Chùa Cổ Quang Bảo

Chùa Quang Bảo tọa lạc ở số 154 đường Kim Long, phường Kim Long, thành phố Huế. Chùa Quang Bảo được khởi dựng vào khoảng thế kỷ XVIII. Theo sách “Đại Nam nhất thống chí” của Quốc sử quán triều Nguyễn trong mục chùa quán có ghi “chùa Quang Bảo ở xã Kim Long, huyện Hương Trà, khoảng đời Minh Mạng, Thuận Thiên Cao Hoàng hậu bỏ tiền của ra tu sửa lại”.

Ngày xưa, chùa Quang Bảo là một trong những ngôi chùa cổ nổi tiếng của đất Thần kinh. Chùa được xếp tên vào chùa cổ như chùa Quang Đức ở xã An Vân, chùa Diên Thọ ở xã Hải Cát, chùa Phú Ốc ở xã Phú Ốc. Tất cả các chùa này đều được bà Thuận Thiên Cao Hoàng hậu, mẫu hậu của vua Minh Mạng đã bỏ tiền của ra sửa lại. Chùa đảo vũ rất linh ứng, vua bèn cho dân thu thuế đò ngang ở đó để sung vào việc hương đăng.

Từ đó, chùa được nhà vua ban biển hiệu “敕 賜 光 寶 寺Sắc tứ Quang Bảo Tự”, kiến trúc theo dạng chữ “口khẩu” truyền thống của chùa Huế. Cả vườn chùa cộng được ba sào. Nhưng trải qua nhiều biến cố lịch sử đã làm thay đổi diện mạo cảnh quan và kiến trúc xưa của chùa Quang Bảo.

Khuôn viên chùa hiện nay rộng khoảng 500m², từ ngoài đi vào là cổng chùa nhỏ đề biển “光 寶 寺 Quang Bảo tự”. Chùa Quang Bảo xây dựng theo kiểu thức nhà một gian hai chái, mặt chùa xây về hướng Nam, tường xây, mái lợp ngói âm dương, bờ nóc trang trí hình “lưỡng long triều nhật”. Kiến trúc chùa thấp nhỏ, chánh điện có chiều dài 10m, rộng 7m (diện tích nền là 70m²). Một nhà ngang xây sát vào vách phía Đông làm nhà tăng có chiều dài 6,5m, chiều rộng 5,5m (diện tích nền là 36m²). Nhà tăng thông với chùa bằng một cửa đi lên ở phía hậu tổ.

Nội thất bài trí bàn thờ như bao chùa khác ở Huế; tiền Phật hậu Tổ, tả hữu linh, mang tính chất tín ngưỡng chùa làng, ngoài Phật còn có Tây Vương Mẫu, Thiên  Y A Na, Quan Thánh  Đế  Quân. Lối phối thờ nhiều vị thánh thần dân gian trong điện Phật ở chùa Quang Bảo, thể hiện tinh thần Phật giáo đại chúng, tam giáo đồng nguyên.

Bản ảnh 1: Chánh điện chùa Quang Bảo

Mở ba cửa phía trước, chúng ta bước vào chánh điện; chánh điện chùa Quang Bảo hiện ra với vẻ đẹp của một ngôi danh lam cổ tự của chốn Thần kinh. Trên liên ba chính giữa điện thờ treo bức hoành phi sơn son thếp vàng, chạm nổi năm đại tự: “敕 賜 光 寶 寺Sắc tứ Quang Bảo Tự” (Chùa được ban sắc tên là Quang Bảo). Cả năm chữ khắc một hàng, không có lạc khoản. Bên tay phải người nhìn vào có bức hoành đề “佛 日 增 輝Phật nhật tăng huy” (Phật như mặt trời ngày một thêm sáng); cân xứng qua bên trái có bức hoành phi đề “法 輪 常 轉Pháp luân thường chuyển” (Pháp như bánh xe luôn chuyển động). Hai cột trước thẳng hàng với ba bức hoành phi là câu đối sơn son thếp vàng, có đường viền hồi văn chữ vạn. Hai vế đối viết:

西 竺 聖 人 長 渡 迷 津 之 寶 筏

南 天 像 教 弘 開 覺 海 之 金 繩

Phiên âm

Tây Trúc thánh nhân trường độ mê tân chi bửu phiệt,

Nam Thiên tượng giáo hoằng khai giác hải chi kim thằng.

Tạm dịch:

Thánh nhân nơi Tây Trúc mãi giúp chiếc bè quý cho con người qua khỏi bến mê,

Sự giáo hóa ở trời Nam rộng mở cho chúng sanh thẳng đến bờ giác.

