Mùa Vu Lan-Mùa của đạo hiếu

Một mùa Vu Lan nữa lại về, trong tâm thức bao người Việt chúng ta, tháng Bảy không chỉ có ngày lễ Xá tội vong nhân, không chỉ là tháng cô Hồn mà nó còn luôn nhắc nhở chúng ta biết ơn đến các đấng sinh thành.Tháng Bảy là mùa Vu Lan và mùa của đạo hiếu.

"Tiết Vu Lan bâng khuâng nhớ cha, ơn dưỡng dục

Mùa Báo Hiếu bùi ngùi thương mẹ, đức cù lao."

Xuất phát từ tư tưởng nhân văn của Phật giáo về đạo hiếu hòa nhập với  triết lý của Nho gia về chữ hiếu và tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt, mùa Vu Lan đã trở thành ngày lễ trọng không chỉ với người con Phật mà nó luôn hiện diện trong tâm thức người Việt chúng ta mỗi độ thu về.

“Vu Lan” là gì, nguồn gốc từ đâu?

Vu Lan (hay Vu Lan Bồn) phiên âm tiếng Phạn là Ullambana, nghĩa là cứu đảo huyền. Theo ngài Tông Mật, Vu Lan nghĩa là đảo huyền, ám chỉ cực hình bị treo (huyền) ngược (đảo) của chúng sinh trong địa ngục. Bồn tức là cái chậu, cái thau, tượng trưng cho vật cứu hộ những chúng sinh ấy. Người Trung Hoa dịch là Vu Lan Bồn, có nghĩa là giải đảo huyền, giải cái tội bị treo ngược. Câu trên ý nói rằng, những người nào tạo tội ác thì sẽ bị đọa vào nơi cõi địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh, chịu sự thống khổ cùng cực giống như người bị treo ngược.

Xuất phát từ truyền thuyết về lòng hiếu thảo của Bồ Tát Mục Kiều Liên, Ngày Vu Lan (Rằm tháng Bảy-Âm lịch) trở thành ngày lễ tưởng nhớ ân đức tổ tiên và cha mẹ. Theo Kinh Vu Lan Bồn, Ngài Mục Kiều Liên là một trong mười đại đệ tử của Đức Phật, nổi tiếng về lòng hiếu thảo và nhiều phép thần thông. Khi mẫu thân Ngài là bà Thanh Đề qua đời, ông tưởng nhớ và muốn biết bây giờ mẹ như thế nào nên dùng mắt phép nhìn khắp trời đất để tìm. Tìm thấy mẹ dưới địa ngục bị đày đọa làm ngạ quỷ do tiền kiếp gây nhiều nghiệp ác, thân thể gầy còm, chỉ có da bọc xương. Ngài vô cùng thương mẹ, bèn đem cơm xuống để dâng mẹ. Bà mẹ vì quá đói khát, nên khi được cơm, lòng tham nổi lên, sợ vong hồn khác cướp giật, lấy tay trái che giấu chén cơm, còn tay kia bốc ăn. Bởi lòng tham độc ác trong tiền kiếp nổi bừng lên, nên vừa đưa cơm vào miệng, thì cơm hóa thành lửa, bà chẳng ăn được chút nào.

Tôn giả Mục Kiều Liên dâng cơm cho mẹ dưới địa ngục

Mục Kiền Liên hết sức đau khổ, thương mẹ mà không biết làm cách nào để cứu mẹ. Ông trở về bạch Phật, Phật dạy rằng:“Này Mục Kiều Liên, dù ông thần thông quảng đại đến đâu cũng không đủ sức cứu mẹ ông đâu. Chỉ có một cách nhờ hợp lực của chư tăng khắp mười phương mới mong giải cứu được. Ngày rằm tháng Bảy là ngày thích hợp để cung thỉnh chư tăng, hãy sắm sửa lễ cúng vào ngày đó".

