Lưỡng nguyệt san Đạo Phật Ngày Nay

Hạnh phúc là gì?

Đã đọc: 6877           Cỡ chữ: Decrease font Enlarge font
image

Có nhiều cuộc khảo sát trên thế giới cho thấy rằng phụ nữ cảm nhận hạnh phúc nhiều hơn nam giới và người nghèo cảm nhận hạnh phúc nhiều hơn người giàu...

Đi tìm một định nghĩa

Thật khó định nghĩa, giải thích hạnh phúc là gì, mọi người có cảm nhận khác nhau về hạnh phúc. Người ta thường dùng khái niệm 'hạnh phúc' để chỉ cho sự hài lòng, mãn nguyện, sự thỏa mãn nhu cầu.

Nhu cầu của con người có rất nhiều, vì thế cũng có rất nhiều yếu tố hạnh phúc. Mỗi một nhu cầu của con người được thỏa mãn thì con người có được một yếu tố hạnh phúc, nhiều yếu tố hạnh phúc sẽ làm cho đời sống con người 'chất lượng hơn', ý nghĩa hơn. Mọi người có những nhu cầu giống nhau và khác nhau nên cũng có những yếu tố hạnh phúc giống nhau và khác nhau, sự cảm nhận về hạnh phúc của mỗi người cũng khác.

Nếu nói hạnh phúc là sự thỏa mãn, sự mãn nguyện thì chỉ có sự tự thỏa mãn, tự mãn nguyện mới giúp cho con người hạnh phúc. Bởi nhu cầu của con người tăng theo lòng tham muốn, tỉ lệ thuận với lòng tham. Lòng tham muốn là động lực làm cho cuộc sống con người thêm đa dạng, phong phú, làm cho diện mạo xã hội luôn thay đổi mới mẻ, nhưng lòng tham muốn không làm cho con người hạnh phúc.

Nhu cầu cuộc sống mỗi ngày một tăng cao, mỗi ngày thêm nhiều thì biết bao giờ thỏa mãn? Nếu có chăng là sự tạm thời thỏa mãn. Người ta cho rằng nhu cầu cuộc sống mỗi ngày một tăng là quy luật phát triển, phải có nhiều nhu cầu và sự đáp ứng những nhu cầu đó mới nâng cao giá trị cuộc sống. Và thế là người ta khó tìm được một giá trị hạnh phúc lâu dài bởi nhu cầu không bao giờ thỏa mãn, những nhu cầu cao hơn sẽ tiếp nối thay thế cho những nhu cầu ban đầu. Ví dụ một người có nhu cầu về chỗ ở, khi anh ta có được chỗ ở, anh ta hạnh phúc lắm. Nhưng sau một thời gian, niềm hạnh phúc đó không còn khi anh ta mong muốn có được một chỗ ở sang trọng hơn, lý tưởng hơn chỗ ở ban đầu. Ví dụ khác, một người chưa từng cầm bạc triệu trong tay, khi anh ta có được vài triệu đồng, dù chẳng là bao nhưng anh ta cảm thấy mừng vui hạnh phúc lắm. Tuy nhiên, sau đó anh ta lại muốn có nhiều hơn thế, anh ta nghĩ có bấy nhiêu thì chưa đủ cho các nhu cầu của anh ta. Ở ví dụ đầu, có thể không phải chỗ ở làm cho anh ta không hạnh phúc mà chính sự so sánh chỗ ở đó với một chỗ ở khác, chính sự mong muốn một chỗ ở khác, anh ta không còn mãn nguyện với chỗ ở ban đầu, điều đó làm cho anh ta không hạnh phúc.

