đa dạng , thức ăn có “ ngũ cốc, ngũ quả, ngũ sắc, ngũ vị”…để cơ thể đủ dưỡng chất và lục phủ ngũ tạng không bị mất cân bằng, sinh bệnh.

4. Dưỡng sinh tẩm bổ

Khi cơ thể suy nhược, hư lao  hoặc mới ốm dậy thì việc tẩm bổ rất cần. Người xưa coi trọng việc bồi bổ bằng các bài thuốc Đông y bổ ngũ tạng, bổi khí huyết,… Tẩm bổ giúp cơ thể hồi phục, tăng khả năng chống lại bệnh tật, trường thọ. Tuy nhiên, tẩm bổ cần vừa phải, cần Lương y xác định đúng thể trạng để bồi bổ thích hợp. Ngoài ra, còn phải thích hợp với 4 mùa, ví dụ, mùa xuân bổ gan, hè bổ tâm, thu bổ phổi, đông bổ thận…

5. Dưỡng sinh kinh lạc

Hệ thống kinh lạc chạy khắp cơ thể tuy mắt thường không nhìn thấy. Kinh lạc giúp sự vận chuyển khí huyết giữa các tạng phủ và tổ chức của cơ thể diễn ra bình thường, thông suốt. Với quan điểm : “thông bất thống” (khí thông thì không đau). Thông kinh lạc là cách đơn giản nhất để kích thích cơ thể phòng và chống  các bệnh tật.  Người xưa dùng thuật châm cứu, xoa bóp, tẩm quất, giác hơi, vỗ đập…rất hiệu quả. Đặc biệt, hàng ngày nên day ấn ba huyệt quan trọng là Nội quan, Hợp cốc và Túc tam lý. Hợp cốc ở giữa ngón cái và ngón trỏ, chữa cảm sốt, các bệnh ngũ quan. Nội quan ở cổ tay, tốt cho tim và giấc ngủ. Túc tam lý ở chân là huyệt bổ toàn thân, đặc biệt hỗ trợ bộ máy tiêu hóa.

6. Dưỡng sinh củng cố khí huyết

Người xưa cho rằng, khí huyết là phần tinh hoa trong các chất dinh dưỡng, là nền tảng vật chất cho sự sống, ngũ tạng lục phủ được khí huyết nuôi dưỡng mới duy trì được chức năng bình thường. Cả nam lẫn nữ , nếu dục vọng quá độ, khí huyết hao mòn, răng rụng, tóc bạc, chóng lão suy. Không nên sinh hoạt tình dục sớm, biết kìm chế dục vọng giúp khí huyết được hưng vượng, cơ thể sung sức dài lâu.

7. Dưỡng sinh theo mùa

 Một năm có 4 mùa, 8 tiết khí, các loài động thực vật cũng nương theo quy luật của đất trời mà sinh trưởng, bảo tồn. Xuân sinh , hạ trưởng, thu thu, đông tàng ( mùa xuân sinh sôi, hạ trưởng thành, thu thu liễm, đông tàng giữ). Người xưa đã đúc kết những kinh nghiệm từ ăn, uống, mặc, ở, ngủ nghỉ, đi lại, phòng dịch bệnh…theo mùa trong năm.

Thời tiết nóng quá hoặc lạnh quá đều cần kiêng kị chuyện phòng the. Mùa hè nên ăn thanh đạm, ăn cháo để bù nước, mùa đông ăn thêm gia vị có tính ấm như gừng tươi. Đêm đông ngâm chân nước ấm trước khi đi ngủ còn tốt hơn uống thuốc bổ.

Điều tiết sinh hoạt theo môi trường từng mùa, giúp cơ thể thích ứng với các thay đổi và còn nâng cao được thể trạng.

8.Dưỡng sinh tu thân

Muốn khỏe mạnh trường thọ, cần bắt đầu từ tu thân. Tâm  hồn hướng thượng, sống ngay thẳng, lành mạnh. Cần biết sửa mình để hoàn thiện nhân cách. Thêm bạn, bớt thù, lấy đức báo oán, ít tham vọng cá nhân làm con người thanh thản. Thường ngày nói lời hay, làm việc thiện, cõi lòng rộng mở, con người điềm đạm thư thái, tâm trạng ổn định thì khí huyết ổn định rất tốt cho sức khỏe.

Người xưa nói :  “Nhân giả thọ” ( người nhân đức thường sống lâu)

9. Dưỡng sinh giải độc

Độc có nội độc và ngoại độc. Nếu tâm lý thất thường, thất tình lục dục đặc biệt là sân hận làm cho cơ thể phát sinh độc tố, thậm chí lâu ngày còn kết u bướu trong  nội tạng.

Ngoại độc là do phong tà xâm nhập, thức ăn nước uống, không khí bị ô nhiễm theo miệng mũi vào cơ thể. Vì vậy, cần tránh giận dữ, hận thù, u uất, căng thẳng tự mình thiêu đốt mình. Thực hiện vệ sinh ăn, ở , khi cần có thể dùng các thứ thuốc như: nhuận tràng, thanh nhiệt giải độc,… các liệu pháp dân gian như chích nhể, cạo gió, xông lá thơm…Uống đủ nước , uống trà xanh, ăn đậu xanh, …cũng có những tác dụng giải độc nhất định.   

Nguyễn Xuân Hòa

 ( tổng hợp)