Làm theo lời Phật, mẹ của Mục Liên đã được giải thoát. Phật cũng dạy rằng: chúng sinh ai muốn báo hiếu cho cha mẹ cũng theo cách này, tổ tiên hoặc cha mẹ đã khuất đều được siêu sinh về cõi lành (Vu Lan Bồn Pháp). Từ đó, ngày lễ Vu Lan ra đời.

Ý nghĩa của ngày Vu Lan báo hiếu tứ ân và nghi thức “Bông hồng cài áo”.

“Dù có gánh cha mẹ đi cả cuộc đời cũng không trả hết

 công lao dưỡng dục”-Đức Phật

Ba tháng an cư kết hạ của chư tăng, tính từ sau ngày Phật đản sinh đến đúng rằm tháng Bảy là lễ Vu Lan. Mùa Vu Lan (kéo dài cả tháng 7 âm lịch) và ngày trăng tròn nhất tháng Bảy được lấy làm ngày Vu Lan-ngày báo hiếu tứ ân. Theo lời Phật dạy, tứ ân (hay tứ ơn) gồm bốn ân đức lớn : Ân cha mẹ (ơn sinh thành, dưỡng dục) - Ân Tam Bảo sư trưởng (cho ta tính thiện, tri thức, trí tuệ)– Ân quốc gia xã hội (cho ta hòa bình, cuộc sống ấm no) – Ân chúng sinh vạn loại (sự tương hỗ lần nhau trong cuộc sống).

     Vu Lan là dịp để mỗi người con tưởng nhớ đến ân đức tổ tiên (đã khuất) và cha mẹ (còn sống), suy ngẫm và nhìn lại mình xem đã làm trọn bổn phận của một người con giữ trọn đạo hiếu hay chưa. Ngày Vu Lan là ngày mà Phật tử chúng ta đền ơn đáp nghĩa bằng cách đến chùa cầu thỉnh chư Tăng sau ba tháng an cư thanh tịnh, chú nguyện cho vong nhân của mình đang đọa đày trong cảnh tối tăm như cõi địa ngục, ngạ quỷ và súc sinh được giải thoát khỏi đau khổ, đồng thời cầu nguyện cho tất cả tiền nhân của người khác cũng thoát khỏi tội khổ đau cùng cực như tôn giả Mục Kiều Liên đã làm khi cứu mẹ.

Nghi lễ Bông hồng cài cáo trang nghiêm và ý nghĩa

Ý nghĩa của ngày lễ này gắn liền với nghi thức “Bông hồng cài áo”. Nghi thức này được tổ chức tại các chùa, theo đó, khi các Phật tử nghe chư tăng thuyết pháp về ngày lễ Vu Lan xong, các thanh thiếu niên Phật tử cầm ba giỏ hoa hồng: một giỏ hoa trắng, một giỏ hoa màu hồng và một giỏ còn lại hoa đỏ để cài lên ngực người dự lễ. Những ai còn mẹ thì vinh dự được cài lên ngực bông hồng màu đỏ để cảm nhận hạnh phúc và tự nhủ luôn cố gắng để làm hài lòng cha mẹ, còn kém may mắn hơn, những ai không còn cha mẹ phải cài bông hồng màu trắng để tưởng nhớ đến họ, còn ai chỉ còn cha hoặc mẹ thì sẽ cài bông màu hồng. Đây là một nghi thức rất giàu ý nghĩa, giáo dục cho chúng ta về lòng hiếu thảo với đấng sinh thành.