Có nhiều cuộc khảo sát trên thế giới cho thấy rằng phụ nữ cảm nhận hạnh phúc nhiều hơn nam giới và người nghèo cảm nhận hạnh phúc nhiều hơn người giàu. Bởi người phụ nữ dễ thỏa mãn, dễ mãn nguyện hơn người đàn ông, rất ít phụ nữ có tham vọng cao xa ngoài cuộc sống gia đình và tình yêu, tình bè bạn, trong khi đó người đàn ông có quá nhiều tham vọng về quyền lực, tiền tài. Còn những người nghèo thường có cuộc sống đơn giản hơn người giàu có, cuộc sống của họ không chịu nhiều áp lực nội tâm cũng như các áp lực bên ngoài, từ đó họ có nhiều hạnh phúc hơn.                                                                                                               

Những áp lực mà người giàu phải chịu về nội tâm có lòng tham, sự đố kỵ, hận thù; các áp lực bên ngoài là áp lực của công việc, tiền bạc, những mâu thuẫn xung đột, những phiền toái từ cuộc sống xô bồ bận rộn, từ cuộc sống đua tranh.

HẠNH PHÚC LÀ BIẾT MÃN NGUYỆN

Biết mãn nguyện ở đây là tự thấy đủ, bằng lòng với những gì mình đang có, ít tham muốn mong cầu, không đứng núi này trông núi nọ. Khi làm được như thế thì tự dưng thấy lòng thanh thản, thoải mái, tự dưng thấy mình hạnh phúc. Những người sống theo chủ nghĩa thực dụng thì không tin điều này, thấy nó dường như phi lý, bởi thế mà họ chạy theo lòng tham muốn của mình, và kết quả là vui ít khổ nhiều, cuộc sống vương nhiều hệ lụy, niềm vui của sự thỏa mãn chỉ là tạm thời mà sự lo âu, phiền muộn thì kéo dài dai dẳng, bằng chứng là có rất nhiều người nhà cao cửa rộng lắm của nhiều tiền, có địa vị, danh vọng nhưng họ không hạnh phúc. Người xưa kinh nghiệm nói rằng: «Tri túc tiện túc, đãi túc hà thời túc! Tri nhàn tiện nhàn, đãi nhàn hà thời nhàn! (Biết đủ thì đủ, đợi đủ bao giờ mới đủ! Biết nhàn thì nhàn, đợi nhàn bao giờ mới nhàn!) Trong kinh Di Giáo, đức Phật cũng có dạy: «Tri túc chi nhơn tuy ngọa địa thượng du vi an lạc. Bất tri túc giả tuy xử thiên đường diệc bất xứng ý. Bất tri túc giả tuy phú nhi bần, tri túc chi nhơn tuy bần nhi phú. Bất tri túc giả thường vi ngũ dục sở khiên (Người biết đủ tuy nằm trên đất cũng thấy an vui, người không biết đủ dù ở thiên đường cũng không vừa ý. Người không biết đủ tuy giàu mà nghèo, người biết đủ tuy nghèo mà giàu, người không biết đủ thường bị ngũ dục sai khiến.

Phải biết đánh giá nhu cầu

Trong nhận thức của con người thường xuất hiện hai loại nhu cầu, đó là nhu cầu thật và nhu cầu ảo. Nhu cầu thật là những nhu cầu chính đáng xuất phát từ thực tế, là những đòi hỏi của cuộc sống, cần thiết cho cuộc sống, ví dụ ăn để no, mặc để ấm, nhà cửa để che mưa nắng, xe cộ dùng làm phương tiện đi lại hoặc vận chuyển cho đỡ tốn công sức, không mất nhiều thời gian v.v.. Nhu cầu ảo là nhu cầu không chính đáng, không xuất phát từ thực tế, mà phát sinh từ ý nghĩ, tư tưởng chủ quan, hay nhận thức cảm tính. Ví dụ người chạy theo lối sống đua đòi thường nghĩ rằng nếu có được những gì mình đang mong muốn thì chắc chắn sẽ có hạnh phúc, sẽ có niềm vui, nhưng kỳ thực khi có được những thứ đó họ lại mong cầu những thứ khác và họ không cảm thấy thỏa mãn với những gì mình đang có. Từ đó niềm vui, hạnh phúc mà họ có được rất mong manh và dễ dàng bị đánh mất, vì khi họ không thỏa mãn với những gì đang có mà hướng tới những thứ khác thì niềm vui, hạnh phúc không còn. Chẳng hạn như một người muốn mua xe mới, bỏ xe cũ, anh ta thấy đó là một nhu cầu, vì có được xe mới anh ta có thể lấy le với bạn bè, chứng tỏ được sự giàu sang, sự sành điệu. Trong khi gia đình anh ta đang gặp khó khăn về tiền bạc, mà xe cũ của anh cũng còn tốt, việc mua xe mới bỏ xe cũ làm cho anh tốn hao nhiều tiền và vợ chồng anh gây gổ Như thế nhu cầu mua xe mới của anh là không cần thiết, không chính đáng.                                                                                                                                                                                                    