Bàn thờ chính có ba tầng. Trước hết là bàn nhỏ thấp kê chuông bên phải mõ bên trái, giữa để kinh nhật tụng. Bàn thờ ở tầng thứ hai, có một tượng phật đản sanh ở giữa, tượng nhỏ, hai bên có hai bình hoa. Tầng trong cùng thì trên bệ cao tôn trí ba pho tượng Tam Thế Phật, ngồi trên tòa sen, không có tọa lung. Ba pho tượng này rất quý vì tượng cổ tạc bằng gỗ mít còn truyền lại.

Bản ảnh 2: Ba pho tượng Tam Thế Phật

Hai bên tượng treo hai tràng phan, một bên đề danh hiệu 7 đức Phật ở Ta Bà, một bên đề danh hiệu 7 đức Phật ở Tịnh Độ. Hai bên cột là hai bộ tranh tượng “Thập bát La Hán” có hình dạng như một câu đối. Nét chạm trổ thật tinh vi, xung quanh có trang trí đồ án “lưỡng long triều nhật”. Bên tay phải (nhìn vào) có ba pho tượng Quan Thánh Đế Quân (Quan Vân Trường), ngồi trong tọa lung; đối xứng qua bên trái có bàn thờ Thiên Y A Na và tranh vẽ Tây Vương Mẫu.

Bản ảnh 3: Bộ tranh tượng “Thập bát La Hán”

Bên hông chùa còn có quả chuông được đúc vào triều Tự Đức thứ 33 (1880). Lạc khoản trên chuông đề: “嗣 德 三 十 三 年 歲 次 庚 辰 季 冬Tự Đức tam thập tam niên tuế thứ Canh Thìn quý đông”. Chuông cao 0,60m, nếu kể cả 2 con bồ lao làm quai chuông thì chiều cao tổng thể là 0,77m. Chu vi thân chuông, đoạn giữa thân đo được 0,98m, đường kính lòng chuông đo được là 0,30m. Đường kính ở miệng chuông là 1,30m. Hòa thượng chứng minh việc tạo chuông là ngài Minh Đạt húy Huệ Quang.

Bản ảnh 4: Chuông chùa Quang Bảo

  Hậu Tổ cách chánh điện bằng một bức tường ván. Gian giữa thờ các di ảnh và long vị Trú trì và Tự trưởng chùa Quang Bảo như Ngài Thanh Nguyên Tiên Giảng, Thanh Đức Tâm Khoan, Trừng Ngộ Hưng Chánh, Trừng Tuệ Hưng Nguyên, Tâm Tú Hưng Thừa. Hai bên bàn thờ (nhìn ra) có treo hai vế đối viết:          

色 相 覺 俱 空 一 朵紅 蓮 千 古 壽

形 神 修 得 到 满 祇 園 樹 六 週 花

Phiên âm:

Sắc tướng giác câu không, nhất đóa hồng liên thiên cổ thọ

Hình thần tu đắc đáo, mãn Kỳ viên thụ lục chu hoa.

Tạm dịch:

Mọi hiện tượng đều biết là hư ảo, chỉ có một đóa sen hồng nghìn năm còn mãi,

Hình thần phân định đến nơi, đầy vườn cây thiêng chánh quả lại nở hương hoa.

Dòng lạc khoản đề: “保 大 八 年 春Bảo Đại bát niên xuân”. 刑 部 侍 郎 何 叔 揎奉 賀Hình bộ thị lang Hà Thúc Tuyên phụng hạ” (mùa xuân năm Bảo Đại thứ 8 -  1933).

Chùa Quang Bảo tuy có kiến trúc chùa thấp nhỏ nhưng lại mang nhiều dấu ấn lịch sử Phật giáo xứ Huế. Bởi lẽ, chùa Quang Bảo là một chùa cổ, di vật mang nhiều giá trị về văn hóa, nghệ thuật. Mặt khác, nó còn góp phần nghiên cứu những đặc điểm riêng biệt về cách thức thờ tự của một ngôi chùa đầu thời Nguyễn. Dẫu hôm nay chùa mới trùng tu sơ khởi, do một vị sư trú trì, nhưng chùa không còn uy nghiêm như xưa nữa. Chúng tôi hằng mong ngày  nào đó có nhiều đạo hữu hằng tâm hằng sản, phát tâm bồ đề, cúng dường nhà chùa tôn tạo ngôi cổ tự Quang Bảo theo lối xưa thì đẹp biết mấy. Hình ảnh ngôi chùa Quang Bảo vẫn mãi là một phần của di sản Huế: một di sản trong lòng một di sản đặc biệt. 

T.V.D