Hiểu đúng về Vu Lan và Xá tội vong nhân

Rất nhiều người trong chúng ta thường nhầm lẫn giữa hai nghi lễ này. Tuy cùng diễn ra vào đúng tết Trung Nguyên rằm tháng Bảy nhưng mỗi nghi lễ lại có những ý nghĩa riêng. Người ngoài Bắc thường quen hơn với cái tên “Xá tội vong nhân”, còn người miền Nam thì được nghe nhiều về “Vu Lan” hơn. Tuy hai cái tên nhưng không phải là một. Lễ Vu Lan là nghi thức cầu siêu cho cha mẹ hiện kiếp và tiền kiếp (cả tổ tiên nói chung) được siêu sinh tịnh độ, nếu còn cha mẹ thì cầu an cho cha mẹ sống lâu, no đủ về vật chất và hoan hỷ về tinh thần. Lễ Vu Lan thường gắn với nghi thức “Bông hồng cài áo”. Còn về lễ “Xá tội vong nhân”, theo quan niệm dân gian, vào dịp trăng tròn tháng Bảy âm lịch, cửa ngục âm phủ sẽ được mở cho các vong hồn lên trần gian để hưởng lộc. Vào ngày này, các gia đình thường sắm hai mâm lễ, vàng mã: một lễ cúng gia tiên để tỏ lòng hiếu kính, một để cúng cô hồn (vong hồn vô chủ, không ai thờ cúng) như một cách bố thí lấy may.

“Ngày của mẹ” ở phương Đông.

Nếu như ở phương Tây có “Mother’s day” (ngày của mẹ) và “Father’s day” (ngày của cha) thì các nước phương Đông, trong đó có Việt Nam chúng ta lại tự hào về ngày lễ Vu Lan-Ngày báo hiếu tứ ân. Tại các quốc gia theo Phật giáo, Lễ hội Vu Lan ở mỗi nước lại  có những nét đặc trưng riêng, điển hình như lễ hội Vu Lan ở Trung Hoa, Nhật Bản, Thái Lan và Đài Loan.

Tại Trung Quốc, vào ngày Rằm tháng Bảy âm lịch, người ta đi viếng mộ người thân đã khuất, quét dọn, cúng cơm và vàng mã. Họ tin rằng, nhờ vậy linh hồn người đã khuất sẽ nhận được tiền vàng và luôn phù hộ cho con cháu trên trần gian. Còn tại các chùa, chư tăng và Phật tử tụng kinh suốt mùa Vu Lan để cầu cho các linh hồn sớm được giải thoát.

Tại Nhật Bản, người Phật tử không tổ chức lễ Vu Lan mà có lễ Obon (ngày của người đã khuất) là một phong tục truyền thống ở Nhật, diễn ra vào tháng 8 dương lịch, cầu cho người quá cố được siêu độ.

Tại Thái Lan, tuy không có ngày Vu Lan nhưng thay vào đó có lễ Wan Parg-bpee - ngày để cầu nguyện, tưởng nhớ người già và tổ tiên và rắc nước thiêng thường được tổ chức vào đầu năm.

Tại Đài Loan, vào ngày Vu Lan, chư Tăng và Phật tử đến chùa cầu an cho những người thân đã mất, cùng đó có nghi thức phóng sinh và thả đèn trời vào ban đêm.

Lễ Vu Lan tại Việt Nam .

Với mỗi người con Phật đất Việt, mùa Vu Lan là dịp để chúng ta ngồi lại suy ngẫm về công đức cha mẹ, ân đức tổ tiên. Cùng với các hoạt động cúng gia tiên ngày Xá tội vong nhân, buổi sáng, các Phật tử đến chùa tụng kinh cầu siêu độ cho người thân đã mất, buổi trưa về gia đình làm cơm cúng gia tiên và chiều muộn là các nghi thức cúng cô hồn (bố thí cho những vong hồn không nơi nương tựa, nhân ngày xá tội vong nhân được mở cửa ngục cho lên dương gian). Kèm theo sau đó là nghi thức đốt vàng mã cho người đã khuất. Với quan niệm “Trần sao âm vậy” và “Sống cái nhà, thác cái mồ”, người ta tin rằng, vào ngày này, cửa ngục được mở ra và người dưới âm dễ dàng đón nhận vật phẩm hơn nên họ đốt rất nhiều vàng mã vào ngày này. Tuy nhiên, đốt vàng mã hiện nay là một hoạt động mê tín dị đoan và nhà Phật cũng chưa bao giờ khuyến khích việc làm này.