Bài Học Của Nhà Vua

Tại Ba La Nại thuở xưa

Bà hoàng hậu quý mới vừa sinh xong

Một trai hoàng tử đầu lòng

Mọi người vui vẻ khắp trong cung đình.

Khi chàng mười sáu xuân xanh

Đi xa chàng cố học hành khổ công

Các môn tài nghệ tinh thông,

Thành tài trở lại hoàng cung xa vời.

Khi vua cha vừa qua đời

Chàng hoàng tử nọ tức thời nối ngôi

Trị vì đúng Pháp mãi thôi

Thế là đất nước tới hồi quang vinh

Các quan trong khắp triều đình

Tỏ ra xử án công bình nổi danh

Hết kẻ gian, còn dân lành

Pháp đình do đó vắng tanh lạ kỳ.

Vua hiền một buổi nghĩ suy

Xem mình còn khiếm khuyết gì hay chăng

Để lo sửa cho đàng hoàng

Quốc dân thêm tốt, ngai vàng thêm uy,

Vua hiền từ đó trở đi

Bắt đầu tìm hiểu rất chi tận tình:

“Quanh cung điện, trong triều đình

Thấy không ai trách chê mình một câu

Toàn lời ca ngợi trước sau

Chắc người nể sợ nói đâu thật lòng.”

Nhà vua thầm nghĩ vậy xong

Bèn rời khỏi chốn nội cung ra ngoài

Nhưng rồi cũng chẳng có ai

Nêu ra khuyết điểm chê bai chút gì.

Quanh kinh thành ngài ra đi

Khắp nơi không tiếng trách chi đến mình

Từ nội thành, tới ngoại thành

Toàn nghe ca ngợi tiếng lành mà thôi

Nhà vua suy nghĩ kỹ rồi

Quyết đi các tỉnh xa xôi chuyến này

Bao nhiêu việc nước trong đây

Giao cho quan lại tạm thay thế mình.

Cải trang thành một dân lành

Lên đường với kẻ trung thành đánh xe

Trong thành thị, ngoài làng quê

Cả vùng biên địa rất chi xa vời

Nhà vua dò hỏi mọi nơi

Toàn nghe dân chúng thốt lời khen vua

Cuối cùng từ chốn biên khu

Dân tình nghe đủ, xe đưa ngài về.

*

Bấy giờ ở nước cận kề

Nhà vua cai trị mọi bề an vui

Ko Sa La nước đẹp tươi

Có vua đạo đức, mọi người ngợi ca

Nhà vua cũng rất thiết tha

Muốn tìm khuyết điểm để mà tu thân

Khi vua đi khắp xa gần

Cũng toàn nghe tiếng người dân khen mình

Ngài quay về lại kinh thành

Trong lòng cảm thấy an lành biết bao.

*

Nhưng rồi chuyện bất ngờ sao

Hai vua cùng lúc đi vào lối kia

Con đường chật hẹp vùng quê

Chỉ vừa đủ một chiếc xe trên đường

Ngược chiều xe chẳng chịu nhường

Lái xe đều muốn đối phương tránh mình

Hai xe bối rối thật tình

Lái xe bèn hỏi vòng quanh thăm dò

Để mang mọi chuyện ra so

Thời vua hai nước tình cờ ngang nhau

Uy danh, thế lực, sang giàu

Lại thêm tuổi tác có đâu khác gì

Thật là khó xử kể chi

Cuối cùng hai kẻ lái xe đồng tình

Đem so giới đức vua mình

Ai hơn sẽ được quyền dành ưu tiên

Đi trên đường hẹp này liền

Ai thua sẽ phải chịu phiền tránh qua.

Lái xe nước Ko Sa La

Khoe rằng vua hắn thật là nêu gương:

“Mang cứng rắn đối kẻ cương,

Mang mềm mỏng đối kẻ thường hay nhu

Mang nhân đức đối hiền từ

Và mang bất thiện trao đưa kẻ tà,

Vậy mong bạn tránh lối qua

Vua tôi giới đức so ra hơn người.”

Lái xe kia vội trả lời

Vua Ba La Nại tôi thời khác xa:

“Lấy từ bi, lấy ôn hòa

Thắng cơn nóng giận bùng ra thét gầm,

Lấy hiền lành, lấy thiện tâm

Thắng lòng hung ác bất nhân khó lường,

Lấy tâm bố thí cúng dường

Thắng hàng keo kiệt, thắng phường tham lam,

 Lấy chân thật để đập tan

Những trò hư ngụy, dối gian ở đời.”

Lái xe kia vừa dứt lời

Vua Ko Sa La tức thời ngộ ra

Lệnh cho xe mình dẹp qua

Để mà nhường lối rất là thành tâm

Vua xuống xe và đích thân

Bước qua xe khách ân cần hỏi han

Vua Ba La Nại lân bang

Cả hai càng trò truyện càng cảm thông

Vua Ba La Nại thật lòng

Góp bao ý kiến vô cùng quý thay

Cho ông vua nước bạn này

Để mà trị quốc từ nay phú cường.

*

Hai vua từ biệt lên đường

Vua Ba La Nại về vương quốc mình

Gây bao công đức nhiệt tình

Cuối đời, mãn nghiệp, vua sinh lên trời.

Còn vua Ko Sa La thời

Nhớ câu căn dặn, nhớ lời nhủ khuyên

Trở về vua thực hiện liền

Làm bao việc thiện chẳng quên lời vàng

Cuối đời từ giã nhân gian

Sinh lên thiên giới vô vàn vẻ vang.

*

Tâm Minh Ngô Tằng Giao

(Phỏng dịch và thi hóa theo bản văn xuôi THE KING’S LESSON

Trong “Stories Of  The Buddha” của Caroline A.F. Rhys Davids)

Nhận Diện Tiền Thân

TRUYỆN BÀI HỌC CỦA NHÀ VUA

   (Vua tại Ba La Nại là tiền thân Đức Phật. Người đánh xe cho vua là Xá Lợi Phất.

   Vua tại Ko Sa La là A Nan. Người đánh xe cho vua là Mục Kiền Liên.)

_______________________________________