Có những nhu cầu ảo chẳng những không có lợi mà còn có hại cho con người, chẳng hạn như nhu cầu trả thù rửa hận để thỏa lòng căm hờn, ghen tức, nhu cầu đấu tranh sinh tồn bằng cách thức tiêu cực ích kỷ hại nhân (lợi mình hại người), nhu cầu thăng hoa cảm giác bằng các chất ma túy v.v... Một khi chúng ta làm thỏa mãn những nhu cầu này, hậu quả đau khổ sẽ bám theo chúng ta như hình với bóng. Vì thế, để có được hạnh phúc, chúng ta cần loại bỏ những nhu cầu ảo không có lợi hoặc mang bản chất có hại.

Việc loại bỏ những nhu cầu ảo không phải dễ dàng, cần phải có nhận thức đúng đắn, sáng suốt và sự quyết tâm. Nếu không biết đánh giá nhu cầu, không xác định được đâu là nhu cầu thật sự, những gì mình thật sự cần, đâu là nhu cầu ảo không có thật mà chỉ do tình cảm chủ quan, nhận thức sai lầm, lệch lạc, thì con người sẽ không bao giờ hạnh phúc. 

Hạnh phúc trong hiện tại 

Giây phút con người cảm nhận hạnh phúc là giây phút hiện tại, thời gian con người cảm nhận hạnh phúc là thời gian hiện tại, vì thế có thể nói hạnh phúc nằm ở hiện tại chứ không phải ở quá khứ hay tương lai. Khi hiểu được điều này, khéo sống và cảm nhận hạnh phúc ngay trong hiện tại chúng ta sẽ có được niềm vui, sự bình an mà không cần phải tìm kiếm hạnh phúc đâu xa, không cần phải có nhiều những nhân tố mà thế gian thường cho là nhân tố làm nên hạnh phúc, như tiền tài, địa vị xã hội, sự nổi tiếng v.v..

Khi sống quay cuồng, mải chạy đuổi theo khát vọng, chúng ta vô tình bỏ quên những hạnh phúc mà chúng ta đang có, đến khi hạnh phúc mất đi, hoặc khi chúng ta mỏi mệt trên đường đời, lúc đó chúng ta mới thấy rằng hạnh phúc không cầu kỳ và không ở xa xôi như ta tưởng. Những người bị bệnh tật hoành hành hoặc khi nằm liệt giường họ mới ý thức rằng có được một cơ thể khỏe mạnh thật sự là một hạnh phúc lớn lao, nó còn quý hơn cả bạc tiền, nhưng trước đó họ không hề nghĩ điều này, họ lao vào các cuộc ăn chơi sa đọa để tìm niềm vui, tìm hạnh phúc và dần dần đánh mất sức khỏe của mình. Khi gia đình tan vỡ người ta mới ý thức được rằng có một tổ ấm gia đình trong đó các thành viên biết sống hoà thuận, yêu thương nhau là một hạnh phúc lớn lao, nhưng trước đó người ta mải lo chạy đuổi theo bóng sắc, tiền tài để tìm hạnh phúc. Những hoài niệm, tiếc nuối quá khứ và những boăn khoăn lo lắng về tương lai cũng là những yếu tố khiến cho người ta quên đi phút giây hiện tại. Chúng ta thường sống với quá khứ và tương lai nhiều hơn sống với hiện tại, từ đó mà không cảm nhận được nhiều những gì đang diễn ra, không nhận biết nguồn hạnh phúc đang có mặt. Quá khứ không còn nữa, tương lai thì chưa xảy ra, chỉ còn hiện tại, cần nắm bắt hiện tại, sống với hiện tại thì mới ý thức được hạnh phúc đang có mặt ở bên ta.                                                                                                                                                                                                                 

Có một chàng trai luôn lo lắng về tương lai của mình, anh tự hỏi không biết giai đoạn đẹp nhất của đời mình là thời gian sắp tới hay là những năm tháng đã qua. Một hôm anh trò chuyện với một cụ già tuổi đã gần 80 nhưng vẫn còn khỏe mạnh và lạc quan yêu đời, hai người trao đổi với nhau về những kinh nghiệm trong cuộc sống. Chàng trai hỏi ông cụ:

- Cụ có thể nói cho cháu biết, thời gian nào là thời gian đẹp nhất trong đời cụ?

Cụ già vui vẻ trả lời:

-Khi tôi còn nhỏ, tôi được sống trong vòng tay yêu thương của cha mẹ, được cha mẹ nuôi dưỡng, chăm sóc, dạy dỗ. Đây là thời gian đẹp nhất của cuộc đời tôi. Khi lớn lên, tôi được cha mẹ cho đến trường, ở đó có thầy cô và bạn bè, tôi được thầy cô truyền trao kiến thức, được học tập và vui chơi cùng bạn bè. Đó lại là thời gian đẹp nhất trong cuộc đời tôi. Khi tôi nhận được việc làm đầu tiên, được gánh vác trách nhiệm, được hưởng những thành quả từ sự nỗ lực của mình. Đây cũng là thời gian đẹp nhất trong cuộc đời tôi. Khi tôi gặp vợ tôi, chúng tôi yêu nhau, cùng nhau xây dựng hạnh phúc gia đình. Đó là thời gian đẹp nhất của cuộc đời tôi. Khi là một người cha, cảm nhận niềm hạnh phúc nhìn những đứa con của mình lớn lên. Đó là thời gian đẹp nhất của cuộc đời tôi. Bây giờ tôi đã gần 80 tuổi, tôi còn sức khỏe, tôi luôn cảm thấy vui vẻ và hạnh phúc, tôi vẫn yêu vợ và các con tôi, sống hòa thuận với mọi người. Đây là thời gian đẹp nhất của cuộc đời tôi. Ông lão trong câu chuyện trên quả là người biết sống, khéo sống đáng cho chúng ta học tập. Mỗi khoảng thời gian trong cuộc đời đều là thời gian đẹp nhất nếu chúng ta biết trân trọng và sống hết mình, sống trọn vẹn không để nó trôi qua vô ích. Vì thế phải biết nắm bắt hiện tại để thực sự sống, để tìm được niềm vui và hạnh phúc ngay bây giờ và ở đây chứ không phải ở đâu xa khác. Hạnh phúc có mặt trong ta, trong từng phút giây hiện tại, hạnh phúc không ở quá khứ cũng không ở tương lai, hạnh phúc cũng không ở một nơi xa xôi nào khác. Trong kinh Người biết sống một mình, cũng gọi là kinh Nhất dạ hiền giả, đức Phật có dạy:

Đừng tưởng nhớ quá khứ

Đừng lo lắng tương lai.

Quá khứ đã không còn

Tương lai thì chưa tới

Hãy quán chiếu sự sống

Trong giờ phút hiện tại.

Bậc thức giả an trú   

Vững chãi và thảnh thơi.

Đăng ký lấy RSS cho bình luận Bình luận (0 đã gửi)

tổng số: | đang hiển thị:

Gửi bình luận của bạn

  • Bold
  • Italic
  • Underline
  • Quote

Xin hãy nhập các ký tự bạn nhìn thấy ở ảnh sau:

BÌNH LUẬN BẰNG TÀI KHOẢN FACEBOOK ( đã gửi)